Kość strzałkowa – budowa, funkcje, choroby i złamania

Kość strzałkowa (łac. fibula), nazywana także strzałką, to parzysta kość długa położona w bocznej części podudzia. Wraz z piszczelą tworzy jego szkielet kostny. To także miejsce przyczepu mięśni kończyny dolnej. Jej dalszy koniec wchodzi w skład stawu skokowego.

Fibula leży wzdłuż bocznej strony kości piszczelowej, z którą łączy się u góry i u dołu. Obydwie (kość piszczelowa i strzałkowa) wchodzą w skład kośćca goleni, mają podobną budowę i tę samą długość. Strzałka jest wyczuwalna po stronie bocznej goleni, poniżej kłykcia bocznego piszczeli.

Wyróżnia się dwa rodzaje połączeń pomiędzy kością strzałkową a piszczelą. To staw piszczelowo-strzałkowy oraz tak zwana błona międzykostna goleni. Obydwa wpływają na połączenie obu kości, ale i zabezpieczają je przez przemieszczaniem. Ruchomość kości strzałkowej względem piszczeli jest bardzo ograniczona.

Czasem można natknąć się na pojęcie kość strzałkowa ręki, jednak nie jest to określenie prawidłowe. Termin kość strzałkowa odnosi się wyłącznie do kończyn dolnych. Odpowiednikiem strzałki jest w ręce kość łokciowa.

Kość strzałkowa jest ważną składową szkieletu goleni, jednak nie przenosi właściwie żadnych obciążeń, nie pełni też istotnych funkcji podporowych dla reszty szkieletu. Jaka zatem jest jej rola?

Główne funkcje kości strzałkowej to:

• budowa i stabilizacja stawu skokowego,
• stanowieniu miejsca przyczepu dla mięśni podudzia,
• stanowienie podpory dla kości piszczelowej.

Co ciekawe, kość strzałkowa jest wykorzystywana w medycynie. Ponieważ ilość budującej ją tkanki kostnej jest duża, a obserwacje kliniczne dowiodły, że jej fragmenty mogą być wszczepiane bez ubytku w zakresie czynności podudzia, stała się źródłem materiału do przeszczepów kostnych. Kość strzałkową wykorzystuje się w chirurgii szczękowo-twarzowej, na przykład do rekonstrukcji żuchwy.

Kość strzałkowa składa się z takich elementów jak:

• trzon strzałki, który ma trzy powierzchnie i trzy brzegi,
• koniec bliższy, czyli tak zwana głowa strzałki, na której znajduje się powierzchnia stawowa do połączenia z kłykciem bocznym kości piszczelowej (tworzą staw piszczelowo-strzałkowy),
• koniec dalszy (zostaje zachowany jako samodzielna kostka boczna).

Obok kości strzałkowej przebiega wiele naczyń krwionośnych i nerwów. Do jej dolnej części przyczepiają się również więzadła stawowe, których zadaniem jest stabilizacja bocznej części stawu skokowego.

Ponieważ kość strzałkowa jest stosunkowo długa oraz cienka, leży płytko i nie jest silnie otoczona przez tkankę mięśniową oraz tłuszczową, w jej obrębie dochodzi do częstych złamań czy pęknięć, będących skutkiem nadmiernych przeciążeń lub urazów.

Do uszkodzenia strzałki może dojść wskutek wypadku komunikacyjnego, skoku z dużej wysokości, jak również podczas uprawiania takich dyscyplin sportowych jak piłka nożna, bieganie czy lekkoatletyka. Ryzyko uszkodzenia kości wzrasta w przypadku osób otyłych bądź chorych na osteoporozę, w przebiegu której dochodzi do ubytku masy kostnej. Osłabione kości są nie tylko słabsze, ale i bardziej podatne na urazy.

Objawy złamania strzałki są charakterystyczne, ponieważ pojawia się:

• silny ból kończyny, tak podczas poruszania się, jak i spoczynku,
• obrzęk,
• bladość albo zsinienie nogi,
• trudności z poruszaniem się.

Leczenie złamania bez przemieszczenia trwa zazwyczaj zwykle 4-6 tygodni. Na nogę nie zawsze nakłada się gips. Czasem wystarczy wyłącznie orteza. Gdy wskutek kontuzji doszło do przemieszczenia kości, konieczne jest nastawienie kości oraz stabilizacja kończyny.

Jeżeli doszło do złamania kości strzałkowej oraz piszczelowej, nierzadko niezbędna jest operacja podczas której wszczepia się tytanowe płytki lub stosuje gwoździe. Noga musi zostać unieruchomiona.

Ponadto kości strzałkowej, tak jak i elementy całego kośćca, mogą dotyczyć różne stany chorobowe. To na przykład nowotwory, zakażenia oraz objawy schorzeń metabolicznych, a także wady wrodzone, na przykład hemimelia strzałkowa, czyli wrodzony brak kości strzałkowej.

Objawy, przebieg i leczenie chorób oraz zaburzeń zależy od wielu czynników, między innymi przyczyny czy rodzaju zmiany chorobowej. W diagnostyce wielu nieprawidłowości w obrębie kości strzałkowej wykorzystuje się badanie rentgenowskie czy rezonans magnetyczny.