Czerniak oka – przyczyny, objawy, leczenie, rozpoznanie i profilaktyka

Czerniak oka (czerniak gałki ocznej) jest najczęstszym nowotworem narządu wzroku i jednocześnie najczęstszą pozaskórną lokalizację czerniaka. Zmiana wywodzi się ze zmutowanych komórek barwnikowych.

Nowotwór pojawia się na obszarach, które zawierają wiele komórek barwnikowych. To: ciało rzęskowe, naczyniówka lub tęczówka. Czerniak oka najczęściej jest umiejscowiony w naczyniówce - środkowej ścianie gałki ocznej znajdującej się pomiędzy twardówką a siatkówką. Zazwyczaj dotyczy tylko jednego oka.

Przyczyną pojawienia się czerniaka oka jest zwykle skłonność dziedziczna oraz narażenie na promieniowanie UV oraz UVB. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się zarówno osoby, w rodzinach których zdiagnozowano chorobę (szczególnie jeśli bliscy pierwszego stopnia chorowali na czerniaka), jak i mające predyspozycje do poparzeń skórnych.

Przyjmuje się, że czerniak oka występuje częściej u osób:

• z jasną karnacją,
• ze znamionami na oku,
• z jasną tęczówką (niebieską, zieloną, szarą),
• palących papierosy,
• wystawiających się na działanie promieniowania ultrafioletowego, czyli nadmiernie opalających się,
• w rodzinach których zdiagnozowano chorobę,
• u których już wcześniej rozpoznano i leczono czerniaka skóry.

Przyczyny czerniaka wskazują dobitnie, jak ważna jest profilaktyka. Co robić? Przede wszystkim raz w roku umawiać się na wizytę i badanie u okulisty. Nie mniej ważne jest noszenie okularów przeciwsłonecznych. Istotne jest, by miały optymalny filtr (najlepiej kupić je u optyka).

Tylko dobre okulary są w stanie chronić oczy przed szkodliwym promieniowaniem. Trzeba pamiętać, że tanie okulary, kupione w przypadkowym sklepie, serwisie internetowym czy na bazarze, które nie posiadają dobrego filtra nie tylko nie pomagają, ale i mogą szkodzić.

Czerniak oka daje różne objawy w zależności od miejsca, w którym się pojawił. Cechą wspólną są ubytki w polu widzenia oraz pojawienie się po zmroku świetlistych kul w polu widzenia. W obrębie oka może pojawić się:

• czerniak tęczówki, który manifestuje się jasno- lub ciemnobrunatnym guzkiem, często powodującym zniekształcenie źrenicy,
• czerniak ciała rzęskowego. To najrzadszy rodzaj czerniaka oka, który początkowo nie daje objawów. Z czasem pojawia się ból gałki ocznej i zaburzenia wzroku,
• czerniak naczyniówki. To najczęściej diagnozowana postać czerniaka oka. Objawy pojawiają się dopiero w chwili, gdy zmiana wpływa na pracę siatkówki. Wówczas obserwuje się zaburzenia pola widzenia i ostrości wzroku, a także ból i podrażnienie oka.

Należy podkreślić, że czerniak gałki ocznej często nie daje żadnych objawów, stąd bywa rozpoznawany przypadkowo, podczas badania okulistycznego bądź wizyty lekarskiej.

Czerniak oka jest diagnozowany na podstawie wyników badań w lampie szczelinowej oraz ultrasonografii. Ostateczne rozpoznanie polega na badaniu histopatologicznym materiału wyciętego podczas biopsji.

Wykorzystuje się również takie badania obrazowe jak badanie USG i badanie za pomocą rezonansu magnetycznego.

Czerniak oka, jak każdy nowotwór złośliwy, może dawać przerzuty - najczęściej do wątroby (jeśli nie ma ich w wątrobie, prawdopodobnie nie ma ich także gdzie indziej). To dlatego prowadzona jest również diagnostyka w kierunku ewentualnych przerzutów (stąd zasadność wykonania na przykład RTG klatki piersiowej).

Leczenie nowotworu złośliwego zależy od jego lokalizacji oraz rozmiaru. Bywa, że konieczne jest usuniecie gałki ocznej lub całego oczodołu, który potem uzupełnia się protezą oka.

Jeżeli czerniak oka nie jest duży, do terapii wykorzystuje się:

• wycięcie wewnątrzgałkowe miejscowe,
• naświetlanie zewnętrzne,
• teleradioterapię,
• radioterapię za pomocą radioaktywnych płytek z irydem, rutenem lub jodem,
• laserokoagulację argonową,
• leczenie za pomocą cyklotronu protonowego oraz jonów helu.

Rokowania czerniaka oka zależą od lokalizacji guza, jego rodzaju histopatologicznego oraz wielkości.

Nowotwór ten daje przerzuty, które mogą zaatakować wątrobę, płuca, nerki, węzły chłonne czy układ pokarmowy. Wówczas rokowania są niepomyślne. Nie ma jednej metody leczenia przerzutów. Rozważa się immunoterapię i chemioterapię.