Hymenolepioza – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Hymenolepioza jest chorobą pasożytniczą, którą wywołują dwa pokrewne gatunki tasiemców z rodzaju Hymenolepis: tasiemiec karłowaty Hymenolepis nana i tasiemiec szczurzy Hymenolepis diminuta. Jej objawy nie różnią się od tych, które pojawiają się przy innych zakażeniach pasożytniczych. Pochodzą głównie ze strony układu pokarmowego. Na co zwrócić uwagę? Jak leczyć chorobę, ale i jej zapobiegać?

1. Co to jest hymenolepioza?

Hymenolepioza (hymenolepidoza, łac. hymenolepiosis, ang. hymenolepiasis) to choroba pasożytnicza wywołana przez tasiemca karłowatego (Hymenolepiasis nana) lub tasiemca szczurzego (H. diminuta). W Polsce występuje rzadko, rozpoznaje się ją przede wszystkim u dzieci. Częstość zarażenia waha się w zakresie 0,1–60%.

Tasiemiec karłowaty oraz tasiemiec szczurzy to pasożyty o długości od około 15 do 40 mm. Składają się z uzbrojonej główki i około dwustu proglotydów. Najczęstszą tasiemczycą u człowieka jest hymenolepioza spowodowana tasiemcem karłowatym, który występuje na całym świecie, bardzo często w krajach o klimacie ciepłym i suchym.

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Ponieważ pasożyt nie potrzebuje żywiciela pośredniego, możliwe jest przeniesienie zarażenia bezpośrednio z człowieka na człowieka drogą fekalno-oralną (tzw. drogą „brudnych rąk” ). Wystarczy spożycie jaj wydalonych z kałem chorego lub pokarmu bądź wody, które są zanieczyszczone jajami pasożyta.

Możliwe jest również samozarażenie, czyli autoinwazja oraz zarażenie się wskutek przypadkowego spożycia owada, który jest żywicielem pośrednim. Pasożyt ten często występuje u szczurów i myszy.

Zarażenia tasiemcem najczęściej zdarzają się u dzieci osób przebywających w zbiorowiskach ludzkich oraz osób żyjących w złych warunkach sanitarno-higienicznych, częściej w klimacie ciepłym.

2. Objawy hymenolepiozy

Tasiemce bytują w jelicie, gdzie doczepiają się do jego ścian. Na skutek rozwijających się cyst dochodzi do rozległych uszkodzeń kosmków jelita cienkiego. To dlatego objawy, jeśli się pojawiają, mają związek głównie z zaburzeniami w obrębie przewodu pokarmowego.

Hymenolepioza jest chorobą o łagodnym przebiegu, a zarażenie tasiemcem karłowatym czy szczurzym jest najczęściej bezobjawowe. Symptomami zarażenia w cięższych przypadkach są wymioty, biegunka, ból brzucha, wzdęcia, utrata apetytu, utrata masy ciała, rozdrażnienie, niepokój, zaburzenia snu, a także świąd skóry wokół odbytu.

W ciężkich zarażeniach dolegliwości najbardziej nasilone są u dzieci, zwłaszcza małych i niedożywionych. U dzieci starszych często obserwuje się okresowe remisje choroby lub samowyleczenia. U osób dorosłych objawy kliniczne są skąpe.

3. Diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie hymenolepiozy na podstawie objawów klinicznych nie jest możliwe, niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych. Materiałem do badań jest kał. W badaniu mikroskopowym materiału widać jaja tasiemca o charakterystycznym wyglądzie.

Jaja tasiemca szczurzego są okrągłe lub owalne, wielkości 70-86 na 60-80 µm. Mają prążkowaną błoną zewnętrzną oraz cienką gładką błoną wewnętrzną. Przestrzeń między nimi jest gładka lub lekko ziarnista. Jaja tasiemca karłowatego są mniejsze, owalne, o wielkości 30-55 µm. Na wewnętrznej błonie występują dwa bieguny.

Aby zwiększyć szanse na wykrycie pasożytów, należy w ciągu kilku kolejnych dni pobrać 3 próbki kału. Zaleca się zbadanie osób z otoczenia chorego. W terapii hymenolepiozy wykorzystuje się leki przeciwpasożytnicze, które są podawane jednorazowo.

Lekiem z wyboru w leczeniu hymenolepiozy jest prazykwantel w dawce 25 mg na kg masy ciała. Skuteczny może być również albendazol i niklozamid. W przypadku masywnych inwazji oraz by zapobiec ponownemu zarażeniu po kilku tygodniach podaje się jeszcze jedną dawkę leku.

Choć terapia zapewnia wyleczenie, w 3., 4. i 5. tygodniu po zakończeniu leczenia należy wykonać badania kontrolne kału. Kryterium wyleczenia jest trzykrotny ujemny wynik badania koproskopowego.

4. Jak zapobiegać hymenolepiozie?

Hymenolepiozie, tak jak i innym chorobom pasożytniczym, można zapobiegać. Co robić, a czego unikać? Bardzo ważne jest, by:

• nie spożywać wody i żywności, które mogą być zanieczyszczone jajami tasiemca,
• w czasie pobytu w krajach o niskich standardach sanitarno-higienicznych nie spożywać nieprzegotowanej wody, napojów z dodatkiem kostek lodu, pokarmów zakupionych od ulicznych sprzedawców, a także niemytych warzyw i owoców,
• nie korzystać z kąpieli w zbiornikach, w których woda może być zanieczyszczona,
• dbać o higienę. Przede wszystkim często i prawidłowo myć ręce, zawsze po korzystaniu z toalety, po kontaktach ze zwierzętami, po przyjściu do domu, przed jedzeniem i przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.