Somatostatyna – funkcje, zastosowanie i przeciwwskazania
Somatostatyna to hormon hamujący wydzielanie hormonu wzrostu. Jest wytwarzana głównie w podwzgórzu, choć ośrodki ją produkujące są rozrzucone po całym organizmie. Syntetyczna somatostatyna znajduje zastosowanie w medycynie. Co trzeba o niej wiedzieć?
1. Co to jest somatostatyna?
Somatostatyna to hormon peptydowy, który jest antagonistą somatoliberyny. Należy do statyn, czyli hormonów o działaniu hamującym. Jej działanie polega na blokowaniu wydzielania hormonu wzrostu przez przysadkę mózgową oraz hamowaniu wydzielania insuliny. Do celów leczniczych stosowana jest somatostatyna uzyskana syntetycznie.
Hormon wzrostu jest czynnikiem kontrolującym podział komórek i wzrost tkanek w organizmie. Odgrywa rolę sygnału, który pobudza komórki ciała do podziałów lub wydzielania substancji. Jego wydzielanie jest kontrolowane przez somatoliberynę, hormon pobudzający oraz somatostatynę, hormon hamujący.
2. Funkcje somatostatyny
Somatostatyna jako jedyny hormon wykazuje działanie endokrynne, parakrynne i neurokrynne. Jest wydzielana przez zakończenia komórek nerwowych lub działa lokalnie w pobliżu wydzielających ją komórek, może być także transportowana z miejsca produkcji do miejsca działania poprzez układ krwionośny. Warto wiedzieć, że somatostatyna poprzez regulację poziomu hormonu wzrostu, wpływa na wydzielanie innych hormonów.
Do głównych funkcji somatostatyny należy:
- hamowanie wydzielania hormonu wzrostu przez przysadkę mózgową,
- hamowanie rozkładu tłuszczu i węglowodanów,
- działanie jako neuroprzekaźnik w ośrodkowym układzie nerwowym,
- hamowanie wydzielania insuliny i glukagonu przez trzustkę,
- hamowanie wydzielania gastryny w przewodzie pokarmowym i zmniejszenie wydzielania kwasu solnego w żołądku,
- hamowanie sekrecji motyliny w dwunastnicy i jelicie cienkim,
- hamowanie wydzielanie hormonów tarczycy,
- somatostatyna wpływa na prawidłowy rozwój płodu w ciąży, warunkuje płodność.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Somatostatyna odgrywa kluczową rolę w regulacji cyklu dojrzewania i wspiera wzrost organizmu u młodych osób.
3. Nieprawidłowa regulacja wydzielania hormonu
Nieprawidłowa regulacja wydzielania somatostatyny może prowadzić do wielu zaburzeń. U dzieci nieprawidłowa gospodarka hormonalna może prowadzić do gigantyzmu, a u dorosłych do akromegalii.
Nieprawidłowości w działaniu hormonu wynikają z:
- nieprawidłowej budowy komórek wydzielniczych,
- niewrażliwości tkanek,
- czynników genetycznych,
- nowotworów.
Somatostatyna nie jest wydzielana przez określony jeden gruczoł. Oznacza to, że ośrodki ją produkujące są rozrzucone po całym organizmie. Jest produkowana w trzustce, podwzgórzu, nabłonku przewodu pokarmowego, tarczycy, a w okresie ciąży również w łożysku. Jest stale wydzielana w niewielkich ilościach, ale jej produkcja może być zwiększana przez różne czynniki.
Zarówno nadmiar, jak i niedobór somatostatyny ma konsekwencje dla zdrowia i wymaga interwencji medycznej. W prawidłowych warunkach poziom somatostatyny w osoczu krwi i w płynie mózgowo-rdzeniowym wynosi 10-22 pg/ml (pikogramów na mililitr).
Nadmiar somatostatyny jest stanem patologicznym, w którym jej poziom ulega podwyższeniu w wyniku nadmiernej sekrecji przez komórki lub wskutek nieprawidłowej budowy komórek. Z kolei niedobór somatostatyny objawia się obniżeniem wydzielania hormonu i powadzi do zwiększenia wydzielania hormonu wzrostu.
4. Wskazania do stosowania somatostatyny
Do celów leczniczych stosowana jest somatostatyna uzyskana syntetycznie. Wskazaniem są:
- krwotoki z przewodu pokarmowego w przebiegu nadżerek, owrzodzeń i krwotocznego zapalenia błony śluzowej żołądka oraz żylaków przełyku,
- objawowe terapie nadmiernej sekrecji przez guzy endokrynne przewodu pokarmowego,
- ostre krwotoki z przewodu pokarmowego spowodowany wrzodem żołądka lub dwunastnicy,
- krwotoczne nieoperacyjne przetoki trzustki, żołądka, jelit,
- zapobieganie powikłaniom po operacjach trzustki lub po endoskopowej wstecznej choleangiopankreatografii.
5. Przeciwwskazania i efekty uboczne
Przeciwwskazaniami do podawania somatostatyny jest cukrzyca typu 1 oraz niewydolność nerek. Osoby, które wykazują nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, a także kobiety w ciąży oraz mamy kobiety karmiące mogą przyjmować somatostatynę tylko w ostateczności.
Możliwe działania niepożądane podawania somatostatyny to hipoglikemia, zaś szybkie podanie leków może skutkować pojawieniem się uderzeń gorąca, mdłości, biegunki i bólów brzucha. U chorych na cukrzycę substancja zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę i doustne leki przeciwcukrzycowe.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.