Choroby tarczycy łatwo zbagatelizować i pomylić z innymi dolegliwościami. Jak je rozpoznać?
Szacuje się, że ok. 20 proc. Polaków zmaga się z różnymi zaburzeniami tarczycy. Najczęściej diagnozowane są niedoczynność oraz nadczynność tarczycy, a także guzy w jej okolicach. Jakie są najczęstsze objawy chorób tarczycy i jak nie pomylić ich z innymi schorzeniami?
1. Tarczyca a wahania wagi i zaburzenia nastroju
Tarczyca jest małym narządem położonym u podstawy szyi, który odpowiada za wytwarzanie i uwalnianie dwóch hormonów: trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4), które regulują funkcję większości tkanek organizmu, wpływają na jego metabolizm i produkcję ciepła. Czynność tarczycy jest kontrolowana przez przysadkę mózgową, która uwalnia hormon tyreotropowy (TSH), pobudzający tarczycę do produkcji T3 i T4.
W Polsce najczęstszym zaburzeniem czynności tarczycy jest niedoczynność tarczycy, która występuje u około 5 proc. dorosłych kobiet i u ok. 1 proc. mężczyzn. Jest to zaburzenie, w którym tarczyca produkuje za mało hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Drugim częstym zaburzeniem jest nadczynność tarczycy, podczas którego tarczyca produkuje za dużo hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Zaburzenie dotyczy ok. 1–2 proc. dorosłych w Polsce i dotyczy głównie kobiet w wieku 20–40 lat.
Zaburzenia związane z hormonami mogą powodować wiele niepożądanych objawów, w tym m.in. wahania wagi, które łatwo pomylić z innymi dolegliwościami. Jak wyjaśnia American Thyroid Association, tarczyca reguluje metabolizm, więc zbyt wysoki poziom hormonów we krwi może spowodować szybką utratę wagi. Zaniżony poziom hormonów to z kolei szybkie tycie, które pojawia się wtedy, kiedy nie wprowadzimy żadnych zmian w sposobie odżywiania.
Niespecyficznym objawem problemów z tarczycą są również zaburzenia nastroju – za nerwowość i drażliwość odpowiada nadczynność tarczycy, czyli zbyt wysoki poziom hormonów, a u osób z niedoczynnością może rozwinąć się natomiast depresja.
- Obniżenie nastroju oraz depresja częściej diagnozowane są u osób z niedoczynnością tarczycy. Zaburzenie hormonalne może usposabiać człowieka do takiego stanu depresyjnego, który objawia się chwiejnością emocjonalną, płaczliwością, drażliwością, bezsennością czy rozproszeniem uwagi – potwierdza w rozmowie z WP abcZdrowie prof. dr n. med. Andrzej Milewicz, endokrynolog, wieloletni kierowniki kliniki Endokrynologii i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
2. Ociężałość i ospałość charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy
Lekarz dodaje, że także uczucie nieustającego zmęczenia, pomimo odpowiedniej ilości snu, może być jednym z symptomów zaburzeń tarczycy. U niektórych osób dodatkowym objawem jest także wole tarczycowe. Eksperci radzą, aby w sytuacji, gdy nawet po kilkunastogodzinnym śnie wciąż czujemy się zmęczeni, koniecznie zgłosić się na konsultację do endokrynologa.
- Zmęczenie, marznięcie dłoni czy ociężałość to jedne z najczęstszych objawów towarzyszących zaburzeniom tarczycy. Jeśli zauważymy, że czynności, które dotychczas wykonywaliśmy bez zająknięcia, nagle przysparzają nam kłopot, to można podejrzewać, że są to pierwsze objawy niedoczynności tarczycy. Aby mieć pewność, że zmagamy się z tym zaburzeniem, należy udać się na konsultację endokrynologiczną, ponieważ są to objawy często występujące także w innych schorzeniach. To do lekarza należy wykluczenie większości z nich i postawienie właściwej diagnozy – stwierdza prof. Milewicz.
Do zbadania pod kątem zaburzeń tarczycy powinna nas też skłonić nadmierna potliwość ciała w okresie zimy, która może świadczyć o zbyt wysokim poziomie hormonów we krwi.
- Nadmierna potliwość połączona z drżeniem rąk, uczuciem gorąca, kołataniem serca, osłabieniem siły mięśniowej i poczuciem rozdrażnienia jest często diagnozowana u pacjentów z nadczynnością tarczycy. Warto, aby w momencie pojawienia się tych objawów zgłosić się na wstępne badanie oceniające czynność tarczycy (stężenie TSH we krwi) – radzi endokrynolog.
Symptomem zaburzeń pracy tarczycy są również problemy z przesuszoną skórą. Niedoczynność powoduje spowolnienie przemiany materii, a co za tym idzie – zmniejszoną ilość wydzielanego potu. W efekcie skórze potrzeba natłuszczenia z zewnątrz.
3. Pacjenci po COVID-19 z zaburzeniami tarczycy
Prof. Milewicz podkreśla, że szczególną czujnością powinni wykazać się pacjenci, którzy przechorowali COVID-19. U tych leczonych wcześniej na tarczycę, infekcja doprowadziła do powikłań endokrynologicznych, a u niektórych wywołała m.in. podostry stan zapalenia tarczycy.
- Obecnie należy zwrócić szczególną uwagę na podostry stan zapalenia różnych gruczołów wewnętrznych, w tym również tarczycy, które wiążą się z przebyciem COVID-19. Od dwóch lat obserwujemy, że takich pacjentów przybywa. Do charakterystycznych objawów należą: silny ból na przedniej powierzchni szyi, który promieniuje do uszu, kąta żuchwy i górnej części klatki piersiowej, gorączka oraz zaburzenia funkcji tarczycy – wymienia lekarz.
- Osoby, które miały problemy z tarczycą i przechorowały COVID-19 powinny udać się do lekarza, aby sprawdzić, czy konieczna nie okaże się modyfikacja leków. Miałem wielu pacjentów po COVID-19, którzy wymagali albo zmniejszenia, albo zwiększenia dawki leków, ponieważ infekcja doprowadziła do komplikacji. COVID-19 częściej wywołuje niedoczynność tarczycy – stwierdza endokrynolog.
4. Zaburzenia miesiączkowania i problemy z zajściem w ciążę
Problemy z tarczycą bardzo często manifestują się także bolesnymi i długimi miesiączkami lub odwrotnie – krótkimi i bardzo skąpymi. Zaburzenia hormonalne mogą powodować również utrudnione zajście w ciążę. Wszystko przez podwyższony poziom prolaktyny – produkowanej przez przysadkę mózgową, która blokuje inne hormony odpowiadające za owulację i cykl miesiączkowy.
- Zaburzenia miesiączkowania są związane zazwyczaj z niedoczynnością tarczycy. Ginekolodzy słusznie wysyłają do endokrynologów pacjentki, które chcą zajść w ciążę, ale pojawiają się u nich problemy, ponieważ bardzo często okazuje się, że niemożność zajścia w ciążę wynika z upośledzenia funkcji tarczycy – potwierdza ekspert.
5. Jakie badania na tarczycę?
Aby dowiedzieć się, czy zmagamy się z nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy, konieczne jest wykonanie badań hormonalnych. Wstępne badanie oceniające czynność tarczycy (stężenie TSH we krwi) może zlecić lekarz rodzinny. Jeżeli uzyskany wynik będzie nieprawidłowy, konieczny jest pomiar stężenia wolnych hormonów tarczycy (FT4 i/lub FT3). Nadczynność tarczycy rozpoznaje się, jeżeli obniżonemu stężeniu TSH towarzyszy podwyższone stężenie FT4 i/lub FT3 w surowicy.
W przypadku podejrzenia niedoczynności tarczycy po nieprawidłowym wyniku (powyżej górnej granicy normy), konieczny jest pomiar stężenia tyroksyny (FT4). Pierwotną niedoczynność tarczycy (związaną z chorobą tarczycy, a nie chorobą przysadki) rozpoznaje się, jeżeli podwyższonemu stężeniu TSH towarzyszy obniżone stężenie FT4.
Zakres normy TSH wynosi od 0,32 do 5,0 mU/l dla osoby dorosłej. Należy jednak pamiętać, że na wyniki TSH wpływ ma wiek pacjenta, a także płeć i metoda oznaczania, z jakiej korzysta laboratorium.
Katarzyna Gałązkiewicz, dziennikarka Wirtualnej Polski
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
