Punkcja zatok – co to jest, wskazania, przygotowanie i przebieg, możliwe powikłania
Punkcja zatok to stosunkowo prosta procedura, którą wykonuje się głównie, kiedy leczenie farmakologiczne zatok jest nieskuteczne. Dzięki niej możliwe jest ograniczenie uciążliwych objawów u pacjentów zmagających się z ciężkimi stanami zapalnymi zatok. Procedura czasem bywa wykorzystywana także w innych celach. Czym jest punkcja zatok i do jakich celów jest stosowana?
1. Co to jest punkcja zatok?
Punkcja zatok przynosowych to procedura, która polega na wkłuciu specjalnej igły w zatokę. Najczęściej dotyczy ona zatoki szczękowej i może być przeprowadzona zarówno w celach leczniczych, jak i diagnostycznych.
W przypadku wskazań terapeutycznych podczas punkcji następuje odciągnięcie zalegającej, patologicznej wydzieliny. Czasem ma miejsce także miejscowe podanie leków. Natomiast punkcja przeprowadzana w celach diagnostycznych umożliwia ocenę pojemności i drożności ujścia zatoki. Ponadto badanie pozwala też pobrać materiał do badania mikrobiologicznego.
Czy punkcja zatok jest procedurą powszechnie stosowaną? Dawniej procedura punkcji zatok była rzeczywiście stosunkowo często stosowaną metodą leczenia ostrych i gwałtownych stanów zapalnych zatok. Obecnie jednak jest ona wykonywana znacznie rzadziej.
Jakie są długoterminowe skutki punkcji zatok?
Punkcja zatok pozwala udrożnić ujście zatok i usunąć wydzielinę. Ponadto znacząco poprawia komfort życia pacjenta, gdyż eliminuje uciążliwe dolegliwości, takie jak obrzęki czy bóle. Zmniejsza też ryzyko groźnych powikłań nieleczonego ostrego zapalenia zatok.
2. Jakie są wskazania do wykonania punkcji zatok?
Wskazania do punkcji zatok to przede wszystkim:
- ostre stany zapalne zatok, których nie można leczyć farmakologicznie,
- nawracające zapalenia zatok, niereagujące na leczenie zachowawcze,
- brak poprawy po wdrożeniu antybiotykoterapii,
- ciężki przebieg, narastające objawy (silne bóle w okolicy chorej zatoki, silne bóle twarzy),
- ostre zapalenie zatok u pacjentów z osłabioną odpornością,
- powikłania oczne lub oczodołowe.
Ponadto wskazaniem do wykonania punkcji zatok mogą być cele diagnostyczne.
Jakie są alternatywne metody diagnozy schorzeń zatok?
Punkcja zatok nie jest jednak jedyną metodą wykorzystywaną w diagnostyce schorzeń zatok. Podstawą w ich rozpoznaniu jest wywiad lekarski, badanie palpacyjne i opukowe. Na ich podstawie lekarz decyduje o kierunku dalszych badań diagnostycznych.
Często wykonywana jest rynoskopia przednia. To oglądanie jamy nosowej przez wziernik, które pozwala rozpoznać rodzaj wydzieliny oraz ocenić ewentualny obrzęk i przekrwienie błony śluzowej.
W określonych przypadkach specjalista może zdecydować o przeprowadzeniu dodatkowych badań cytologicznych, mikrobiologicznych, czy badania stężenia CRP lub OB.
W diagnostyce ostrych stanach zapalnych zatok raczej nie wykonuje się rutynowo badań obrazowych.
3. Przygotowanie do punkcji zatok i przebieg zabiegu
Do zabiegu punkcji zatok szczękowych nie trzeba się przygotowywać w szczególny sposób. Ważne jest jednak, by pacjent przed rozpoczęciem procedury poinformował lekarza o wszystkich schorzeniach i zaburzeniach (zwłaszcza zaburzeniach krzepnięcia), alergiach (zwłaszcza na środki znieczulające) oraz przyjmowanych lekach.
Jak przebiega procedura punkcji zatok?
W przypadku zatok szczękowych punkcję wykonuje się zwykle w gabinecie laryngologicznym lub w gabinecie zabiegowym w szpitalu. Lekarz podaje znieczulenie miejscowe, aby badanie było bardziej komfortowe. Następnie przy pomocy długiej igły nakłuwa zatokę szczękową oraz wprowadza roztwór soli fizjologicznej, w celu przepłukania zatok.
Pacjentowi w czasie punkcji mogą zostać podane także jednocześnie leki, np. antybiotyki. Może zostać też pobrana wydzielina do badania bakteriologicznego. W przypadku dużej ilości śluzu lub substancji ropnej, punkcja może wymagać powtórzenia.
Natomiast w przypadku punkcji zatok czołowych konieczny jest dostęp do zatoki od strony zewnętrznej. Wówczas przeprowadzany jest zabieg operacyjny w znieczuleniu ogólnym. Jednak obecnie procedura ta przeprowadzana jest u pacjentów raczej sporadycznie.
Czy punkcja zatok jest bolesna i czy jest wymagane znieczulenie?
Jak zostało wspomniane, najczęściej punkcję zatok przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym (punkcja zatok szczękowych). Lekarz znieczula wówczas wybrany obszar przy pomocy sprayu czy specjalnych sączków do jam nosa. Na skutek czego pacjent zwykle nie odczuwa dużego bólu.
Natomiast ból i dyskomfort może pojawić się już po zakończonej punkcji, gdy znieczulenie przestaje działać.
4. Przeciwwskazania do punkcji zatok
Kiedy należy unikać wykonania punkcji zatok? Okresowym lub trwałym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia zabiegu mogą być:
- ostre bakteryjne zapalenia zatok, których nie leczono wcześniej antybiotykami,
- stałe zażywanie leków obniżających krzepliwość krwi,
- uczulenie/nadwrażliwość na substancje znieczulające,
- wiek poniżej 3 lat,
- urazy uszkadzające dno oczodołu i szczękę,
- skazy krwotoczne (wrodzone lub nabyte).
5. Ryzyka i powikłania punkcji zatok
Jakie są potencjalne komplikacje związane z punkcją zatok? Obecnie przeprowadza się zwykle punkcję zatoki szczękowej. Tego rodzaju nakłucie uznawane jest za stosunkowo prostą i bezpieczną formę leczenia. Jednak jak w przypadku każdej procedury leczniczej, mogą pojawić się pewne powikłania.
Należy jednak pamiętać o tym, że bagatelizowanie lub niewłaściwe leczenie ostrego zapalenia zatok, zwykle wiąże się z większym ryzykiem powikłań.
Możliwe ryzyko i powikłania punkcji zatok to przede wszystkim:
- dolegliwości bólowe po tym, jak przestaje działać znieczulenie (zwłaszcza w okolicy nosa, oczodołu oraz czoła),
- zasinienia na twarzy,
- obrzęki,
- krwawienie,
- odma w obrębie twarzy,
- ewentualne powikłania po podanym znieczuleniu.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
