Przyroda budzi się do życia. Groźne kleszcze też
Coraz ładniejsze i cieplejsze dni zachęcają do spacerów. Jesteśmy spragnieni słońca po długiej zimie i z radością witamy możliwość przechadzki w jego ciepłych promieniach. Kto w takich cudownych chwilach myślałby o chorobach? Tymczasem ta urocza aura niesie ze sobą niestety ogromne zagrożenie, bo to najlepsze warunki dla żerowania kleszczy. Szybki wzrost temperatury powyżej 10 stopni Celsjusza sprawia, że budzą się larwy i nimfy tych pajęczaków. To właśnie teraz – wczesną i ciepłą wiosną jednocześnie żerują wszystkie stadia rozwojowe kleszczy. I każde z nich, nawet najmniejsze i trudno dostrzegalne larwy mogą zainfekować nas wirusem kleszczowego zapalenia mózgu (KZM).
Łagodna zima pozwala przetrwać dużej liczbie drobnych gryzoni, a to oznacza, że kleszcze będą miały wiosną pod dostatkiem żywicieli i ich populacja będzie stosunkowo liczna. Samym kleszczom nie są straszne nawet najtęższe mrozy, ale do przeżycia potrzebują ssaków i ptaków. Kleszcze nie są wybredne. W naszym środowisku żyje około 200 gatunków, które pozwalają przetrwać pajęczakom.
Niestety od kilku lat wzrasta liczebność kleszczy, o czym świadczy chociażby wzrost statystyk, stosunkowo łatwej do wykrycia boreliozy. Zwiększona liczba zachorowań u ludzi jest zawsze wynikiem tego, co dzieje się w środowisku. Cykl życia kleszcza wynosi od 2 do 6 lat. Oznacza to, że jeden ciepły rok sprawia, że mamy do czynienia z wieloma pokoleniami tych pajęczaków, z których wiele może być nosicielami wirusa kleszczowego zapalenia mózgu.
To choroba stosunkowo mało w Polsce znana, bo do tej pory mówiło się o niej znacznie mniej niż o wspomnianej boreliozie. Tymczasem skutki KZM mogą być nieporównywalnie groźniejsze od boreliozy.
Wirus KZM to wyjątkowo trudny przeciwnik dla ludzkiego organizmu. Coraz bardziej dramatyczne przypadki przebiegu tej choroby pokazują, że wirus ten wykorzystuje każdą słabość czy lukę w naszym układzie immunologicznym.
Nudności, bóle głowy, bóle mięśni, gorączka – któż z nas nie cierpi na podobne dolegliwości i to kilka razy do roku. Tak zaczyna się przecież większość chorób i to tych najzwyklejszych, które rzadko słaniają nas do wizyty u lekarza. Podobne objawy towarzyszą walce naszego organizmu z wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. Ponieważ współczesna medycyna nie zna leku, który potrafiłby zwalczyć wirus KZM, jedyną bronią jaką dysponujemy, gdy już dojdzie do zakażenia są nasze własne przeciwciała. Im bardziej silny mamy organizm, tym większa nadzieja, że poradzi on sobie z niebezpiecznym wirusem, który trafił do naszej krwi po ukąszeniu kleszcza. Jeżeli jednak nasz układ odpornościowy jest osłabiony, istnieje ogromne prawdopodobieństwo, że wirus dokona w naszym organizmie spustoszenia. Walka z wirusem KZM wymaga bowiem mobilizacji sił odpornościowych całego organizmu.
Medycyna odnotowała jednak przypadki ciężkiego przebiegu KZM u osób, których organizmy powinny teoretycznie zwalczyć wirusa.
- Czasem chorują osoby młode i zdrowe, a my nie wiemy dlaczego tak się dzieje – mówi prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu w Białymstoku. – Każde zachorowanie na KZM, nawet jeżeli minie bez skutków, naraża nas na poważne konsekwencje. W czasie choroby dochodzi bowiem do zmian metabolicznych w mózgu, których skutki mogą ujawnić się dużo później lub spowodować dysfunkcje, które obecnie trudno przewidzieć.
W przypadku dzieci, których młode układy immunologiczne statystycznie lepiej radzą sobie z wirusem KZM, po kilku latach możemy zaobserwować zaburzenia emocjonalne czy problemy z koncentracją.
- Sam przebieg choroby u dzieci jest łagodniejszy niż u osób dorosłych, ale zajęcie przez wirus ośrodkowego układu nerwowego, który w przypadku dzieci jest w fazie rozwoju, daje późniejsze powikłania – mówi dr Alicja Karney, pediatra z Instytutu Matki i Dziecka. – Obserwujemy dzieci po przebyciu KZM, które mają problemy w szkole, są nadpobudliwe, mają kłopoty z zapamiętywaniem. Te skutki zakażenia wirusem potwierdzają wyniki badań porównawczych rozwoju dzieci, które chorowały na kleszczowe zapalenia mózgu z tymi, które na tę chorobę nie zapadły.
Jedyną metodą uchronienia się przed KZM jest wcześniejsze „nauczenie” naszego organizmu wytwarzania silnych przeciwciał, które w przypadku ukąszenia przez kleszcza – nosiciela, szybko poradzą sobie z wirusem. Nabycie takiej odporności jest możliwe dzięki szczepionce, która istnieje już od 41 lat i potwierdziła swoją skuteczność. W Polsce obowiązkowo przeciwko KZM szczepieni są leśnicy i to już od 1993 roku. W tej grupie zawodowej, szczególnie narażonej na kontakt z kleszczami, zapadalność na kleszczowe zapalenie mózgu praktycznie nie występuje.
Jedną z często dawanych (i słusznych!) rad jest ta, by zawsze po spacerze w parku bądź lesie obejrzeć dokładnie swoje ciało. W ten sposób możemy ustrzec się ukąszenia kleszcza, który wędruje po naszym ubraniu w celu odnalezienia dobrego miejsca do wkłucia. O ile dosyć łatwo dostrzec podczas uważnego rekonesansu dorosłego osobnika, to dużo trudniej wypatrzeć niewielką larwę, którą nagły wiosenny skok temperatury także pobudził do żeru. Tymczasem mała larwa także może być nosicielem wirusa KZM, a najgorsze jest to, że może wprowadzić wirusa do naszego organizmu już w momencie ukąszenia.
Idąc po parku lub lesie człowiek nieświadomie zgarnia kleszcze. Pajęczak następnie szuka miejsca najlepszego do wkłucia.
Jasnym więc jest, że im jest cieplej i im lżej jesteśmy ubrani, tym bardziej narażeni jesteśmy na ukąszenie. Rosnąca populacja kleszczy i znów wyjątkowo ciepła wiosna powinny nas skłonić do zatroszczenia się o siebie i swoich najbliższych. Aby nie popsuć sobie letnie urlopu zamartwieniem się o ryzyko związane z ukąszeniem kleszcza powinniśmy zaszczepić się jak najszybciej, najlepiej już teraz.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.