Cisplatyna – działanie, wskazania, skutki uboczne i przeciwwskazania
Cisplatyna jest związkiem nieorganicznym i lekiem stosowanym w chemioterapii nowotworów złośliwych. Substancja występuje jako koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji. Jakie są konkretne wskazania? Jakie mogą być skutki uboczne stosowania cisplatyny?
1. Co to jest cisplatyna i do czego jest stosowana w medycynie?
Cisplatyna (łac. Cisplatinum) to nieorganiczny związek chemiczny zawierający metal ciężki - platynę i lek cytostatyczny w chemioterapii nowotworów złośliwych. Cechuje go działanie przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne) na skórę i błony śluzowe, układ moczowy, układ płciowy męski, układ płciowy żeński i układ oddechowy.
Cisplatyna została wprowadzona w 1978 roku jako pierwszy lek z grupy leków przeciwnowotworowych zawierających platynę. Obecnie na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są takie leki w formie koncentratu do sporządzania roztworu do infuzji zawierające cisplatynę, takie jak Cisplatin-Ebewe i Cisplatinum Accord. Wykorzystują je takie specjalności medyczne jak hematologia, onkologia kliniczna, także onkologia i hematologia dziecięca.
2. Mechanizm działania cisplatyny
Na czym polega mechanizm działania cisplatyny? Jak działa cisplatyna na poziomie komórkowym? Substancja jest chemioterapeutykiem fazowo niespecyficznym, swoistym dla cyklu komórkowego. Hamuje syntezę DNA. Tworzy wiązania krzyżowe między sąsiadującymi nićmi DNA oraz w obrębie tej samej nici, które uniemożliwiają rozplecenie i replikację łańcucha DNA oraz podział komórki.
Cisplatyna zwiększa także wrażliwość na promieniowanie, wykazuje również działanie przeciwbakteryjne i immunosupresyjne, blokuje syntezę białek oraz RNA. Uruchamiając proces apoptozy komórki wywiera wpływ na funkcje metaboliczne.
3. Wskazania do stosowania cisplatyny
Jakie są główne zastosowania cisplatyny w leczeniu chorób nowotworowych? Substancja jest stosowana w monoterapii oraz terapii skojarzonej stadiów zaawansowanych oraz przerzutowych raka jądra, jajnika oraz pęcherza moczowego. Wykorzystuje się ją też w terapii płaskonabłonkowego raka głowy i szyi oraz raka płuca (niedrobnokomórkowego raka płuca, drobnokomórkowego raka płuca).
Substancję wykorzystuje się także w terapii skojarzonej z radioterapią w leczeniu raka szyjki macicy i rak trzonu macicy. Wskazaniem jest również czerniak złośliwy, mięsak i rak kory nadnerczy.
4. Stosowanie i dawkowanie cisplatyny
Cisplatynę podaje się dożylnie we wlewie kroplowym trwającym od 6 do 8 godzin lub miejscowo (np. dopęcherzowo), wyłącznie pod nadzorem onkologa. Dawka stosowana w leczeniu cisplatyną jest ustalana indywidualnie przez lekarza.
Zależy bowiem od kilku czynników, to jest jednostki chorobowej, masy ciała, rodzaju terapii (monoterapia lub terapia skojarzona) oraz odpowiedzi organizmu pacjenta na wdrożone leczenie. Dobowe, stosowane najczęściej u dorosłych dawki wynoszą od 15 do 120 mg na m2 powierzchni ciała.
5. Przeciwskazania do stosowania cisplatyny
Czy istnieją ograniczenia dotyczące stosowania cisplatyny u określonych pacjentów? Okazuje się, że tak. Substancja nie może być stosowana u każdego pacjenta, który zmaga się z chorobą nowotworową. rzeciwwskazaniem jest przede wszystkim:
- nadwrażliwość na cisplatynę oraz związki zawierające platynę,
- odwodnienie organizmu,
- zaburzenia czynności nerek,
- neuropatia,
- mielosupresja (zmniejszenie liczby komórek szpiku kostnego), zahamowana czynność szpiku kostnego,
- zaburzenia słuchu wywołane efektem toksycznym stosowania substancji,
- ciąża (badania na organizmach zwierzęcych wykazały rakotwórczy wpływ cisplatyny na płód).
Ponieważ cisplatyna przenika do pokarmu kobiecego, podczas terapii nie można karmić piersią.
6. Skutki uboczne cisplatyny
Specjaliści podkreślają, że cisplatyna charakteryzuje się dużą skutecznością, ale i dużym ryzykiem wystąpienia poważnych działań niepożądanych. Najczęściej obserwuje się takie skutki uboczne jak:
- objawy grypopodobne (gorączka, dreszcze),
- nudności i wymioty,
- upośledzenie pracy nerek,
- drętwienie kończyn, neuropatie,
- uszkodzenie słuchu (szum w uszach, rzadko głuchota),
- supresja szpiku,
- łysienie,
- czasowa lub trwała bezpłodność.
Co ważne, cisplatyna może mieć wpływ na poziom elektrolitów w osoczu (potas, wapń, magnez, sód), poziom kreatyniny i mocznika, stężenie albuminy oraz czynności krwiotwórcze (ilość erytrocytów, płytek krwi oraz limfocytów).
Przedawkowanie, to jest przyjęcie zbyt dużej dawki cisplatyny, może prowadzić do nudności, wymiotów, niewydolności wątroby oraz nerek, utraty słuchu, mielosupresji, zapalenia nerwów, toksyczności względem narządu wzroku, ale także zaburzeń oddychania i gospodarki kwasowo-zasadowej, co może prowadzić do śmierci.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.