Jersinioza - charakterystyka, objawy, profilaktyka i leczenie

Wyróżnia się 10 gatunków pałeczek Yersinia, wśród których jedynie 3 są chorobotwórcze dla człowieka (Yersinia pestis, Yersinia paratuberculosis, Yersinia enterocolitica). Pozostałe 
są mikroorganizmami oddziałującymi na przewody pokarmowe ssaków, w tym zwierząt domowych (psów i kotów) i hodowlanych (trzoda chlewna), także ptaków, gadów, płazów i ryb.

Pałeczki Yersinia występują we wszystkich szerokościach geograficznych, we wszystkich strefach klimatycznych.

Yersinie to Gram-ujemne pałeczki, które mają zdolności rozmnażające nawet w temperaturze 4-8°C, czyli w produktach przechowywanych w lodówkach bądź chłodziarkach. Ich kolejną właściwością jest termostabilność (ze względu na enterotoksynę), co oznacza, że właściwie żaden proces obróbki termicznej (gotowanie, smażenie itp.) ich nie dezaktywuje. Spożycie zainfekowanego surowego mięsa czy półproduktów mięsnych, zakażonej wody, mleka lub jego przetworów, a nawet bezpośredni kontakt z futrem zwierząt zanieczyszczonym wydalinami zawierającymi zarazki – powodują jersiniozę. Także gotowe potrawy z zarażonego wcześniej mięsa, po obróbce termicznej, długo przechowywane w lodówce i na nowo odgrzewane – są siedliskiem stale rozmnażających się bakterii.

Sposób zakażenia jest prosty – pałeczki Yersini dostają się do światła przewodu pokarmowego, tam pozostają do momentu szybkiego rozmnożenia się (okres wylęgania waha się od 1 do 11 dni), 
a potem na drodze fagocytozy wraz z innymi komórkami trafiają przez naczynia chłonne do tkanki limfatycznej węzłów krezki jelita. Dalszy etap zależny jest od sprawności układu odpornościowego organizmu. Najczęściej infekcja ulega wygaszeniu, jednakże zdarzają się przypadki powikłań w postaci sepsy.

Jersinioza to nagła i bardzo dynamiczna choroba przewodu pokarmowego. Zazwyczaj rozpoznawana jest jako zatrucie pokarmowe, zapalenie jelit, zapalenie węzłów chłonnych krezki 
i końcowego odcinka jelita krętego i kątnicy. Jersinioza występuje głównie u dzieci powyżej 7. roku życia i u osób dorosłych, rozwija się w jelicie cienkim i grubym. Zazwyczaj przebiega ostro, ale pojedynczo, czasami przybiera charakter przewlekły.

Charakteryzuje się następującymi objawami: biegunką i wysoką gorączką. W przypadku dorosłych ludzi organizm sam potrafi sobie poradzić 
z chorobą. Należy wtedy pić duże ilości wody niegazowanej i stosować lekkostrawną dietę. 
W gwałtownych przypadkach zatrucia pokarmowego lekarz przepisuje antybiotyk.
Zdecydowanie groźniejszy charakter ma jersinioza z zajęciem węzłów krezki jelita. Oprócz biegunki 
i gorączki, występują wymioty, nudności i ostre bóle brzucha, głównie w prawym dolnym kwadrancie – co często mylnie rozpoznawane jest jako zapalenie wyrostka robaczkowego.

Do nietypowych powikłań choroby zalicza się: bolesny rumień guzowaty, który może pojawić się nawet kilka tygodni po infekcji na przedniej powierzchni podudzi i reaktywne zapalenie stawów, czyli zaczerwienienie wraz ze znacznym obrzękiem, bolesnością i upośledzoną ruchomością stawów, które z kolei mogą utrzymywać się nawet kilka miesięcy. Reaktywne zapalenie stawów pojawia się niesymetrycznie i dotyczy stawów obwodowych, kończyn dolnych. Oba powikłania mają podłoże immunologiczne, leczenie ma charakter objawowy.

Aby uniknąć zachorowania na jersiniozę, należy zwracać szczególną uwagę na mięso surowe, sposób jego przechowywania i przygotowywania. Należy unikać spożywania surowego, półsurowego bądź niedogotowanego mięsa, ryb i serów pleśniowych (te ostatnie są szczególne niewskazane dla kobiet w ciąży i niedojrzałych przewodów pokarmowych małych dzieci). Do oprawiania mięsa należy używać oddzielnych desek i noży, należy pilnować, by surowe mięso nie miało kontaktu z innymi potrawami lub produktami, unikać spożywania nieprzegotowanej wody, koniecznie umyć ręce natychmiast po kontakcie z psami, kotami, żółwiami.

Bardzo niebezpieczne jest zarażenie płodu za pomocą krwi matki. W diagnozowaniu jersiniozy u noworodków i u płodu pomocne jest badanie PCR krwi noworodka oraz badania serologiczne surowicy krwi matki.

Objawy u dorosłych najczęściej znikają samoistnie. Stosuje się czasami leczenie objawowe oraz przyczynowe, w postaci agresywnej antybiotykoterapii. Jest to jednak zależne od konkretnego przypadku.

Źródła

1. Virella G. Mikrobiologia i choroby zakaźne, Urban & Partner, Wrocław 1999, ISBN 978-83-85842-59-0
2. Boroń-Kaczmarska A. Choroby zakaźne w zarysie, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin 2004, ISBN 83-89318-35-0
3. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zakażenia i zarażenia człowieka. Epidemiologia, zapobieganie i zwalczanie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-2568-0
4. Salyers A.A., Whitt D.D. Mikrobiologia - różnorodność, chorobotwórczość i środowisko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, ISBN 978-83-01-14057-1