Żywienie w chorobie Parkinsona
Choroba Parkinsona jest postępującym schorzeniem neurodegeneracyjnym. Na wstępie należy podkreślić, że mimo wielu prowadzonych dotąd badań nie udało się potwierdzić neuroprotekcyjnego działania diety w tym schorzeniu.
Niektóre badania wskazują wprawdzie na korzystne działanie kofeiny w zmniejszeniu ryzyka zachorowania, co najpewniej wiąże się z blokowaniem receptorów adenozyny A1 i A2, prowadząc do zwiększenia aktywności ośrodkowego układu nerwowego i większego wydzielania neuroprzekaźników jak: noradrenalina, acetylocholina i dopamina. Samo picie kawy jednak nie wystarczy i nie ma jak dotąd zaleceń żywieniowych, które pomogłyby pacjentom uchronić się przed wystąpieniem tej choroby. Nie mniej jednak zbilansowana dieta ma istotny wpływ na przebieg choroby i w rezultacie może w znaczący sposób poprawić jakość życia pacjenta.
Należy również pamiętać, że skuteczność leczenia jednym z najczęściej stosowanych w chorobie Parkinsona leków – lewodopą (L-dopa) – w znacznym stopniu jest uzależniona od szybkości jej wchłaniania, a zatem także od diety stosowanej przez chorego.
Choroba Parkinsona jest schorzeniem przebiegającym etapami, o szerokiej gamie objawów neurologicznych i wymagającym intensywnego leczenia farmakologicznego. Wszystkie te aspekty wpływają na stan odżywienia, zapotrzebowanie energetyczne i zalecenia, co do jakości diety u chorego.
Na początkowym etapie choroby zaleca się stosowanie zbilansowanej diety, zgodnie z piramidą żywieniową, spożywanie regularnie posiłków, nawet bez wyraźnej restrykcji podaży białka.
Wraz z postępem choroby nasilają się objawy neurologiczne, dołącza się dysfunkcja układu autonomicznego oraz intensyfikuje się leczenie, zwłaszcza zwiększając dobową dawkę L-dopy. Wówczas należy już monitorować stan odżywienia pacjenta. Niedożywienie stanowi bowiem istotny problem u pacjentów z chorobą Parkinsona.
Według badań nawet u połowy pacjentów z rozpoznaniem choroby Parkinsona następuje spadek masy ciała już w pierwszych latach choroby. Najlepiej regularnie zapisywać masę ciała i obliczyć wskaźnik BMI (ang. body mass index), który powinien być okresowo kontrolowany (co 3-6 miesięcy). O znaczącym ubytku masy ciała mówimy w przypadku 5% ubytku w ciągu miesiąca, natomiast o groźnym dla zdrowia, w przypadku ubytku masy ciała powyżej 5%.
Czynniki sprawcze mogą być różnorodne. Należy zwracać uwagę na apetyt chorego, godziny spożywania posiłków w stosunku do dawek L-dopy, na to czy nie występują wzdęcia/zaparcia, a w związku z tym zaburzenia wchłaniania, czy nie ma zaburzeń snu, zaburzeń depresyjnych, czy pacjent spożywa odpowiednią ilość płynów na dobę i czy ma odpowiednią dawkę ruchu dziennie.
Ponadto znacząca część energii chorego wydatkowana jest na ruchy mimowolne zwane dyskinezami oraz drżenie i zwiększone napięcie mięśniowe, co zwiększa zapotrzebowanie kaloryczne, mimo potencjalnie ograniczonej aktywności fizycznej chorego. Należy również zwrócić uwagę na trudności w przyjmowaniu pokarmów - zarówno na problem z posługiwaniem się sztućcami i samodzielnym spożywaniem posiłków w związku z postępująca niesprawnością, jak i na problemy z przełykaniem, co często wymaga modyfikacji diety na półpłynną i zastosowania specjalistycznych produktów medycznych, zmieniających konsystencję posiłków na bazie gumy ksantanowej.
Odpowiednia dieta może mieć istotne znaczenie zwłaszcza w kontekście usprawnienia trawienia, które w chorobie Parkinsona jest upośledzone z powodu zwyrodnienia nerwów unerwiających mięśniówkę jelit w przebiegu choroby, jak i z powodu przyjmowania przez pacjentów leków zawierających lewodopę oraz tych o działaniu cholinolitycznym. Aby pobudzić pracę jelit, a przez to uniknąć zaparć, należy przede wszystkim zadbać o to, by posiłki zawierały odpowiednią ilość bogatych w błonnik pokarmów roślinnych.
W ciągu dnia należy spożywać minimum 30 g błonnika., czemu odpowiada np. porcja 70g kaszy,czy płatków zbożowych, 300g owoców lub 500g warzyw. W tym miejscu należy podkreślić, że stosowanie diety obfitującej w błonnik zawsze powinno iść w parze z wysoką podażą płynów na dobę. Spożywanie bowiem produktów o wysokiej zawartości błonnika, bez właściwego nawodnienia, skutkuje zaleganiem treści pokarmowej i zaburzeniami wchłaniania. Jak zawsze wskazany jest więc umiar i rozwaga w stosowaniu powyższych zaleceń.
Przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (ok. 2 litrów/dobę) przez pacjentów z chorobą Parkinsona jest ważne również z innych powodów: wyższe ryzyko odwodnienia u osób starszych, z powodu zmniejszonego odczuwania pragnienia, wzmożona potliwość w związku ze stosowanym leczeniem, czy ryzyko niedociśnienia ortostatycznego.
U osób z chorobą Parkinsona obserwuje się także niedobory niektórych witamin. Wynikają one ze specyfiki choroby i stosowanych leków. Leczenie preparatami lewodopy zwiększa zapotrzebowanie na kwas foliowy, witaminę B6 i B12. Ponadto dodawane do tych preparatów inhibitory zwiększające skuteczność lewodopy takich jak benzerazyt i karbidopa, mogą zwiększać zapotrzebowanie na witaminę PP. Należy jednak pamiętać, aby preparaty witaminowe także stosować pod kontrolą lekarza, gdyż witaminy z grupy B kumulują się w organizmie, a to z kolei zmniejsza efektywność leczenia.
Zawsze należy również pamiętać o odpowiedniej podaży witaminy D, gdyż jej poziom wpływa na ogólne samopoczucie chorego - może zwiększyć męczliwość, nasilać drżenie, czy ze względu na obniżenie gęstości tkanki kostnej, powodować zwiększone ryzyko złamań kości.
1. Lewodopa, a podaż białka
Jedna z podstawowych idei stosowania diety u pacjentów z chorobą Parkinsona wynika z interakcji, jakie zachodzą pomiędzy stosowną lewodopą a aminokwasami zawartymi w białkach pożywienia. Liczne badania potwierdziły bowiem, że kontrolowanie ilości spożywanego białka pozwala na zwiększenie skuteczności działania leku u większości pacjentów w zaawansowanym stadium choroby, u których obserwowane są fluktuacje ruchowe (stany wyłączenia- z ang. OFF).
Lewodopa pod względem budowy chemicznej jest aminokwasem i należy do grupy tak zwanych dużych obojętnych aminokwasów zwanych w skrócie LNAA (angl. large neutral amino acids). Przedstawiając to obrazowo aminokwasy pochodzące z pożywienia współzawodniczą z nią w procesie wchłaniania.
Jeśli więc pacjent spożyje posiłek bogaty w białko przed zażyciem lewodopy, wtedy wchłanianie jej w jelicie będzie utrudnione. Dodatkowo po strawieniu białek aminokwasy krążące we krwi będą spowalniały przechodzenie lewodopy przez barierę krew-mózg. Generalnie im produkt zawiera więcej białka, tym więcej LNAA zawiera w swoim składzie. Tu warto zwrócić uwagę, że większym stężeniem LNAA charakteryzują się białka zwierzęce niż roślinne.
Zwłaszcza więc pacjentom w zaawansownym stadium choroby, stosujących wysokie dobowe dawki lewodopy należy zalecić stosowanie diety o kontrolowanej podaży białka. Podstawową jej zasadą jest spożywanie białka w ilości stanowiącej minimum zapotrzebowania dorosłego człowieka tj. 0,8 g na 1 kg masy ciała.
W zależności od stanu neurologicznego pacjenta oraz funkcjonowania w ciągu dnia zaleca się również dietę z odpowiednią dystrybucją białka.
Pacjentom w późniejszym okresie leczenia, z ostrymi fluktuacjami ruchowymi oraz tym, którzy są bardziej aktywni w godzinach porannych zaleca się spożywanie większości zalecanej dziennej ilości białka w posiłkach wieczornych. W ciągu dnia natomiast, czyli od rana do późnych godzin popołudniowych całkowita ilość białka powinna być maksymalnie zredukowana i nie przekraczać 7-10 g.
Z kolei chorym z mniej ostrymi fluktuacjami ruchowymi i bardziej aktywnym w godzinach wieczornych zaleca się dietę która polega na równomiernym rozłożeniu dziennej podaży białka na kolejne posiłki, przy czym stosunek węglowodanów do białek powinien wynosić 5:1 lub 6:1.Spożycie węglowodanów stymuluje bowiem trzustkę do uwalniania insuliny, która powoduje, że część aminokwasów z grupy LNAA przechodzi z krwi do tkanek (głównie do tkanki mięśniowej).
Podsumowując - dieta osoby chorej na Parkinsona powinna być wysokokaloryczna, bogata w składniki odżywcze, zapewniająca minimalną ilość białka, zawierająca produkty o konsystencji odpowiedniej do do stanu neurologicznego i jednocześnie uwzględniająca preferencje pokarmowe pacjenta oraz obecność chorób współistniejących. Zawsze powinna być również konsultowana z lekarzem neurologiem prowadzącym leczenie.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.