Przyczyny depresji poporodowej
Depresja poporodowa dotyka znaczny odsetek kobiet. Rozwija się do około 12 miesiąca po porodzie. Jej objawy są trwałe, nasilają się i nie ustępują samoistnie po krótkim czasie. Ten rodzaj depresji silnie wpływa na życie całej rodziny, ale przede wszystkim na sytuację samej chorej. Oprócz problemów z noworodkiem dochodzą jeszcze problemy związane z rozwijającą się chorobą. Naukowcy i lekarze nie są do końca zgodni, co wywołuje depresję poporodową. Głównymi czynnikami mogącymi wywołać tę chorobę są czynniki biologiczne, biochemiczne, społeczne oraz cechy psychiczne.
- 1. Przyczyny braku leczenia depresji poporodowej
- 2. Z czego wynika depresja poporodowa?
- 3. Czynniki ryzyka depresji poporodowej
- 3.1. Czynniki psychiatryczne
- 3.2. Czynniki psychospołeczne
- 3.3. Czynniki związane z ciążą i porodem
- 4. Rola psychiki w depresji
- 5. Depresja poporodowa a wsparcie bliskich
- 6. Konsekwencje nieleczonej depresji
1. Przyczyny braku leczenia depresji poporodowej
Depresja poporodowa jest schorzeniem bardzo powszechnym – dotyczy 10-20% kobiet, ale rzadko rozpoznawanym i często niewłaściwie lub wcale nie leczonym. Wiele kobiet cierpiących na ten typ depresji nie szuka leczenia u specjalisty, a odpowiednia terapia mogłaby im pomóc wyjść ze stanów depresyjnych i poprawić ogólne samopoczucie. Z tego względu niezwykle ważne jest właściwe rozpoznanie choroby.
Szacuje się, że aż około 50% kobiet cierpiących na depresję poporodową nie zgłasza się do lekarza, mimo że na okres ciąży i połogu przypada największa ilość wizyt u lekarza. Wynikać to może z kilku przyczyn:
- matki, szczególnie te, które urodziły po raz pierwszy, mogą nie zdawać sobie sprawy, że to, czego doświadczają, wykracza poza normę stanu psychicznego i fizycznego kobiety po porodzie;
- nacisk społeczny czy rodzinny na to, aby być dobrą matką powoduje, że kobieta niejednokrotnie boi lub wstydzi się przyznać do odczuwanych przez nią dolegliwości;
- kobieta cierpiąca na depresję poporodową, nie rozumiejąca swojej choroby, często myśli, iż „postradała zmysły” i martwi się, że jeśli podzieli się swoimi myślami z lekarzem, zostanie zamknięta w szpitalu psychiatrycznym i odizolowana od dziecka;
- kobieta cierpiąca na depresję poporodową często nie wie, do kogo ma się zgłosić ze swoimi dolegliwościami. Kobiety po urodzeniu dziecka rzadko chodzą do ginekologów, którzy zresztą rzadko interesują się problematyką ich nastroju, a pediatra – najczęściej odwiedzany specjalista po urodzeniu dziecka – również z reguły nie pyta o stan psychiczny matki.
2. Z czego wynika depresja poporodowa?
Czynniki biologiczne i biochemiczne związane są z budową oraz pracą ośrodkowego układu nerwowego. Prawidłowe funkcjonowanie tego systemu jest zależne w dużej mierze od odpowiedniego poziomu hormonów oraz neurotransmiterów. Zarówno hormony, jak i neurotransmitery wpływają na sprawność układu nerwowego, a co za tym idzie – na pracę całego organizmu. Nawet niewielkie zmiany w tym systemie mogą powodować zmianę zachowania czy pracy poszczególnych organów. Dlatego też jednej z przyczyn depresji dopatruje się właśnie w działaniu tych substancji. Kiedy następują niedobory lub nadmiar pewnych substancji w mózgu, jego praca również ulega zmianie.
3. Czynniki ryzyka depresji poporodowej
Czynniki ryzyka depresji poporodowej, czyli sytuacje, które mogą przyczynić się do rozwoju choroby, można podzielić na trzy duże grupy:
- czynniki psychiatryczne,
- czynniki psychospołeczne,
- czynniki związane z ciążą i porodem.
3.1. Czynniki psychiatryczne
Jednym z ważniejszych czynników ryzyka należących do tej grupy są wcześniejsze epizody zaburzeń nastroju – zarówno związane, jak i niezwiązane z porodem. Kobiety z historią depresji poporodowej mają 30-55% ryzyka nawrotu po kolejnej ciąży. Poza tym, około 30-procentowe ryzyko depresji poporodowej występuje u kobiet, które miały wcześniej epizody depresji nie związane z ciążą. W przypadku kobiet cierpiących na zaburzenia afektywne dwubiegunowe] ryzyko wystąpienia poporodowych zaburzeń nastroju wynosi około 25-60%. Warto zaznaczyć, że u kobiet z chorobą afektywną dwubiegunową istnieje wyraźny związek pomiędzy liczbą porodów a ilością poporodowych epizodów depresyjnych. Istotne znaczenie wydają się mieć również zaburzenia nastroju w trakcie ciąży, które mogą zapowiadać depresję poporodową.
Kolejnym czynnikiem ryzyka jest występowanie w kilka dni po porodzie łagodniejszych od depresji form przygnębienia lub wahań nastroju. Od 1/5 do 2/3 kobiet zapadających na depresję poporodową bezpośrednio po porodzie odczuwało nasilony smutek. Co ciekawe, u około 10% młodych matek przeżywających zaraz po porodzie euforię w późniejszym okresie rozwija się pełnoobjawowa depresja. Za czynniki sprzyjające rozwojowi depresji poporodowej uważa się również:
- zaburzenia osobowości,
- dolegliwości nerwicowe (nerwica lękowa, nerwica natręctw,
- uzależnienia,
- próby samobójcze,
- spokrewnienie w pierwszej linii z kobietami, które miały poporodowe zaburzenia nastroju.
3.2. Czynniki psychospołeczne
W tej grupie czynników ważną rolę odgrywają ważne stresujące sytuacje życiowe w trakcie ciąży oraz w okresie poporodowym. Należy pamiętać, że wszelkie zmiany w sytuacji życiowej kobiety, nawet zmiany pozytywne, np. polepszenie sytuacji finansowej, awans w pracy męża, powodują konieczność adaptacji do nowych warunków, a co za tym idzie obciążają psychikę, działają jako czynniki stresowe i przez to zwiększają ryzyko pogorszenia stanu psychicznego. Kobiety samotne mogą być bardziej zagrożone rozwojem depresji poporodowej w porównaniu do kobiet zamężnych. Czynnikiem decydującym o skali ryzyka nie jest tu jednak stan cywilny, ale to, jakie znaczenie ma dla kobiety pozostawanie lub w nie w związku małżeńskim, jakie mity związane z posiadaniem nieślubnych dzieci czy pozostawaniem w związku nieformalnym zostały jej przekazane przez rodzinę, w której się wychowała. Ważną rolę odgrywają:
- konflikty małżeńskie,
- brak satysfakcji ze związku,
- małe wsparcie ze strony partnera i rodziny,
- złe relacje z matką,
- kłopoty zawodowe,
- zła sytuacja finansowa.
3.3. Czynniki związane z ciążą i porodem
Za najważniejszy czynnik ryzyka związany z ciążą uznaje się sytuację, w której kobieta rodzi nieplanowane czy niechciane dziecko. Znacznym obciążeniem dla psychiki kobiety mogą być traumatyczne doświadczenia związane z wcześniejszymi ciążami – chodzi tu głównie o poronienia czy też porody martwych dzieci. Bardziej wnikliwej obserwacji (pod kątem rozwoju zaburzeń nastroju) i troskliwej opieki wymagają kobiety, które przeszły ciężki, długotrwały poród.
4. Rola psychiki w depresji
Psychika jest bardzo ważnym wyznacznikiem zdrowia. Umiejętne radzenie sobie w trudnych sytuacjach, odbieranie i dawanie wsparcia, a także otwarcie się na oferowaną pomoc są czynnikami, które pozwalają lepiej radzić sobie z trudnymi problemami. Także elastyczność w dostosowywaniu się do nowych sytuacji ma bardzo duże znaczenie. Jeśli kobieta potrafi szybko i sprawnie zaadaptować się do nowych warunków, np. ciąży czy opieki nad małym dzieckiem, to łatwiej poradzi sobie z narastającymi w tej sytuacji problemami i trudnościami. Psychika jest zatem jednym z najważniejszych czynników pozwalających na sprawne radzenie sobie z trudnymi sytuacjami. Kobiety, których ten system radzenia sobie jest mniej sprawny, znajdują się w grupie ryzyka rozwinięcia się depresji poporodowej. Cechy psychiczne mają wpływ na rozwój tego zaburzenia depresyjnego. Każda kobieta ma indywidualną strukturę osobowości, która składa się z różnego natężenia podobnych dla wszystkich ludzi cech. U niektórych układ natężenia poszczególnych cech może wpływać na rozwój depresji poporodowej.
W grupie ryzyka znajdują się kobiety, które zwykle czują się osamotnione, mają niską samoocenę, często się obwiniają. Także czarnowidztwo, negatywizm, szczególnie w postrzeganiu rzeczywistości oraz zamartwianie się mogą wpływać na rozwój depresji poporodowej. Duże znaczenie mają także wcześniejsze doświadczenia, nie tylko te z wczesnego dzieciństwa, ale z całego życia. Trudny kontakt z matką, problemy rodzinne, problemy w małżeństwie czy ciężkie przeżycia mają wpływ na psychikę i powodują, że taka osoba może być bardziej narażona na zaburzenia nastroju.
Wpływają na to także wcześniejsze przeżycia związane z ciążą i macierzyństwem. Do głównych należy utrata dziecka, problemy związane z zajściem w ciążę, trudny przebieg ciąży. Także niechciana ciąża może silnie oddziaływać na późniejsze samopoczucie matki. Należy również ująć w tej grupie kobiety odczuwające lęk związany z różnymi aspektami ciąży oraz macierzyństwa. Kobieta może nie czuć się gotowa na zostanie matką, bać się, że jej dziecko urodzi się upośledzone lub w trakcie ciąży coś mu się stanie, może również odczuwać strach przed niespełnieniem się w roli matki. Czynnikami, które mogą również powodować rozwinięcie się depresji, są niedojrzałość emocjonalna oraz wcześniejsze epizody depresji.
5. Depresja poporodowa a wsparcie bliskich
Sytuacja zewnętrzna, w jakiej znajduje się kobieta, jej najbliższe otoczenie również wpływają na stan zdrowia. Jeżeli sytuacja socjoekonomiczna jest dobra, kobieta ma zapewnione dogodne warunki bytowe oraz zaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa, to będzie lepiej znosić trudne sytuacje oraz radzić sobie z problemami. Wiele jest wyznaczników zarówno statusu materialnego, jak i pozycji społecznej. Dlatego też można wymienić takie czynniki związane z oddziaływaniem społecznym i statusem materialnym, które w większym stopniu mogą wpływać na rozwój u kobiet depresji po porodzie.
Do przyczyn społecznych należą te, które związane są z najbliższym otoczeniem kobiety, dotyczą jej relacji z innymi osobami oraz ogólnej sytuacji życiowej. Przede wszystkim ważne jest, czy kobieta ma wsparcie w partnerze oraz innych osobach bliskich. Ciąża jest bardzo wymagającym okresem dla kobiety, potrzebuje wtedy pomocy, opieki i bezpieczeństwa. Takie potrzeby może zaspokoić jej najbliższe otoczenie, starając się, by mogła czuć się komfortowo. Sytuacja kobiety bez takiej opieki i wsparcia jest bardzo trudna. W pierwszych miesiącach dziecko jest całkowicie zależne od matki, dlatego tak ważna jest pomoc innych osób. Kobiety odczuwają w tym czasie przemęczenie, nie mają dla siebie czasu, zapewniając dziecku zaspokojenie jego potrzeb. Dlatego bliskość innych osób oraz ich działanie na rzecz kobiety wpływa na poprawę jej samopoczucia.
Natomiast kobiety bez takiego wsparcia i pomocy mają wiele problemów, ich sytuacja jest trudna, co sprzyja rozwijaniu się zaburzeń oraz może nasilać ich objawy. Wpływ na powstawanie depresji poporodowej może mieć również sytuacja materialna kobiety. Kiedy jej zarobki są niskie, nie ma pracy, a sytuacja mieszkaniowa pozostawia wiele do życzenia, taka kobieta tym bardziej narażona jest na obniżenie nastroju i rozwój poważnych zaburzeń. Czynniki takie silnie oddziałują na psychikę kobiety i powodują w niej zmiany.
Podłoże zaburzeń afektywnych nie zostało jeszcze do końca poznane, dlatego nie można mówić konkretnie o czynnikach, które je wywołują. Podobnie jest z depresją poporodową. Wymienione powyżej czynniki są tylko wskaźnikami grup ryzyka, gdzie depresja poporodowa częściej się pojawiała. Tak, jak większość chorób psychicznych, również depresja poporodowa jest zależna od indywidualnych predyspozycji. Rozwój depresji poporodowej może być spowodowany nie jednym czynnikiem, ale odpowiednim ich układem. Wszystkie powyższe czynniki mogą predestynować kobiety do rozwijania się u nich depresji po porodzie. Każdą kobietę, bez względu na to, czy znajduje się w grupie ryzyka, czy nie, może dotknąć problem depresji poporodowej. Dlatego tak ważna jest opieka nad kobietami, odpowiednie leczenie oraz zaspokajanie ich potrzeb. Opieka nad dzieckiem może być czasem radości i szczęścia, jednak należy zadbać o stan psychiczny nie tylko maluszka, ale również jego matki.
6. Konsekwencje nieleczonej depresji
Nieleczona depresja poporodowa często doprowadza do znacznych, niekiedy trwałych zaburzeń w życiu partnerskim i rodzinnym kobiety (konflikty małżeńskie, brak satysfakcji z życia rodzinnego, rozwody). Depresja połogowa stanowi traumatyczne przeżycie zaburzające poczucie bycia matką oraz wpływające niekorzystnie na rozwój dziecka. Według najnowszych badań, dzieci matek, które chorowały na depresję poporodową w porównaniu z dziećmi matek zdrowych, częściej wykazują nadpobudliwość ruchową i kłopoty ze skupieniem uwagi, uzyskują ponadto gorsze wyniki w testach mierzących poziom inteligencji. Nauczyciele postrzegają je jako trudniejsze w wychowaniu i gorzej przystosowane społecznie. Ponadto, nieleczona depresja poporodowa grozi nawracaniem głębokich zaburzeń nastroju po następnych porodach, a także zwiększa ryzyko pojawienia się epizodów depresyjnych niezwiązanych z porodem.
Nie ulega wątpliwości, iż lekarze, którzy szczególnie często stykają się z młodymi matkami, powinni zwrócić uwagę na zagadnienie wczesnego wykrywania depresji poporodowej, różnicowania jej z innymi jednostkami chorobowymi, identyfikacji kobiet obarczonych zwiększonym ryzykiem zachorowania oraz edukację pacjentów. Równie ważne wydaje się samokształcenie przyszłej matki i jej rodziny w zakresie różnych problemów (w tym psychicznych), które mogą zaistnieć w momencie pojawienia się nowego członka rodziny.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.