Mogą przypominać chorobę reumatyczną, a są objawem nowotworu. Czym są zespoły paranowotworowe?
Bóle stawów, ścięgien czy kości oraz towarzyszące im stany zapalne, które nie reagują na standardowe leczenie tych przypadłości, powinny być sygnałem ostrzegawczym zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów. Grupa objawów przypominających chorobę reumatyczną może być bowiem związana z rozwojem nowotworu. Niestety wciąż zdarza się, że reumatolodzy leczą chorobę reumatyczną, a okazuje się, że pacjent ma nierozpoznaną chorobę nowotworową, co bezpośrednio zagraża jego życiu.
1. Zespoły przednowotworowe mogą przypominać chorobę reumatyczną
Objawy niektórych nowotworów do złudzenia przypominają choroby reumatyczne, co bywa mylące dla lekarzy. Zdarza się, że choroby reumatyczne są także wywołane nowotworem. Mówi się wówczas o tzw. zespołach paranowotworowych, których objawy mogą wyprzedzać nowotwór, albo występować podczas rozpoznania samego nowotworu. Po wyleczeniu nowotworu mogą one całkowicie ustąpić, czego w chorobach reumatycznych raczej się nie spotyka. O tym, że wiedza dot. reumatologicznych zespołów paranowotworowych może uratować życie, przekonuje dr n. med. Katarzyna Muras-Szwedziak.
Nie ma jednego sposobu rozpoznania zespołów paranowotworowych. Ich przyczyny nie zostały też w pełni poznane, do tej pory udało się wyróżnić dwa główne mechanizmy: pierwszy, zależny od nieprawidłowego wydzielania hormonów lub cytokin, i drugi, związany z wytwarzaniem przeciwciał skierowanych przeciw nowotworowi, oddziałujących dodatkowo na składniki prawidłowych tkanek.
- Zdarza się, że choroba nowotworowa może maskować chorobę reumatyczną. Wiele objawów wskazuje na to, że mamy do czynienia, np. z zapaleniem skórno-mięśniowym, pacjent odczuwa osłabienie mięśni proksymalnych obręczy barkowej i miednicznej, pojawia się też rumień heliotropowy (rumień wokół oczu), objaw kabury, szala. Rozpoczynamy diagnostykę w kierunku choroby reumatycznej, a okazuje się, że pacjent ma raka płuc. Mówimy wówczas o zespole paranowotworowym, czyli sytuacji, w której występujące objawy dotyczą narządów lub układów niezajętych bezpośrednio przez nowotwór, a przy okazji sugerują nam obecność innej jednostki chorobowej – tłumaczy w rozmowie z WP abcZdrowie Bartosz Fiałek, reumatolog i popularyzator wiedzy medycznej.
W jaki sposób lekarze odróżniają zespół paranowotworowy od choroby reumatycznej, jeśli objawy mogą być mylące?
- Nie da się odróżnić określonej choroby reumatycznej od zespołu paranowotworowego z objawami charakterystycznymi dla danej choroby reumatycznej, bez właściwej diagnostyki. Musi być ona szeroka, czyli charakterystyczna dla danej choroby, ale z uwzględnieniem chorób nowotworowych. Są bowiem choroby reumatyczne, w przebiegu których notujemy zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworu. W przypadku takich stanów klinicznych lekarzowi zawsze powinna zapalić się czerwona lampka, ponieważ odpowiednie postępowanie może pacjentowi uratować życie – tłumaczy dr Fiałek.
2. Jakie choroby reumatologiczne zwiększają ryzyko nowotworu?
- Przykładem może być polimialgia reumatyczna, czyli choroba zapalna z grupy tzw. układowych chorób tkanki łącznej, objawiająca się głównie bólem oraz sztywnością mięśni obręczy barkowej, miednicznej oraz karku. Schorzenie stosunkowo często współistnieje z nowotworem, u pacjenta występują wtedy zarówno objawy nowotworowe, jak i choroby reumatycznej – tłumaczy dr Fiałek.
Ryzyko wystąpienia nowotworu zwiększone jest również w przypadku zapalenie wielomięśniowego i skórno-mięśniowego. Zapalenie wielomięśniowe charakteryzuje się postępującym osłabieniem proksymalnych mięśni kończyn. W zapaleniu skórno-mięśniowym do dolegliwości skórnych dołączają objawy skórne.
- Wystąpienie określonych nowotworów złośliwych w przypadku zapalenia wielomięśniowego jest dwa razy wyższe niż w populacji ogólnej, a w przypadku zapalenia skórno-mięśniowego sześciokrotnie wyższe - wymienia dr Fiałek.
- Miałem kiedyś pacjenta, u którego podejrzewałem zapalenie wielomięśniowe, ponieważ występowały u niego zarówno postępujące osłabienie proksymalnych mięśni kończyn górnych i dolnych, jak i podwyższone parametry uszkodzenia mięśni. Zmagał się też z suchym kaszlem. W trakcie diagnostyki nie uwidoczniono cech zapalenia mięśni w rezonansie magnetycznym ani zapalnego obrazu w badaniu elektromiograficznym, a w tomografii komputerowej klatki piersiowej uwidoczniono guza, który okazał się być rakiem płuca. Objawy były więc wywołane chorobą nowotworową, a nie zapaleniem wielomięśniowym – tłumaczy reumatolog.
Lekarz podkreśla, że do rozpoznania nowotworu pomocne są badania obrazowe – klasyczne metody rentgenowskich, ultrasonografia, tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny.
- Jeśli u pacjenta nie notujemy obecności specyficznych przeciwciał reumatycznych, badania obrazowe nie przedstawiają charakterystycznych dla chorób reumatycznych zmian, nie spełniamy kryteriów klasyfikacyjnych ani rozpoznania żadnych z chorób reumatycznych, a uwidaczniany jest np. guz płuca, to wówczas orientujemy się, że jest to człowiek chory na raka płuca, który daje objawy określonej jednostki reumatologicznej – tłumaczy ekspert.
3. Na jakie objawy zwracać szczególną uwagę?
Lekarz dodaje, że wczesne rozpoznanie zespołu paranowotworowego może uratować życie chorego. Pod uwagę wziąć należy zwłaszcza objawy niespecyficzne, bo to one najczęściej pojawiają się w początkowych fazach choroby nowotworowej.
- Na wczesnym etapie choroby nowotworowej często nie obserwujemy charakterystycznych objawów, może pojawić się np. gorączka o nieznanym pochodzeniu, nocne poty, niezamierzona utrata masy ciała, czyli objawy, które występują także w szeregu innych schorzeń. Swego czasu przyjmowałem pacjentkę, która zgłosiła się z powodu podejrzenia zaburzeń mineralizacji kości. Zwróciłem uwagę, że ma palce pałeczkowate. Odesłałem ją na diagnostykę w oddziale chorób wewnętrznych, gdzie rozpoznano nowotwór płuca. Palce pałeczkowate mogą być objawem wielu chorób, w tym raka płuca – opisuje reumatolog.
Oprócz reumatoidalnego zespołu paranowotworowego wyróżnia się także paranowotworowe zespoły hormonalne, neurologiczne oraz hematologiczne. Dr Fiałek podkreśla, że świadomość, że niejasny obraz kliniczny może być maską choroby nowotworowej, jest istotna dla zachowania tzw. czujności onkologicznej, wczesnej diagnostyki oraz poprawy rokowań.
- Na szczęście nie jest to bardzo częste zjawisko, aby nowotwór maskował inny zespół chorobowy, choć nie jest też na tyle rzadkie, aby traktować go jak kazuistykę. Zwyczajnie nie można o nich zapominać. Wiele zależy od charakteru objawów czy stanu klinicznego pacjenta – kończy lekarz.
Katarzyna Gałązkiewicz, dziennikarka Wirtualnej Polski
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
