Błona bębenkowa – budowa, funkcje i patologie
Błona bębenkowa to struktura zlokalizowana w obrębie ucha środkowego, jednej z części narządu słuchu. Membrana ta, choć jest cienka i dość elastyczna, pełni ważną rolę. Jednocześnie, choć cechuje się pewną wytrzymałością, może dojść do jej uszkodzenia. Czym to skutkuje?
1. Co to jest błona bębenkowa?
Błona bębenkowa (łac. membrana tympani) to cienka, elastyczna membrana, która oddziela ucho zewnętrzne od środkowego, a i pełni rolę łącznika pomiędzy nimi. Gdzie ją zlokalizować? Jak wygląda?
Ucho składa się z trzech części ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego. Ucho zewnętrzne i środkowe odpowiadają głównie za słuch, ucho wewnętrzne zawiera także elementy odpowiedzialne za równowagę. W skład ucha środkowego wchodzą błona bębenkowa, jama bębenkowa, trzy kosteczki słuchowe, trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) i powierzchnia zewnętrzna okienka owalnego.
Błona bębenkowa, nazywana potocznie bębenkiem, jest zlokalizowana na końcu przewodu słuchowego zewnętrznego (w kości skroniowej). Na etapie życia płodowego jest ułożona pionowo. Po porodzie ustawia się w pozycji skośnej.
2. Budowa błony bębenkowej
Jak zbudowana jest błona bębenkowa? Ma owalny kształt i grubość około jednego milimetra. Jest koloru szaro-perłowego, lekko połyskuje. Ze względu na niejednorodną sprężystość struktura dzieli się na dwie części: napiętą oraz wiotką (tzw. błona Shrapnela przyczepiona do łuski okostnej kości skroniowej). Ściana błony bębenkowej składa się z: blaszki właściwej, położonej w części napiętej, która pełni funkcję podstawy dla pozostałych elementów składowych, warstwy skórnej, warstwy śluzowej. To błona śluzowa jamy bębenkowej, części środkowej, zlokalizowana w części napiętej. Składa się z dwóch warstw włókien.
3. Funkcje błony bębenkowej
Za co odpowiada bębenek? Przede wszystkim przetwarza fale dźwiękowe w drgania mechaniczne. Jak to się dzieje?
Membrana odbiera je z małżowiny usznej oraz zewnętrznego przewodu słuchowego. Następnie drgania są przekazywane na trzy kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko, które przenoszą je do ucha wewnętrznego.
W ślimaku pobudzone komórki słuchowe zamieniają drgania na impuls bioelektryczny, który biegnie do mózgu. Dzięki błonie bębenkowej słyszymy.
4. Uszkodzenia błony bębenkowej
Choć błona bębenkowa jest dość wytrzymała, łatwo o jej podrażnienie, a z uwagi na małą elastyczność, także uszkodzenia i pęknięcia (perforacja błony bębenkowej). Może do tego dojść w różnych okolicznościach.
Uszkodzona błona bębenkowa to często konsekwencja:
- usuwania nadmiaru woskowiny za pomocą patyczka higienicznego, czyszczenia uszu często nieprzystosowanymi do tego celu przedmiotami (przebicie błony bębenkowej ostrym przedmiotem),
- urazu mechanicznego, takiego jak uderzenie się w głowę czy ucho,
- zmiany ciśnienia (zmiana ta zwykle spowodowana jest nurkowaniem lub lataniem samolotem),
- narażenia na fale dźwiękowe o dużym natężeniu (np. w związku z eksplozją, wystrzałem z broni palnej),
- stanu zapalnego ucha, co ma związek np. z obecnością ciała obcego, ale i infekcją bakteryjną czy grzybiczą,
- powikłania infekcji, która wywołuje obrzęk i gromadzenie się wydzieliny w uchu środkowym. To sprawia, że membrana jest narażona na nadmierny opór, w wyniku czego ulega pęknięciu. Najczęściej do zniszczenia błony bębenkowej dochodzi w wyniku przewlekłych stanów zapalnych ucha środkowego.
5. Przebita błona bębenkowa - objawy
Błona bębenkowa, która jest uszkodzona w niewielkim stopniu, może nie dawać żadnych symptomów. Pęknięta błona bębenkowa wywołuje charakterystyczne objawy, takie jak:
- silny ból ucha,
- szumy uszne, piszczenie w uszach,
- niedosłuch, utrata słuchu,
- bóle i zawroty głowy,
- wyciek lub krwawienie z ucha.
Każde uszkodzenie błony bębenkowej wymaga konsultacji z lekarzem z uwagi na ryzyko wystąpienia powikłań. Wciągnięta błona bębenkowa (nadmierna retrakcja) może prowadzić do niszczenia kosteczek słuchowych i postępującego niedosłuchu, zaś pęknięta błona bębenkowa stanowi wrota dla patogenów.
Z tego powodu powinno podlegać obserwacji i odpowiedniemu leczeniu. Na czym polega terapia? To zależy od rodzaju i rozległości uszkodzenia. Podstawą jest prawidłowe rozpoznanie. Uszkodzenie błony bębenkowej można podejrzewać na podstawie wywiadu oraz badania otoskopowym (wideootoskopia).
Czy błona bębenkowa się regeneruje? Okazuje się, ze tak. Ponieważ bębenek ma zdolność do samoregeneracji, istnieje możliwość jej samoistnego wygojenia. Niemniej każde podejrzenie uszkodzenia membrany bądź niepokojące dolegliwości ze strony narządu słuchu wymagają kontaktu z lekarzem. Jeśli uszkodzenie błony bębenkowej zostanie zlekceważone, w poważniejszych przypadkach może dojść do trwałego uszkodzenia słuchu.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.