Cynk - właściwości, objawy niedoboru, skutki nadmiaru
Cynk jest mikroelementem pełniącym wiele funkcji w organizmie. Jest niezbędny do prawidłowego wzrostu i regeneracji tkanek. Poza tym bierze udział w procesach rozrodczych i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Niedobór cynku w organizmie powoduje spadek odporności oraz stany zapalne skóry. Równie groźny jest nadmiar tego pierwiastka w organizmie. Sprawdź, jaką rolę w organizmie pełni cynk i jakie są jego najlepsze źródła pokarmowe.
1. Właściwości cynku
Cynk odgrywa bardzo ważną rolę w codziennym funkcjonowaniu naszego organizmu. Oddziałuje na ponad 300 enzymów, wchodząc w skład około 80 z nich. Ma wpływ na strukturę części białek, przyswajanie witamin (witaminy A), uczestniczy w procesie podziału komórek. Bierze udział w metabolizmie węglowodanów i kwasów tłuszczowych. Oddziałuje też na układ rozrodczy – u kobiet wspiera prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych i bierze udział w regulacji cyklu menstruacyjnego; u mężczyzn wspiera płodność i reguluje poziom testosteronu we krwi.
Cynk odgrywa ważną rolę w oddziaływaniu zmysłów zapachu i smaku. Wpływa na kondycję skóry, co ma znaczenie przy jej podrażnieniu czy uszkodzeniu. Maści z cynkiem polecane są w przypadku trądziku, łuszczycy, poparzeń. Większość kobiet doskonale zdaje sobie sprawę, że ten pierwiastek wzmacnia również włosy i paznokcie.
Ponadto cynk chroni organizm przed niekorzystnym działaniem wolnych rodników. Wspomaga pamięć, sprawność umysłową, a nawet wzrok. Ma ogromny wpływ na prawidłowe działanie układu odpornościowego, który m.in. zapewnia ochronę organizmu przed wirusami.
Najważniejsze funkcje cynku:
- jest niezbędny w syntezie białka oraz kwasów nukleinowych DNA i RNA
- uczestniczy w ekspresji genów
- odpowiada za kurczliwość mięśni
- bierze udział w procesie produkcji insuliny
- umożliwia utrzymywanie optymalnego stężenia witaminy A i jej zużycia przez tkanki
- poprawia sprawność intelektualną, szczególnie u osób w podeszłym wieku
- uczestniczy w procesie mineralizacji kości i regeneracji tkanek
- wspiera pracę układu odpornościowego, gdyż działa bakteriostatycznie i przeciwzapalnie, chroniąc przed infekcjami
- usprawnia pracę tarczycy
- zmniejsza ból przy problemach reumatycznych
- wzmacnia naczynia krwionośne, przez co zapobiega powstawaniu żylaków
Poza tymi właściwościami, cynk:
- pobudza pracę trzustki], grasicy, prostaty
- uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów
- jest naturalną obroną przed przeziębieniem, grypą, zapaleniem spojówek, grzybicą i innymi infekcjami
- wzmacnia odporność, pomaga łagodzić objawy chorób autoimmunologicznych
- poprawia sprawność intelektualną
- zapobiega demencji starczej
- wspomaga leczenie depresji
- chroni plamkę żółtą oka przed zwyrodnieniem
- zmniejsza uczucie dzwonienia w uszach
- wpływa korzystnie na płodność
- reguluje miesiączkowanie
- przeciwdziała chorobom prostaty
- wspomaga leczenie cukrzycy i niedoczynności tarczycy
- łagodzi objawy osteoporozy, hemoroidów, zapalenia jelit, choroby wrzodowej
- przyśpiesza gojenie się ran, łagodzi podrażnienia skóry
- jest skuteczny w leczeniu trądziku różowatego i trądziku młodzieńczego, oparzeń, wyprysków
- wzmacnia włosy i paznokcie
Cynk jest również niezbędny w diecie dzieci, gdyż odpowiada za ich prawidłowy wzrost.
2. Cynk a odporność
Tymulina jest hormonem wydzielanym przez grasicę, koniecznym do właściwej pracy limfocytów T. Uaktywnia się dzięki cynkowi. Oznacza to, że cynk wpływa na tworzenie limfocytów T oraz przyśpiesza ich dojrzewanie, bezpośrednio działając na układ odpornościowy i jego prawidłowe funkcjonowanie.
Dodatkowo ten mikroelement bierze udział w procesie odpowiedzi immunologicznej Prawidłowa reakcja odpornościowa jest podstawowym warunkiem ochrony organizmu przed patogenami będącymi przyczyną infekcji, zarówno u dzieci jak i dorosłych.
3. Cynk w czasie ciąży
Cynk wpływa pozytywnie na płodność. Jest niezbędny do tego, aby w ogóle mogło dojść do zapłodnienia (odpowiada za właściwy proces produkcji plemników i ich ruchliwość). Gdy już dojdzie do zapłodnienia, odpowiada za prawidłowy przebieg ciąży oraz rozwój płodu.
Cynk jest składnikiem 200 enzymów, bierze udział w ważnych procesach metabolicznych i reakcjach enzymatycznych (m.in. w biosyntezie białek), które są niezbędne do rozwoju i wzrostu młodego organizmu.
Ogrywa ważną rolę w procesie mineralizacji i kostnienia tkanki kostnej zarówno u dorosłych, jak u płodu.
4. Dawkowanie cynku
Dzienne zapotrzebowanie na cynk jest uzależnione od wieku - u osób dorosłych wynosi 10-15 mg, u dzieci 10 mg, z kolei u noworodków 3-5 mg.
5. Źródła cynku w pożywieniu
Głównymi źródłami cynku są produkty pochodzenia zwierzęcego: mięso, jaja, ryby i ostrygi, w mniejszym stopniu roślinnego, czyli nasiona słonecznika, dyni, kiełki pszenicy i otręby pszenne, a także czosnek, cebula.
Niestety z pokarmu cynk jest wchłaniany tylko w ok. 26-33 proc. Warto więc skonsultować się z lekarzem i rozważyć suplementację tego mikroelementu, w szczególności jego organicznej postaci o wysokiej przyswajalności (np. preparatem Cynk Organiczny Walmark).
Według danych FDA zapotrzebowanie na cynk u dzieci po 4. roku życia, u młodzieży i osób dorosłych wynosi ok. 11 mg na dobę. Maksymalna dawka, jaką można przyjmować, to 40 mg.
Produkty zawierające cynk to przede wszystkim:
- małże
- ostrygi wędzone
- zarodki pszenne
- wątroba wieprzowa
- pieczeń wołowa
- migdały
- fasola
- węgorz
- groszek zielony
- jajka
- pieczywo pełnoziarniste
- kasze
- orzechy
Zawartość cynku w produktach spożywczych
Produkt | Zawartość (mg/100 g) | Produkt | Zawartość (mg/100 g) |
---|---|---|---|
Ostrygi | 148,7 | Groszek zielony | 1,6 |
Krewetki | 1,5 | Suchy groch | 4,2 |
Mięso jagnięce | 5,3 | Orzechy ziemne | 3,2 |
Żółtko jaja | 3,5 | Rzepa | 1,2 |
Cynk wchłaniany jest w jelicie cienkim, a jego przyswajalność wynosi 20-40 proc. Nadmiar cynku wydalany jest z moczem.
Cynk lepiej jest przyswajany z produktów zwierzęcych niż z roślinnych. Z pokarmów pochodzenia roślinnego wchłanianie cynku jest ograniczone ze względu na dużą ilość kwasu fitynowego. Nadmiar wapnia, magnezu oraz żelaza w diecie również utrudnia przyswajanie cynku. Wchłanianie cynku bywa utrudnione, jeśli spożywamy alkohol, cukier i otręby, produkty wzbogacane w miedź.
6. Objawy niedoboru cynku
Cynk znajduje się w produktach spożywanych rzadko i raczej w niewielkich ilościach, więc dostarczenie jego prawidłowej ilości każdego dnia może stanowić spore wyzwanie. Wchłanianie tego pierwiastka może być dodatkowo utrudnione przez cukier, alkohol, duże ilości spożywanego błonnika, miedzi czy żelaza.
Szczególnie narażone na zbyt małą ilość cynku w organizmie są osoby odchudzające się, lubiące słodkości, kobiety ciężarne, makrobiotycy, wegetarianie, sportowcy, a także ludzie z chorobą alkoholową czy też z chorobami związanymi z przewodem pokarmowym.
Do najczęstszych symptomów świadczących o niedoborze cynku należą:
- brak apetytu
- suchość w ustach
- choroby skóry
- zmniejszenie libido
- podatność na infekcje wirusowe
- utrata smaku i węchu
- pogorszenie pamięci
- wypadanie włosów
- łamliwość paznokci
- uczucie znużenia
- zmniejszenie tolerancji na alkohol
Na niedobór cynku narażone są osoby z chorobami alkoholowymi, wegetarianie, makrobiotycy, amatorzy słodyczy, sportowcy.
7. Skutki niedoboru cynku
- zmniejszenie odporności - cynk wspomaga pracę układu immunologicznego, jego niedobór powoduje spadek ilości przeciwciał
- ciągłe uczucie zmęczenia i zaburzenia koncentracji
- suchość w ustach
- pogorszenie smaku i węchu
- utrata apetytu
- kurza ślepota - długotrwały niedobór tego pierwiastka może skutkować kurzą ślepotą, gdyż bierze udział w metabolizmie witaminy A
- anemia
- pogorszenie pracy układu oddechowego
- w skutek niedoborów tego pierwiastka, dzieci są niższe i nie rozwijają się właściwie. Mogą w tym zakresie odstawać od swoich rówieśników
8. Objawy nadmiaru cynku
Ilości cynku występujące w żywności raczej nie prowadzą do przedawkowania tego pierwiastka. Możliwe jest to jednak podczas suplementacji.
Wśród objawów ostrego zatrucia cynkiem znajdują się:
- biegunka
- nudności
- utrata apetytu
- bóle głowy
- bóle żołądka
9. Skutki nadmiaru cynku
Skutkami długotrwałego przyjmowania znacznych dawek cynku w tabletkach mogą być:
- zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL
- obniżenie odpowiedzi immunologicznej
- przy wysokich stężeniach cynk odkłada się w wątrobie i nerkach, może powodować niedokrwistość.
Przyjmowanie cynku w zbyt dużych ilościach może zmniejszyć przyswajalność takich pierwiastków, jak:
Z badań przeprowadzonych przez polskiego lekarza, profesora Lubińskiego wynika, że cynk może być groźny, jeśli poziom stężenia wynosi powyżej 6 tys. mikrogramów na litr krwi u kobiet po 60. roku życia.
Ryzyko nowotworu zwiększa się w takiej sytuacji nawet 70-krotnie. Wysoki poziom cynku nie jest tak rzadko spotykany. Wg badań prawie 70 proc. kobiet po 60. roku życia ma za wysokie jego stężenie.
Duże ilości cynku znajdują się w wieprzowinie, wołowinie, produktach zbożowych i drobiu.
Badania pokazały także, że u ponad połowy mężczyzn po 60. roku również odnotowywany jest zbyt wysoki poziom cynku. Wiąże się to z 10-krotnym zwiększeniem zagrożenia nowotworem.
Wg profesora Lubińskiego mężczyźni po sześćdziesiątce powinni zrezygnować z jedzenia wołowiny, właśnie z powodu ilości cynku, jaka się w niej znajduje.
Artykuł powstał we współpracy ze STADA
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.