Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zwane inaczej gośćcem przewlekłym postępującym, jest jedną z częstszych układowych chorób autoimmunologicznych. Reumatoidalne zapalenie stawów kojarzone jest głównie ze zmianami w stawach, ale należy pamiętać również, że reumatoidalne zapalenie stawów jest przyczyną zamian pozastawowych czy powikłań układowych. Przewlekły charakter reumatoidalnego zapalenia stawów może prowadzić do niepełnosprawności czy inwalidztwa. W Europie występuje ona u około 8 proc. społeczeństwa dorosłego i co charakterystyczne trzykrotnie częściej u kobiet.
1. Reumatoidalne zapalenie stawów - przyczyny
Przyczyna reumatoidalnego zapalenia stawów nie jest w pełni poznana, lecz wiadomo, że jako choroba autoimmunologiczna jest związana z nadmierną aktywacją procesów zapalnych w organizmie (pobudzanie limfocytów T, produkcja cytokin, interferonu gamma, aktywacja makrofagów, nadprodukcja enzymów pro zapalnych np. cyklooksygenazy 2 i wiele innych reakcji).
2. Reumatoidalne zapalenie stawów - objawy
Głównym objawem RZS jest zapalenie stawów. Stan zapalny dotyka najczęściej stawy symetrycznie, np. oba nadgarstki czy oba kolana. W początkowym okresie reumatoidalnego zapalenia stawów zajęte są przede wszystkim mniejsze stawy jak nadgarstkowe, palców, stawy stóp czy ewentualnie kolana, natomiast wraz z progresem dochodzi do zajęcia dużych stawów: barkowego, łokciowych czy biodrowych. Należy wyjaśnić, że pod pojęciem „zajęcie stawu”, kryją się następujące dolegliwości:
- bolesność,
- obrzęk samego stawu oraz okolicznych tkanek,
- niewielki wzrost temperatury danego miejsca (bez zaczerwienienia),
- sztywność poranna, spowodowana gromadzeniem się płynu obrzękowego w trakcie snu. Może trwać ona dłużej niż godzinę, jednakże ustępuje wraz z „rozruszaniem się” chorego.
Na wyszczególnienie zasługuje zajęcie stawów kręgosłupa w odcinku szyjnym, zwłaszcza stawu szczytowo-potylicznego (składającego się na połączenie kręgosłupa z czaszką), gdyż w wyniku jego destrukcji, oprócz dolegliwości bólowych czy ograniczenia ruchomości, może dojść do ucisku na rdzeń kręgowy i w konsekwencji niedowładów kończyn. Zajęciu stawów towarzyszyć może także zajęcie więzadeł, ścięgien czy kaletek maziowych co prowadzić do uszkodzenia pozastawowego układu ruchu.
Chorzy na reumatoidalne zapalenie stawów dodatkowo skarżą się na:
- bóle mięśni,
- nawracające stany podgorączkowe,
- uczucie zmęczenia,
- utratę apetytu co w konsekwencji prowadzi także do utraty masy ciała,
- guzki reumatoidalne – są to niebolesne podskórne guzki, występujące głównie na przedramionach, a także na okolicach narażonych na ucisk np. na pośladkach,
- zmiany w układzie krążenia, w tym większe ryzyko i nasilenie miażdżycy, zmiany zastawek serca, nadciśnienie płucne czy zapalenie osierdzia
- zmiany w układzie oddechowym, takie jak zapalenie opłucnej, występowanie guzków reumatoidalnych w płucach,
- zmiany w oczach np. zapalenie twardówki,
- zmiany w nerkach np. zapalenia nerek (śródmiąższowe, odmiedniczkowe),
- zmiany w układzie nerwowym np. polineuropatia czy ucisk korzeni nerwowych w wyniku destrukcji stawów kręgosłupa.
Na obraz reumatoidalnego zapalenia stawów składają się także zmiany w parametrach laboratoryjnych krwi. Chodzi tu, o wykładniki stanu zapalnego jak wzrost OB (odczyn Biernackiego), zwiększenie stężenia CRP (C- reactive protein) oraz fibrynogenu (białko biorące udział w procesach krzepnięcia). Dodatkowo może wystąpić także niedokrwistość, czyli niedobór czerwonych krwinek oraz związanej z nimi hemoglobiny przenoszącej tlen z płuc do tkanek).
3. Reumatoidalne zapalenie stawów - diagnostyka
W diagnostyce chorób autoimmunologicznych niezwykle ważne jest także wykrywanie autoprzeciwciał – czyli przeciwciał (cząsteczki tworzone do walki z wszelkiego rodzaju patogenami czy substancjami obcymi dla organizmu) skierowanych przeciwko własnym tkankom. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów charakterystyczne jest występowanie następujących autoprzeciwciał: czynnika reumatoidalnego (RF) oraz przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowemu peptydowi – w skrócie anty-CCP. Są one bardzo pomocne w stawianiu diagnozy, jednakże istnieje możliwość występowania choroby z ujemnymi wynikami obecności omawianych przeciwciał.
W 1987 roku ACR (American College of Rheumatology) dla ujednolicenia i wyeliminowania niejasności ogłosiło kryteria, pozwalające postawić rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów. Składa się na nie siedem parametrów:
- występowanie sztywności porannej stawów,
- zapalenie przynajmniej 3 stawów,
- zapalenie stawów ręki,
- symetria zapalenia stawów,
- występowanie guzków reumatoidalnych,
- obecność czynnika reumatoidalnego we krwi,
- zmiany radiologiczne stawów (na zdjęciach RTG).
PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT
Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:
- Jakie leki stosować przy RZS? - odpowiada lek. Aleksandra Witkowska
- Co może pomóc przy bólu kości i stawów? - odpowiada lek. Aleksandra Witkowska
- Jaką dietę stosować przy RZS? - odpowiada mgr Maria Jagiełło
Wszystkie odpowiedzi lekarzy
Dla ustalenia rozpoznania konieczne jest spełnienie przynajmniej czterech w wyżej wymienionych kryteriów (na pierwsze cztery nałożony jest dodatkowo warunek czasowy – muszą trwać przynajmniej 6 tygodni).
4. Reumatoidalne zapalenie stawów - leczenie
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów składa się z czterech równie ważnych elementów mających na celu uzyskanie remisji choroby oraz ułatwienia funkcjonowania w codziennym życiu. Są to:
- Edukacja chorego na reumatoidalne zapalenie stawów
- Leczenie farmakologiczne RZS polegające na stosowaniu tak zwanych leków modyfikujących przebieg choroby. Celem ich stosowania jest zapobieganie i opóźnianie występowania destrukcyjnych zmian w stawach i co oczywiste powinno być stosowane możliwie najwcześniej. Do najczęściej stosowanych leków z tej grupy zalicza się metotreksat, leflunomid czy sulfasalazynę czy tak zwane leki biologiczne – przeciwciała przeciwko pro zapalnym substancjom (np. inflikcymab, etanercept, adalimumab). Wyboru leku oraz wszelkich szczegółów związanych ze stosowaniem dokonuje lekarz reumatolog, na podstawie stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjenta, schorzeń współistniejących czy w końcu indywidualnej „odpowiedzi” na dany medykament. Do leczenia farmakologicznego zaliczamy także stosowanie środków działających objawowo: przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
- Rehabilitacja - jest to niezwykle ważny element leczenia, który powinien być stosowany na każdym etapie choroby. Obejmuje ona kinezyterapię (leczenie ruchem) - pozwalającą zwiększyć siłę mięśniową, zapobiega przykurczom, poprawia ogólną sprawność fizyczną, fizykoterapię (elektroterapia, laseroterapia, masaże itd.), wywierająca głównie efekt przeciwbólowy i rozluźniający mięśnie oraz wsparcie psychologiczne,
- Leczenie operacyjne stosowane w bardzo silnych dolegliwościach bólowych czy znacznego stopnia ograniczenia zakresu ruchów w stawie.
Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba związana z zaburzeniami odporności. W przypadku podejrzenia reumatoidalnego zapalenie stawów czy już w sytuacji postawienia rozpoznania, zalecana jest diagnostyka/leczenie u lekarza reumatologa. Pamiętajmy, że w leczeniu reumatoloidalnego zapalenia stawów, wiele zależy od współpracy chorego z lekarzem, gdyż tylko aktywna postawa i wola walki (np. regularne ćwiczenia) mogą zahamować rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów, a w konsekwencji wizję niepełnosprawności.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.