„Nie daje rady…” To kryzys?

Podstępny kryzys psychiczny potrafi zjawić się nieproszony, wywracając nasz wewnętrzny świat do góry nogami. Atakuje nagle z mniejszą lub większą siłą, bezpardonowo wstrząsając naszą równowagę psychiczną. Zapewne większość z nas przynajmniej raz w życiu uznało, że doświadcza kryzysu. W potocznym rozumieniu jest on kojarzony z problematycznym zdarzeniem, z którym nie potrafimy sobie efektywnie poradzić.

Często zdarza się również, że kryzys „nawiedza” wraz z sytuacjami, które powszechnie uznawane są jako bardzo pozytywne (zawarcie małżeństwa, narodziny dziecka, przeprowadzka do nowego miasta/kraju, awans w pracy itp.). Brzmi znajomo? Pozostawmy jednak, kwestie domysłów oraz skojarzeń i skupmy się na konkretach:

• Czym jest kryzys psychologiczny?
• Jakie są rodzaje kryzysów?
• Po czym rozpoznać kryzys u siebie/u innych?
• Jak poradzić sobie z kryzysem?
• Gdzie szukać pomocy w kryzysie?

Zacznijmy od tego, że kryzys psychiczny może wystąpić u każdej zdrowej osoby i nie jest jednostką chorobową. Z technicznego punktu widzenia o kryzysie psychologicznym mówimy wówczas, kiedy dana osoba zmaga się z życiowymi trudnościami, które na dany moment przeciążają jej zdolności adaptacyjne. Kontekst kryzysu polega na tym, że człowiek staje w konfrontacji z sytuacją, która w jego odczuciu przekracza możliwości oraz dotychczasowe sposoby radzenia sobie. Okazuje się bowiem, że strategie wykorzystywane do tej pory nie działają, a pomysły na nowe metody jeszcze nie powstały lub już się wyczerpały. Oliwy do ognia dodaje fakt, że sytuacja o potencjale kryzysowym wręcz „wypcha” nas do natychmiastowych rozstrzygnięć i rozwiązań. Kryzys psychologiczny to też nic innego jak naturalna reakcja na zagrożenie ważnych dla nas wartości, bliskich relacji, bezpieczeństwa czy naszej tożsamości. Wyrazem tego, jest przejściowe wzniecenie burzy emocjonalnej i zamętu psychicznego jaki subiektywnie odczuwamy w swoim ciele.

Jak rozpoznać stan kryzysowy u siebie lub innych?

To bardzo ważna informacja: aby mówić o kryzysie psychologicznym musimy mieć pewność, że obecność specyficznych objawów jest powiązana z konkretnym bodźcem czyt. nagłym zdarzeniem krytycznym a sam kryzys nie jest wynikiem innego zaburzenia psychicznego.

W obliczu kryzysu psychologicznego może pojawić się u danej osoby:

• wrażenie silnego napięcia, niepokoju, lęku (niekiedy utrudniającego lub uniemożliwiające normalne funkcjonowanie);
• obniżony nastrój;
• znaczne osłabienie funkcji poznawczych (problemy z uwagą, zapamiętywaniem, logicznym myśleniem czy realistyczną oceną rzeczywistości);
• dolegliwości somatyczne (np. zaburzenia snu, bóle i zawroty głowy, brak lub nadmierny apetyt);
• poczucie utraty kontroli, bezradności, wyczerpania sił, braku sensu;
• skłonność do wycofywania się z codziennych aktywności i/lub zawieszenia z pełnionych ról społecznych;
• wewnętrzna presja i nieustanna fiksacja na rozwiązaniu danego problemu (za wszelką cenę)

Charakter i stopień nasilenia objawów oraz sam przebieg kryzysu jest kompilacją wielu czynników o podłożu indywidualnym. To znaczy, że unikalny sposób przeżywania przez nas kryzysu może być uwarunkowany przez takie zmienne jak np. profil osobowościowy, temperament, odporność psychiczna, stan zdrowia itp. Kluczowe znaczenie ma również rodzaj pierwotnej przyczyny, która ten kryzys wywołała oraz posiadane przez osobę zasoby w postaci np. sieci wsparcia społecznego.

O jakich kryzysach mówimy?

Według najczęściej stosowanych klasyfikacji wyróżniamy kilka typów:

Kryzys przemiany (inaczej normatywny lub rozwojowy)

Kryzysy rozwoje są zjawiskiem naturalnym i zazwyczaj można je przewidzieć. Ich specyfika jest bezpośrednio związana z miejscem, w jakim aktualnie się znajdujemy w naszym życiu oraz pełnionej przez nas roli społecznej. Nowe przełomowe wydarzenia niosą za sobą zmiany, ale aby je efektywnie wprowadzić do naszego życia, wymagane jest od nas, abyśmy dokonali aktualizacji wewnętrznego (przestarzałego już) oprogramowania. Jest to swoistego rodzaju wychodzenie ze strefy swojego komfortu w obliczu nowych wyzwań życiowych. Takim rozwojowo-kryzysowym momentem może być np. przejście na emeryturę, ciąża, pójście na studia, syndrom pustego gniazda.

Kryzys sytuacyjny (zdarzenia losowe, traumatyczne)

Pojawia się on w następstwie zewnętrznych, nagłych, nieoczkiwanych a nawet katastroficznych zdarzeń. Wydarzenia o charakterze traumatycznym wychodzą poza ramy naszych codziennych doświadczeń. Nie mamy nad nimi kontroli ani wiedzy o tym, jak będą przebiegać. Mogą stanowić atak na nasze bezpieczeństwo, zdrowie a nawet życie.

Kryzys sytuacyjny może nastąpić wskutek np.: przemocy (psychicznej, fizycznej, seksualnej), wypadku komunikacyjnego, utraty pracy, diagnozy poważnej choroby somatycznej, śmierci bliskiej nam osoby itp.

Kryzys egzystencjalny

Czy moje życie ma jakiś głębszy sens? Kim tak naprawdę jestem? Tego typu natrętne refleksje, którym towarzyszy cierpienie i poczucie wewnętrznej pustki mogą być echem kryzysu egzystencjalnego. Jest to stan dezorientacji i zakwestionowania dotychczasowych podstaw swojego życia takich jak: jego sens, wartości i cele. Kryzys ten jest typowy dla bilansów życiowych u nastolatków oraz osób w wieku 40, 50 i 60 lat.

Kryzys środowiskowy

Może dojść do niego na skutek zjawisk naturalnych (powódź, huragan, pożar), biologicznych (np. epidemia COVID-19) czy politycznych (wojna, ataki terrorystyczne).

Jaki może być jego finał?

Kryzysy mają charakter przejściowy, co oznacza, że mijają (faza ostra trwa ok. 6 tygodni).

Dla naszego “Ja” mogą zakończyć się jednym z trzech możliwych scenariuszy:

• Neutralnym: wracamy do stanu sprzed kryzysu – nie jest ani lepiej, ani gorzej
• Pesymistycznym: Zaprzeczanie, unikanie lub wypieranie emocji i uczuć związanych z przechodzeniem przez kryzys może przyczynić się do braku jego konstruktywnego rozwiązania. To niesie za sobą ryzyko wystąpienia poważnych zaburzeń psychicznych takich jak depresja, zaburzenia dysocjacyjne, uzależnienia od substancji psychoaktywnych czy zespół stresu pourazowego.
• Optymistycznym: Pomyślne przebycie kryzysu psychologicznego stwarza możliwość rozwoju i wzrostu osobistego - generuje nowe zasoby i umiejętności. Jest szansą na lepsze poznanie siebie, na przeżycie różnych emocji, których uwolnienie daje ulgę, a poradzenie sobie z sytuacją kryzysową świadczy o naszej sile. Również wtedy, kiedy szukamy pomocy wśród naszych bliskich lub specjalistów np. psychologa, psychoterapeuty, interwenta kryzysowego.

Co zrobić, aby rozwojowo poradzić sobie z kryzysem?

1. Spróbuj odnaleźć przyczynę kryzysu –zastanów się co mogło wywołać w Tobie kryzys? Co może być źródłem Twojego aktualnego stanu?
2. Określ jakie posiadasz zasoby – czy jesteś w stanie zidentyfikować jakimi aktualnie dysponujesz środkami (duchowymi, psychicznymi, fizycznymi, materialnymi), które pomogłyby Ci znaleźć wyjście z kryzysowej sytuacji?
3. Obserwuj siebie i daj przyzwolenie na to co czujesz – pozwól swoim emocjom wybrzmieć. Każdy z nas ma prawo do przeżywania kryzysu na swój sposób. Przyjrzyj się również temu jak się zachowujesz i staraj się unikać impulsywnego reagowania oraz stymulacji używkami.
4. Aktywuj sieć wsparcia społecznego – nie musisz sam szukać odpowiedzi na wszystkie pytania. Pozwól sobie pomóc w tym trudnym dla ciebie czasie - otocz się zaufanymi osobami. Ich obecność i wsparcie mogą stanowić remedium na przykre doznania i spadek formy psychicznej, który został wywołały przez sytuację kryzysową.
5. Skorzystaj z profesjonalnej pomocy – Czasem sami lub z pomocą rodziny/przyjaciół podnosimy się z kryzysowego dołka. Jednak zdarza się, że jest to niewystarczające i potrzebujemy zwrócić się o pomoc do psychologa, psychoterapeuty lub odpowiedniej instytucji (pomoc prawna, społeczna, materialno-bytowa, medyczna, informacyjna). Nie bójmy się sięgać po pomoc specjalistów.
6. Znajdź swojego mentora - oprócz pomocy bliskich oraz specjalistów zdrowia psychicznego, warto skorzystać ze wsparcia kogoś kto zna i rozumie Twoje aktualne wyzwania np. kryzys uzależnienia. Taka osoba ma za sobą podobne doświadczenia i jest dobrze przygotowana, aby podzielić się z Tobą swoją wiedzą.

Gdzie możesz znaleźć swojego mentora/mentorkę, by móc spotykać się wspólnie na regularne sesje online?

Odpowiedź jest prosta - na platformie www.Behap.me. To miejsce, które umożliwia nawiązanie partnerskiego dialogu między osobami, które konstruktywnie rozwiązały kryzys w swoim życiu (mentorzy/mentorki) a ludźmi poszukującymi dodatkowego wsparcia lub inspiracji w wymagającym procesie wychodzenia z niego (podopieczni). Wejdź na podaną stronę i koniecznie dowiedz się więcej!

Jednak, jeśli czytając ten artykuł czujesz, że:

• nie dajesz sobie rady z codziennością
• znajdujesz się w sytuacji „bez wyjścia”
• nie radzisz sobie ze stresem
• nie chce Ci się żyć
• jesteś ofiarą przemocy
• dzieje się z Tobą „coś dziwnego”
• przeżywasz kryzys emocjonalny
• nie możesz pogodzić się ze stratą bliskiej osoby itp.

Zadzwoń na jedną z bezpłatnych infolinii:

800 702 222 - Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym

22 484 88 01 - Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji Itaka

116 123 - Telefon Zaufania dla Osób w Kryzysie Emocjonalnym

Skorzystaj ze wsparcia kogoś,kto zna i rozumie Twoje wyzwania.

Pamiętaj, jesteś ważna/y! Szukaj i korzystaj z różnych źródeł wsparcia i rozwoju, by wzmacniać Twój dobrostan!