Trwa ładowanie...

Metody leczenia trądziku

Avatar placeholder
13.06.2023 18:03
Metody leczenia trądziku
Metody leczenia trądziku

Trądzik młodzieńczy jest dolegliwością pojawiająca się głównie w okresie dojrzewania. Pojawia się przede wszystkim na twarzy i plecach u osób z tłustą cerą. Powikłania potrądzikowe mają różną postać: blizny, torbiele, przebarwienia. Leczenie trądziku trwa kilka miesięcy. Występowanie trądziku młodzieńczego związane jest z nadreaktywnością gruczołów łojowych, którą powoduje wpływem męskich hormonów płciowych (androgenów). Zmiany trądzikowe są słabo nasilone. Pacjenci najczęściej cierpią z powodu zaskórników i wykwitów grudkowych. Jak zwalczać trądzik?

spis treści

1. Leki na trądzik

Antybiotyki - niszczą bakterie powodujące trądzik oraz działają przeciwzapalnie, ograniczają zmiany trądzikowe. Przy stosowaniu antybiotyków należy pamiętać o unikaniu promieniowania słonecznego UV i fototerapii (grozi uczuleniem i odczynem fototoksycznym).

Leczenie miejscowe antybiotykami nie przynosi takich rezultatów, jak leczenie doustne. Antybiotykoterapię należy przerwać w momencie zauważenia poprawy. Jeśli stan skóry nie poprawia się przez dwa miesiące, lek należy odstawić. Niektóre szczepy bakterii uodporniły się na antybiotyki. Preparaty stosuje się równocześnie z leczeniem miejscowym. Poleca się używanie maści zawierającej nadtlenek benzoilu lub kwas azelainowy.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

Adapalen - syntetyczny retinoid, który podobnie jak tretinoina ma działanie przeciwzapalne i pośrednio przeciwbakteryjne. Normalizuje procesy rogowacenia naskórka poprzez wpływ na odnowę i metabolizm komórek. Nie wpływa na ilość wydzielanego łoju.

Podczas leczenia należy unikać przebywania na słońcu. Przeciwwskazany w okresie ciąży. Dostępny jest w postaci żelu i kremu 0,1% - Differin.

Tazaroten- syntetyczny retinoid, który rozluźnia połączenia pomiędzy komórkami oraz hamuje nadmierny proces rogowacenia naskórka. Działa także przeciwzapalnie. Najlepsze efekty uzyskuje się w leczeniu zmian zaskórnikowych już po 4 tygodniach.

W leczeniu zmian zapalnych należy stosować łącznie z lekiem przeciwbakteryjnym. Podczas kuracji może występować: złuszczanie, pieczenie, zaczerwienienie, suchość oraz świąd skóry. Tazaroten zalecany jest także w leczeniu przebarwień. Dostępny jest w postaci 0,05% i 0,1% żelu - Zorac.

W zmianach zaskórnikowych i grudkowych wskazany jest kwas witaminy A (tretinoina), może być stosowany z erytromycyną. Oprócz tego warto stosować adapalen (nowszy retinoid) oraz izotretinoinę. W zmianach zaskórnikowych, grudkowych i krostkowych stosuje się nadtlenek benzoilu (działa na Propionibacterium acnes), leki miejscowe zawierające tetracyklinę, neomycynę, klindamycynę, erytromycynę, kwas azelainowy.

Do oczyszczania skóry stosuje się roztwory i żele oczyszczające oraz roztwory spirytusowe z dodatkiem 1% tymolu lub mentolu, 2-3% kwasu salicylowego. Preparaty zawierające kwas salicylowy i cynk mają niezbyt silne działanie keratolityczne, korzystne zwłaszcza w połączeniu z erytromycyną, która wpływa na czynnik bakteryjny.

Naświetlanie słoneczne, które w zimie można zastąpić naświetlaniami lampą imitującą światło słoneczne, są bardzo korzystne we wszystkich odmianach trądziku, jednakże problemem mogą być ewentualne przebarwienia powstające po ekspozycji skóry trądzikowej na światło słoneczne. Leczenie miejscowe odmiany ropowiczej polega na przecinaniu i oczyszczaniu torbieli ropnych (w okresie podawania izotretinoiny).

Nadtlenek benzoilu jest związkiem, który wykazuje działanie przeciwbakteryjne. W wyniku rozkładu nadtlenku benzoilu powstaje tlen, który hamuje rozwój bakterii P.acnes, odpowiedzialnej za zmiany zapalne w trądziku. W ten sposób nadtlenek benzoilu utrudnia kolonizację gruczołów łojowych przez P.acnes. Dzięki redukcji ilości bakterii zmniejsza się ilość wolnych kwasów tłuszczowych, mających drażniące działanie. Te wolne kwasy tłuszczowe są produkowane przez Propionibacterium acnes.

Efektem działania nadtlenku benzoilu na skórze jest widoczna znaczna redukcja liczby zamkniętych i otwartych zaskórników oraz zmniejszenie ilości grudek i krost.

Wielką zaletą tego leku, związaną z jego mechanizmem działania, jest niewystępowanie lekooporności będącej wielkim problemem w leczeniu antybiotykami. Lek występuje w wielu postaciach: żel, roztwór, krem oraz w wielu połączeniach m.in. z erytromycyną, siarką itp. Skuteczność leku jest zależna od dawki i wzrasta stopniowo od preparatów 2,5-procentowych do 10 proc.

Jednak należy pamiętać, iż nadtlenek benzoilu w każdym stężeniu, a szczególnie w stężeniu 10%, może powodować wysuszanie, złuszczanie i stany zapalne skóry. U pacjentów z wrażliwą skórą może powodować przebarwienia, a nieuważne stosowanie może odbarwić odzież.

Leczenie tym preparatem zaczynaj od najniższego stężenia i stopniowo przechodź do wyższych stężeń. 10-procentowe preparaty należy stosować na szyję lub klatkę piersiową. Powinno się unikać stosowania nadtlenku benzoilu w miejscach wrażliwych: okolice ust, oczu, nosa.

Skuteczność kwasu azelainowego jest porównywana do nadtlenku benzoilu. Nie wywołuje zjawiska antybiotykooporności. Jego mechanizm działania jest wielokierunkowy i opiera się głównie na:

  • działaniu przeciwbakteryjnym na P.acnes,
  • normalizacji zaburzonych procesów rogowacenia mieszkowego,
  • hamowaniu enzymu 5 alfa-reduktazy (enzym powodujący przemianę testosteronu do jego najaktywniejszej postaci),
  • działaniu odbarwiającym poprzez hamowanie melanogenezy - co jest wykorzystywane w usuwaniu przebarwień.

Preparat ten jest lepiej tolerowany i rzadziej występują po nim działania niepożądane niż po nadtlenku benzoilu i pochodnych kwasu retinowego.

Wśród działań niepożądanych po stosowaniu kwasu azelainowego możemy wymienić uczucie pieczenia, świąd, zaczerwienienie, suchość i łuszczenie skóry. Objawy te występują na początku leczenia. W większości przypadków podrażnienia są łagodne i zazwyczaj nie wymagają przerwania stosowania leku.

Kwas azelainowy jest to lek II-rzutu w łagodnych i średnio nasilonych zmianach. Ze względu na wielokierunkowy mechanizm działania w leczeniu miejscowym nie można stosować go z innymi preparatami. Lek zwykle stosuje się dwa razy na dobę (rano i wieczorem). Jest wskazany u pacjentów ze współistniejącym atopowym zapaleniem skóry.

Z leków ogólnych zastosowanie mają antybiotyki (doksycyklina, erytromycyna, minocyklina). Antybiotykiem najczęściej stosowanym w formie doustnej jest doksycyklina, jest to organiczny związek chemiczny, półsyntetyczny antybiotyk z grupy tetracyklin. W porównaniu do innych tetracyklin znacznie lepiej się wchłania z przewodu pokarmowego (w 90-95%), jest również mniej nefrotoksyczna. Oporność krzyżowa na tetracykliny obserwowana wśród bakterii naturalnie często nie dotyczy doksycykliny, która okazuje się skuteczna. Doksycyklina jest stosowana głównie w dermatologii i otolaryngologii. W innych specjalnościach klinicznych ma mniejsze zastosowanie, m.in. ze względu na dość często spotykaną oporność bakterii na ten lek.

Do schorzeń leczonych tym antybiotykiem należą m.in.:

  • choroby skóry – w tym w ciężkie postaci trądziku,zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych,
  • zakażenia tkanek miękkich,
  • zakażenia przewodu pokarmowego,
  • zakażenia układu moczowo-płciowego,
  • zapalenia przyzębia,
  • malaria,
  • dur plamisty,
  • dżuma (jako antybiotyk drugiego rzutu),
  • tularemia,
  • borelioza ECM - rumień przewlekły wędrujący,
  • choroba z Lyme,
  • inne zakażenia spowodowane bakteriami wrażliwymi na ten lek,
  • stosowana jest również (forma dożylna) w chirurgii klatki piersiowej doopłucnowo jako środek do pleurodezy chemicznej (zabieg prowadzący do zarośnięcia jamy opłucnej w celu wyeliminowania wolnej przestrzeni, w której może gromadzić się płyn).

Podczas stosowania tego leku należy pamiętać o ważnych interakcjach: doksycyklina działa antagonistycznie z penicylinami i cefalosporynami, zmniejsza przeciwbakteryjne działanie penicylin i innych antybiotyków o działaniu bakteriobójczym. Doksycyklina zmniejsza skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych. W czasie stosowania zaleca się korzystanie z dodatkowego niehormonalnego środka anykoncepcyjnego (np. prezerwatywa). Dodatkowo jony glinu, magnezu, żelaza, cynku i wapnia (mleko) utrudniają wchłanianie doksycykliny, nie należy przyjmować preparatów i pokarmów zwierających znaczne ilości wymienionych pierwiastków jednocześnie z doksycykliną - jeżeli zajdzie konieczność, należy zachować co najmniej 2 godziny odstępu pomiędzy przyjmowaniem.

Jak każdy lek, doksycyklina posiada działania niepożądane, najczęściej są to: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, często biegunki), nudności, bóle w nadbrzuszu, wymioty. Przy dłuższym podawaniu mogą wystąpić wtórne zakażenia bakteryjne i grzybicze. Antybiotyk ma niewielkie działanie nefrotoksyczne i hepatotoksyczne. Lek ten jest fotouczulający i po ekspozycji na światło słoneczne może pozostawiać trwałe przebarwienia skóry, co jest nie bez znaczenia podczas leczenia trądziku, kiedy to zależy nam na jak najlepszym efekcie kosmetycznym.

Chociaż lek jest stosunkowo bezpieczny, to nie należy podawać go kobietom w ciąży i dzieciom do 12 roku życia, ze względu na możliwość powstawania trwałych przebarwień zębów. Przebarwienia te powstają w wyniku odkładania się kompleksu tetracyklinowo-wapniowo-fosforanowego, co może dawać kolor szarobrunatny lub brunatnoczarny.

Innymi antybiotykami na trądzik są azytromycyna i sulfony. Azytromycyna leczy średnio ciężkie postaci trądziku. Podawana jest na czczo. Szybko przenika do ognisk zakażenia w tkankach. Sulfony - stosuje się je w przypadkach, kiedy nie pomaga leczenie antybiotykami ani leczenie izotretynoiną. Sulfony działają bakteriostatycznie i przeciwzapalnie.

Stosowane antybiotyki zmniejszają kolonizację mieszków włosowych przez bakterie oraz ograniczają miejscowy stan zapalny. Są zalecane głównie w grudkowo-krostkowych postaciach trądziku. Antybiotyki mogą być stosowane miejscowo, tzn. bezpośrednio na skórę oraz ogólnie, tzn. doustnie, w nasilonym trądziku.

Miejscowe stosowanie antybiotyków zaleca się głównie w zmianach zaskórnikowych, grudkowych i krostkowych.

Dostępne na rynku i mające szerokie zastosowanie preparaty to:

  • Dalacin T (w postaci 1% emulsji, żelu i roztworu) - zawiera antybiotyk: klindamycynę,
  • Aknemycin (2-procentowy roztwór i maść) - zawiera antybiotyk: erytromycynę,
  • Davercin (2,5-procentowy roztwór) - zawiera antybiotyk: erytromycynę.

W aptekach można dostać też wiele innych preparatów zawierających antybiotyki, takich jak: chloramfenikol, tetracyklina, neomycyna. Dość poważnym problemem pojawiającym się w czasie leczenia jest narastająca oporność bakteryjna, tzn. że stosowany lek staje się nieskuteczny. Efektowi temu można zapobiec poprzez stosowanie naprzemiennie z antybiotykami innych leków miejscowych przeciwtrądzikowych lub stosowanie preparatów skojarzonych. Najlepszy rezultat można osiągnąć, stosując miejscowe antybiotyki z miejscowymi retinoidami - ich działanie wzajemnie się uzupełnia.

Złożone preparaty dostępne na rynku:

  • Aknemycin Plus, tj. erytromycyna z tretinoiną,
  • Isotrexin, tj. erytromycyna z isotretinoiną,
  • Zineryt, tj. erytromycyna z octanem cynku.

Leczenie ogólne sprowadza się do doustnego przyjmowania leków przez kilka miesięcy. Dodatkowo w czasie kuracji stosuje się witaminy z grupy B, poza witaminą B12, która może nasilać zmiany.

Innymi substancjami wykorzystywanymi przy leczeniu trądziku są pochodne kwasów witaminy A. Do retinoidów stosowanych miejscowo należą kwas witaminy A - tretinoina oraz kwas 13-cis witaminy A – isotretinoina.

Tretinoina należy do najsilniejszych środków przeciwzaskórnikowych. Swoim działaniem normalizuje złuszczanie w przewodach wyprowadzających gruczołów łojowych, a tym samym umożliwia ich opróżnianie przez ewakuację wydzieliny. Ponadto hamuje rozwój nowych zmian, tj. mikrozaskórników. Posiada także właściwości redukujące odczyn zapalny i hamuje rozwój zapalnych wykwitów trądzikowych - grudek i krost. Nie wpływa na ilość wydzielanego łoju.

Preparat może być stosowany w każdej postaci trądziku, jednak największą skuteczność wykazuje w postaci zaskórnikowej.

Leczenie miejscowe rozpoczyna się od jak najmniejszych stężeń, stosując preparat co 2-3 dni. W trakcie kuracji stopniowo stosuje się coraz większe stężenia, dobierając je indywidualnie do potrzeb skóry, przechodząc jednocześnie do stosowania raz dziennie.

Miejscowe stosowanie może wywoływać działania niepożądane pod postacią podrażnienia skóry: wysuszenie, złuszczanie, zaczerwienienie, dlatego jest zalecane głównie wieczorem.

Isotretinoina ma bardzo podobne działanie do tretinoiny, wykazuje jednak mniejsze właściwości drażniące skórę oraz hamuje wydzielanie łoju.

Na polskim rynku dostępnych jest wiele preparatów zawierających kwasy witaminy A. Występują w postaci żeli, kremów i roztworów w różnych stężeniach, od 0,025% do 0,1%.

Należą do nich m.in.: Retin, AIsotrexin, Aknoten, Atrederm.

Podczas stosowania pochodnych kwasu witaminy A należy unikać nasłonecznienia, ze względu na światłouczulające działanie tych związków. Nie należy ich łączyć ze środkami keratolitycznymi (kwas salicylowy, rezorcyna, preparaty siarki). Stosowanie łącznie z nadtlenkiem benzoilu może nasilać miejscowe objawy niepożądane. W czasie ciąży stosowanie tych leków zarówno miejscowo, jak i ogólnie jest przeciwwskazane.

Najczęściej po latach, trądzik ustępuje samoistnie, pozostawiając niestety po sobie blizny, jako efekt przewlekłych stanów zapalnych. Blizna jest zmianą nieodwracalną, dlatego leczenie trądziku należy rozpocząć w momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby. Kiedy powszechnie stosowane antybiotyki nie odnoszą korzystnych rezultatów, należy sięgnąć po lek zwany izotretinoiną.

Korzystne działanie izotretinoiny na skórę opiera się przede wszystkim na hamowaniu aktywności gruczołów łojowych, zmniejszaniu ich wielkości, a także na hamowaniu namnażania bakterii odpowiedzialnych za powstawanie krost - Propionibacterium acnes. Ponadto izotretinoina wykazuje działanie przeciwzapalne.

Wśród wskazań do leczenia izotretinoiną wyróżnia się trądzik ropowiczy (cystowy, skupiony, guzkowo-cystowy), nasilony trądzik niepoddający się leczeniu antybiotykami (tetracykliną), trądzik z nasilonym łojotokiem, z tendencją do bliznowacenia oraz z częstymi nawrotami.

Izotretinoina wpływa bezpośrednio na gruczoły łojowe, hamując ich aktywność w produkcji łoju, co z kolei przyczynia się do hamowania namnażania bakterii Propionibacterium acnes. Podczas stosowania izotretinoiny bardzo istotna jest właściwa pielęgnacją skóry). Składa się na nią stosowanie preparatów nawilżających i natłuszczających, a także, i może przede wszystkim, stosowanie filtrów ochronnych. Nie istnieje lepsza i gorsza pora roku na rozpoczęcie terapii izotretinoiną. Prawdą jest jednak, że stosowanie izotretinoiny latem, gdy nasłonecznienie jest dużo większe niż zimą, istnieje ryzyko poparzenia skóry) (ono istnieje również u osób niestosujących tego preparatu). Dlatego tak istotne jest stosowanie preparatów ochronnych zawierających wysokie filtry UV.

Izotretinoina nie jest lekiem idealnym, ale, co zostało udowodnione, jest niezwykle skuteczna. Jak każdy preparat wywołuje pewne działania niepożądane oraz istnieją pewne sytuacje, w których leku tego nie wolno przyjmować. W działaniach niepożądanych wystąpić może:

  • nadwrażliwość skóry i oczu na promienie UV,
  • zaburzenia widzenia (szczególnie nocą, jest to działanie odwracalne, ustępuje po zakończeniu kuracji),
  • światłowstręt,
  • silne wysuszenie skóry i błon śluzowych (zalecane używanie kropli do oczu oraz pomadek do ust),
  • krwawienie z nosa (związane głównie z wysuszeniem błony śluzowej nosa),
  • rumień,
  • ogólne osłabienie,
  • działanie teratogenne na ludzki płód – może powodować deformacje płodu (kobiety w ciąży nie mogą przyjmować leku, nie należy zachodzić w ciążę w trakcie przyjmowania izotretinoiny ani w 3 miesiące po zaprzestaniu leczenia, kobiety niebędące w ciąży muszą mieć wykonany test ciążowy przed podaniem leczenia oraz przez cały okres kuracji i 3 miesiące po jej zakończeniu muszą przyjmować tabletki antykoncepcyjne).

Jak wcześniej wspomniałam stosowanie izotretinoiny może powodować suchość skóry, błon śluzowych jamy ustnej, warg, a nawet zapalenie czerwieni wargowej. U części osób wystąpić może także suchość i kruchość śluzówki nosa, które mogą stać się przyczyną krwawień z nosa. Dlatego tak istotna jest właściwa pielęgnacja, poprzez stosowanie nawilżających kropli do nosa, oczu, pomadek do ust oraz nawilżających bądź natłuszczających balsamów do ciała.

Przestrzegając zasad podawania izotretinoiny i przy odpowiednim monitorowaniu leczenia, izotretinoina uważana jest za najskuteczniejszą metodę leczenia średnich i ciężkich postaci trądziku. Preparaty zawierające tę substancję nie maskują objawów choroby, ale w sposób udowodniony leczą ją. Odsetek długoterminowych wyleczeń po izotretinoinie sięga 89%, co stanowi najwyższy wskaźnik wśród wszystkich dostępnych metod leczenia trądziku.

Właściwa ochrona przed słońcem poprzez zastosowanie wysokich filtrów ochronnych zabezpieczy nas przed działaniem niekorzystnym słońca na naszą skórę, dotyczy to zarówno osób przyjmujących izotretinoiną, jak i tych, które jej nie przyjmują.

Jako leki o działaniu przeciwłojotokowym stosuje się – amid kwasu nikotynowego (wit. PP), wit. B2 oraz witaminę C. W ciężkich postaciach krostkowych i ropowiczych wskazane są pochodne wit. A. Stosując pochodne tej witaminy w leczeniu ogólnym, należy zawsze pamiętać o działaniach niepożądanych takich jak: wzrost stężenia triglicerydów we krwi oraz działanie teratogenne. W związku z tym wszystkie kobiety w wieku rozrodczym powinny zażywać doustne leki antykoncepcyjne przez cały okres leczenia oraz co najmniej 1 miesiąc przed terapią i 2 miesiące po jej zakończeniu. Poza tym w niektórych postaciach trądziku stosuje się rozpuszczalne sole cynku, dapson czy steroidy. Silne działanie przeciwłojotokowe mają również preparaty antyandrogenowe, np. spironolakton lub cyproteron (używany również jako środek antykoncepcyjny).

Kwas azelainowy stosowany w postaci kremu, ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne oraz lekko złuszczające. Zatem lek ten jest skuteczny u osób z trądzikiem cierpiących dodatkowo na atopowe zapalenie skóry. Antybiotyki zalecane są szczególnie u osób, u których zmiany trądzikowe usytuowane są na rumieniu, będącym odczynem zapalnym. W leczeniu miejscowym stosuje się erytromycynę oraz klindamycyna.

Kwas octadecenowy wykorzystywany jest do produkcji preparatów przeznaczonych miedzy innymi do pielęgnacji i leczenia skóry trądzikowej. Kwas oktadecenowy - Omega-9 – jest jedną z substancji zwiększających penetrację składników aktywnych w głąb skóry. Kwas ten zwiększa płynność bariery lipidowej naskórka, która dzięki temu staje się bardziej przepuszczalna dla składników biologicznie czynnych. Jest jednym ze składników m.in. oleju śliwkowego, który służy do pielęgnacji skóry suchej, dojrzałej i zniszczonej. Ponadto wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, zwiększa wchłanianie aktywnych składników. To ostatnie działanie, ma szczególne znaczenie w leczeniu i pielęgnacji skóry trądzikowej. Ułatwia bowiem przenikanie preparatów przeciwtrądzikowych, sprzyjając w ten sposób łagodzeniu i leczeniu zmian trądzikowych.Jest to kwas występujący w mleku ludzkim. Kwas salicylowy reguluje odnowę komórkową skóry, działa złuszczająco poprzez rozluźnianie połączeń międzykomórkowych i usuwa zbędne warstwy zrogowaciałych komórek naskórka.

2. Preparaty stosowane miejscowo na trądzik

  • Kortykosteroidy – tylko w przypadku dużych torbieli trądzikowych. Stosowane są wówczas w postaci wstrzyknięć doogniskowych. Ichtiol - ma dość szerokie spektrum, gdyż działa przeciwzapalnie, odkażająco, redukująco, przeciwwysiękowo oraz przeciwbólowo.
  • Kwas salicylowy - działa keratolitycznie, tzn. powoduje podrażnienie i oddzielanie uszkodzonego naskórka. Znajduje się w wielu bardzo popularnych preparatach (Acnosan 5-procentowy płyn, Oxy - żel, krem).
  • Preparaty hormonalne zawierające estradiol - mają działanie przeciwbakteryjne, hamują wydzielanie gruczołów łojowych, przyspieszają gojenie wykwitów trądzikowych oraz zapobiegają powstawaniu blizn. Stosować tylko na niewielkie powierzchnie.
  • Alfa-hydroksykwasy (AHA) - to związki organiczne pochodzące z naturalnych źródeł lub otrzymywane chemicznie, są stosowane głównie do leczenia lżejszych postaci trądziku oraz blizn powstałych po przebyciu postaci ciężkiej. Peeling chemiczny hydroksykwasami powoduje rozluźnienie komórek powierzchownej warstwy skóry oraz normalizuje rogowacenie ujść mieszków włosowych. Działanie to zależy od rodzaju kwasu (mlekowy, cytrynowy, szczawiowy, masłowy), jego stężenia oraz czasu ekspozycji na kwas (3-5 minut).

3. Antykoncepcja hormonalna a trądzik

W ostatnich latach znacznie wzrasta zainteresowanie kobiet tabletkami antykoncepcyjnymi. Coraz powszechniej stosowane są jako metoda antykoncepcji, ale nie tylko. Poza bardzo skutecznym działaniem antykoncepcyjnym tabletki te, a dokładniej zawarte w nich hormony, wywierają wpływ na wiele innych narządów i tkanek organizmu kobiety. Efekt ten zawdzięczamy działaniu zarówno estrogenów, jak i gestagenów – głównych składników tabletki. Pod wpływem tych hormonów zachodzą zmiany w układzie krzepnięcia, krążenia, zmiany w gospodarce lipidowej organizmu. Zauważalny jest także wpływ na stan skóry kobiety. Efekt działania na skórę zależy głównie od rodzaju stosowanego preparatu antykoncepcyjnego.

Na rynku istnieje duży wybór preparatów hormonalnych, różniących się składem i ilością zawartych w nich związków. Najczęściej stosowane dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierają estrogeny oraz progestageny. Naukowo udowodniony jest pozytywny wpływ estrogenów na skórę (najczęściej stosowany jest etinyloestradiol), natomiast wpływ progestagenów zależy od rodzaju i jakości użytego związku.

Estrogeny (wytwarzane w jajnikach) odpowiadają za prawidłowy rozwój płciowy w okresie dojrzewania. Ponadto wywierają wspomniany już pozytywny wpływ na skórę i włosy – włosy kobiet są bujniejsze, delikatniejsze i dłuższe w porównaniu z męskimi.

W skórze estrogeny zwiększają syntezę elastyny i kolagenu, czynią ją delikatniejszą, gładszą, elastyczniejszą, wilgotniejszą i jaśniejszą optycznie w porównaniu ze skórą męską. Ponadto poprzez hamowanie nadmiernego rogowacenia naskórka oraz zwyrodnienia gruczołów łojowych w skórze zapobiegają rozwojowi trądziku. Pobudzając asymilację związków azotowych, działają pobudzająco na procesy budowy i regeneracji skóry. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że kobiety, u których jest prawidłowe stężenie estrogenów we krwi, a niskie stężenie androgenów – nie cierpią na trądzik.

Wydaje się logiczne, że estrogenowy składnik tabletki antykoncepcyjnej ma pozytywny wpływ na stan skóry kobiety – zapobiegając powstawaniu trądziku i łagodzi zmiany już istniejące.

Wiele kontrowersji budzi natomiast składnik progestagenny. Stosowane dawniej w tabletkach antykoncepcyjnych progestageny miały dość silne działanie androgenne – nasilały istniejący trądzik, łojotok, powodowały nadmierne owłosienie w miejscach typowo męskich – nad górną wargą, na policzkach, sutkach. U niektórych kobiet „stare” progestageny mogły indukować zmiany trądzikowe w uprzednio zdrowej skórze oraz wzbudzać procesy ropne, które nasilały już istniejący trądzik.

Obecnie dąży się do ulepszenia jakości stosowanego hormonu – związku, który będzie pozbawiony niepożądanego działania androgennego, jednocześnie posiadającego wysoką skuteczność antykoncepcji. Nowoczesne technologie umożliwiły syntezę związków mających wręcz działanie antyandrogenne – tj. hamujące działanie męskich hormonów płciowych.

Tabletki antykoncepcyjne zawierające „nowe” progestageny korzystnie wpływają na cerę, a nawet są stosowane pomocniczo w leczeniu zmian trądzikowych.

Warto zatem wiedzieć, jaki związek spełnia funkcję składnika progestagennego w przyjmowanej tabletce antykoncepcyjnej, aby móc odpowiedzieć sobie na pytanie o jej wpływ na stan skóry.

Powszechny podział progestagenów obejmuje cztery generacje związków, w zależności od ich powinowactwa do receptorów (progesteronowego, estrogenowego, androgenowego, glikokortikoidowego i mineralokortikoidowego).

  • I generacja – należy do niej niestosowany już chlormadinon (powodował liczne działania niepożądane).
  • II generacja – należy do niej levonorgestrel z dużym powinowactwem do receptora progesteronowego, ale również do androgenowego (mogą powodować niewielką androgenizację).
  • III generacja – należą do niej desogestrel, gestoden i norgestimat z małym powinowactwem do receptora androgenowego (działanie antyandrogenne) wykazujące powinowactwo do receptorów gliko- i mineralokortykoidowych (u około 4% kobiet mogą powodować niewielką androgenizację).
  • IV generacja – należy do niej drospirenon – wykazuje działanie antyandrogenne (zapobiega powstawaniu cech męskich, w tym rozwojowi trądziku) i antymineralokortikoidowe.

Badania naukowe wykazały, że pod wpływem progestagenów o działaniu antyandrogennym (IV generacja) zmniejsza się wytwarzanie łoju w gruczołach łojowych skóry, co ma korzystny wpływ na przetłuszczające się włosy. Skutkiem ich stosowania jest również zdecydowane zmniejszenie nasilenia objawów trądzikowych.

Pojawiający się trądzik młodzieńczy jest w dużej mierze spowodowany nadmierną stymulacją gruczołów łojowych przez androgeny (męskie hormony płciowe). Łojotok prowadzący do zaczopowania ujść gruczołów i dołączające się nadkażenie są częstymi przyczynami zmian trądzikowych na skórze młodego człowieka.

Logiczne więc jest, że preparaty mające działanie antyandrogenne, tzn. hamujące działanie męskich hormonów płciowych (testosteron, dehydroepiandrosteron, androstendiol), będą zmniejszały łojotok, a tym samym powstawanie zmian trądzikowych. Preparaty antyandrogenne mogą być stosowane w leczeniu trądziku pochodzenia hormonalnego jedynie u dziewcząt i kobiet.

W Polsce dostępne są tabletki antykoncepcyjne, które łączą estrogeny z antyandrogenami: estradiol + cyproteron,ethynyloestradiol + cyproteron.

Progesteron, zwany hormonem drugiej fazy cyklu, jest odpowiedzialny za wiele zmian w narządach płciowych kobiety. Ponadto nasila metabolizm organizmu, zwiększa temperaturę ciała, ma istotny wpływ na układ krążenia i gospodarkę lipidową.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Rola diety w zwalczaniu trądziku i łojotoku
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze