Złamania przeciążeniowe – przyczyny, objawy i leczenie

Złamania przeciążeniowe, nazywane również złamaniami zmęczeniowymi, powolnymi bądź stresowymi pojawiają się w wyniku powtarzających się urazów lub przeciążeń działających na zdrową kość. Kontuzja tego typu jest zazwyczaj ostatnim etapem zmian w kości poddawanej czynnikom stresowym.

Złamanie zmęczeniowe, w przeciwieństwie do zwykłych złamań kości, nie jest związane z nagłym urazem. Dochodzi do niego sukcesywnie, stopniowo, często przez wiele dni, a nawet tygodni. Złamania powolne mogą pojawić się w każdej kości, choć w większości przypadków zmiana dotyczy kości piszczelowej lub strzałkowej, rzadziej kości udowej czy kości śródstopia. U dorosłych diagnozuje się także złamania przeciążeniowe kości ramiennej, złamania zmęczeniowe trzonu kręgu L5, szyjki kości udowej, a nawet połączenia kości łonowej z kością biodrową i kulszową.

Przyczyną złamania przeciążeniowego są niewielkie, ale często powtarzające się mikrourazy kości, związane z nadmiernym obciążeniem więzadeł i zmęczeniem mięśni, będących skutkiem forsownego oraz długotrwałego wysiłku. To skutek przewlekłych stanów przeciążeniowych, które prowadzą do osłabienia kości i w konsekwencji do jej złamania.

Choć złamanie tego typu możne dotknąć każdą osobę, najczęściej obserwuje się je u aktywnych dzieci (złamania kości piszczelowej, strzałkowej i udowej), częściej chłopców. Średni wiek występowania złamań przeciążeniowych to 10. rok życia.

Często złamania zmęczeniowe występują u sportowców. Ponieważ najczęstszą ich przyczyną jest uprawianie sportów powodujących mikrouszkodzenia w strukturze beleczek kostnych, na te szczególny typ złamań kości szczególnie narażeni są biegacze i triathloniści, lekkoatleci, tenisiści, piłkarze, koszykarze czy siatkarze, tancerze (także baletowi).

Złamania stresowe typu dotykają również żołnierzy rekrutów, odbywających ćwiczenia musztry i marszu (to dlatego złamania przeciążeniowe nazywane są także złamaniami marszowymi). W tej grupie najczęściej diagnozuje się złamanie kości śródstopia. Złamanie zmęczeniowe zostało opisane po raz pierwszy w 1855 r. przez lekarza wojskowego Breithaupta, który zaobserwował tę patologię u żołnierzy pruskich.

Złamanie powolne dotyczy również dorosłych osób, które wykonują wielogodzinną pracę w pozycji stojącej, a także osób pracujących z użyciem narzędzi wibracyjnych. Czynnikami, które zwiększają ryzyko złamań zmęczeniowych są deformacje pourazowe kości, choroby układu kostno-stawowego (na przykład reumatoidalne zapalenie stawów) czy operacje. Tego rodzaju patologia dotyczy także tkanki kostnej o zmniejszonej gęstości mineralnej.

Jeśli chodzi o złamania zmęczeniowe, zwykle rozpoznaje się je dopiero po jakimś czasie. Dzieje się tak, ponieważ początkowo dolegliwości bólowe są lekkie i pojawiają się tylko po wysiłku fizycznym. Po kilku tygodniach ból narasta, pojawia się także w trakcie aktywności. Z czasem staje się bardzo dokuczliwy, towarzyszy stale. To dlatego zwykle chory, który skarży się na ból, zgłaszając się do lekarza nie przypomina sobie, by doznał jakiegoś urazu.

Objawem złamania przeciążeniowego jest ból, który pojawia się także przy ucisku. Zdarza się, że łydka ma zwiększony obwód, a skóra jest cieplejsza.

Aby zdiagnozować przyczynę bólu, lekarz – po uprzednim badaniu i wywiadzie - zleca wykonanie RTG. W szczególnych przypadkach, gdy to badanie nie dostarcza odpowiedzi, wykonuje się badania dodatkowe, takie jak rezonans magnetyczny lub scyntygrafia kości.

Leczenie złamań zmęczeniowych zależy przede wszystkim od lokalizacji oraz od przyczyny, które do urazu doprowadziły. Najczęściej polega na odciążeniu chorej kończyny. W tym celu stosuje się kule łokciowe lub rzadziej założenie opatrunku gipsowego. Podstawą jest leczenie nieoperacyjne polegające na usunięciu przyczyny, czyli zmniejszeniu intensywności treningu. Konieczna jest także rehabilitacja. Pomocna jest laseroterapia czy ultradźwięki. Do aktywności fizycznej po złamaniu przeciążeniowym można wrócić po około trzech miesiącach rehabilitacji.