Wątroba - nasz wewnętrzny sprzymierzeniec
Każdego dnia wykonuje tytaniczną pracę - dba o zaopatrzenie w składniki odżywcze i oczyszczanie całego organizmu z toksyn. Wątroba, bo o niej mowa, to największy gruczoł w ludzkim ciele. Zapominamy jednak, że jest bardzo wrażliwa i podatna na uszkodzenia. Co zatem jej szkodzi? I w jaki sposób dbać o wątrobę?
Materiał partnera: Essentiale Forte
Co to jest wątroba i jakie spełnia funkcje?
Wątroba to gruczoł wyjątkowy: nie tylko pracuje bez przerwy, ale też wyróżnia się zdolnościami regeneracyjnymi, jakimi nie może poszczycić się żaden inny narząd ludzkiego organizmu. Zlokalizowana jest z prawej strony, pod żebrami i przeponą. Tworzą ją komórki wątroby (hepatocyty), które łączą się ze sobą w naczynia tworzące przewody żółciowe [1]. Stanowią 60–70 proc. wszystkich komórek znajdujących się w wątrobie [2].
W wątrobie zachodzi proces metaboliczny tłuszczów, węglowodanów (cukrów) i białek. Tam też wytwarzana i gromadzona jest glukoza, a białka i węglowodany przekształcane są w tłuszcze. W wątrobie ponadto zachodzi synteza fosfolipidów, lipoprotein i cholesterolu oraz ma miejsce rozkład tłuszczów [2]. Gruczoł ten wytwarza też aminokwasy oraz większość białek, wchodzących w skład białek osocza. Jest zdolny magazynować zapasy żelaza oraz witamin A, D i B12.
Wątrobę kojarzymy najczęściej z dobrej jakości filtrem. I słusznie, bo jednym z jej zadań jest oczyszczanie organizmu (usuwa toksyny, w tym alkohol). I choć prawdą jest, że organ ten ma niesamowite zdolności regeneracyjne - hepatocyt żyje ok. roku, a zniszczona komórka wymieniana jest na nową [1,2], to jest wiele czynników, które mu szkodzą.
Co szkodzi wątrobie?
Szkodliwe dla wątroby są zwłaszcza: nieodpowiednia dieta z dużą ilością nasyconych kwasów tłuszczowych i cukrów prostych oraz siedzący tryb życia. Negatywny wpływ na wątrobę ma też nadwaga i otyłość.
Jeśli więc w naszych jadłospisach regularnie pojawiają się, m.in. białe pieczywo, słodycze, słodkie napoje, tłuste mięso i wędliny, olej palmowy i kokosowy oraz słone przekąski, znajdujemy się w grupie osób, narażonych na choroby wątroby [3]. A te mogą rozwijać się przez lata, nie dając żadnych objawów.
A czy wątroba boli? Wątroba nie jest unerwiona czuciowo, więc odczuwanie w niej bólu jest niemożliwe [4]. Kiedy jednak praca wątroby jest zaburzona, może się powiększać. Powiększenie wątroby może dawać takie objawy jak uczucie pełności w brzuchu czy ból (co jest związane z rozciąganiem torebki wątroby bądź uciskiem sąsiednich narządów). Na problemy z wątrobą wskazywać też może żółtaczka, świąd, nudności i wymioty [5]. Są to sygnały alarmowe, który jednoznacznie wskazują, że czas zgłosić się do lekarza.
Jak wspomóc regenerację wątroby?
Fakt, że wątroba może się zregenerować, nie oznacza, że dokona się to bez naszej pomocy. Potrzebna jest zmiana stylu życia, zwłaszcza diety. Podstawą jest rezygnacja z nadmiernej ilości smażonych i tłustych potraw oraz cukrów prostych [6]. Na cenzurowanym jest też alkohol, który dla wątroby jest trucizną, którą należy usunąć z organizmu. Produkty zalecane to duże ilości warzyw i owoców, zwłaszcza świeżych. Najlepiej też, by pragnienie zamiast słodkim napojem gasić wodą, np. z dodatkiem mięty.
Jadłospis powinien być zróżnicowany. Idealna dieta na chorą wątrobę obejmuje założenia diety śródziemnomorskiej [7], w której królują warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, zioła, orzechy i zdrowe tłuszcze, np. oliwa z oliwek, a także chude mięsa. Unikać należy potraw smażonych. Nie wskazane są też ostre przyprawy. Dla zdrowia całego organizmu, również dla wątroby, ważna jest aktywność fizyczna. Ruch wpływa korzystnie na niemal wszystkie przemiany metaboliczne zachodzące w wątrobie. Zmniejsza też oporność tkanek na insulinę [3]. Odpowiednio dobrane ćwiczenia mogą wspomóc regenerację wątroby.
Pamiętajmy o tym, by aktywność fizyczna na stałe zagościła w naszych codziennych grafikach. Wybierzmy więc taką formę ruchu, by sprawiała nam przyjemność i byśmy szybko się nie zniechęcili.
Fosfolipidy na wątrobę – jak działają?
Wzmocnienie uszkodzonych błon komórkowych komórek wątroby zapewnią wysokiej jakości fosfolipidy niezbędne (EPL - Essential phospholipids) [8]. Fosfolipidy to podstawowy budulec błon komórkowych, budujących komórki wątroby [9]. W kontekście odpowiedniego funkcjonowania wątroby, szczególne znaczenie ma fosfatydylocholina (rodzaj fosfolipidów z przyłączoną cząsteczką choliny). Bierze udział w wielu ważnych dla wątroby procesach, m.in. w przemianach tłuszczów i cholesterolu, w przyspieszaniu usuwania tłuszczu z wątroby, a także w ochronie komórek wątroby [9].
Kiedy jest jej za mało, pogorszeniu ulega kondycja wątroby. Stąd uzasadnione jest systematyczne uzupełnianie komórek wątroby mieszaniną fosfolipidów uzyskiwanych z nasion soi, zawierających fosfatydylocholinę [8,10]. Warto pamiętać o tym, że fosfolipidy z wysokim poziomem fosfatydylocholiny, zawierającej niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe o udowodnionych klinicznych korzyściach w leczeniu chorób wątroby, są zawarte wyłącznie w wysokiej jakości lekach, nie suplementach diety [8].
Sezon grillowy - ciężki czas dla wątroby?
Nadchodzące wiosenne spotkania przy grillu, to dla wątroby szczególnie trudny czas. Na stołach królują potrawy, które raczej mocno ją obciążają. Nie ma jednak konieczności całkowitej rezygnacji ze spożywania grillowanych potraw pod warunkiem, że zwracamy uwagę na to co jemy i wprowadzimy kilka prostych modyfikacji. Na grillu bardzo dobrze sprawdzą się warzywa, na przykład dobrze przyprawiona cukinia, bakłażan czy szparagi.
To co nas często gubi, to korzystanie z gotowych mieszanek przypraw, tłustych sosów na bazie majonezu oraz wybór tłustych gatunków mięs. Zamiast żeberek, karkówki czy kiełbasy, przygotujmy pierś z kurczaka lub z indyka, odpowiednio przyrządzone ryby, owoce morza, czy tofu. Nie bójmy się eksperymentować i korzystajmy z produktów mniej konwencjonalnych. Dzięki temu potrawy z grilla będą ciekawsze, bardziej lekkostrawne i staną się mniejszym obciążeniem dla wątroby. Zadbajmy również o to, by nie spędzić całego dnia przy stole. Zaplanujmy spacer lub przejażdżkę rowerową.
Zdrowa wątroba to nasz sprzymierzeniec. Musimy o nią dbać każdego dnia, bo tylko wówczas będzie dobrze spełniać swoje funkcje.
Bibliografia
1) Sawicki W. Histologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2005 430-431, 434-438.
2) Juszczyk J. Wątroba – budowa i funkcje. Gastrologia, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-budowa-i-funkcje, data dostępu 7.04.2022.
3) Hartleb M., Wunsch E., Milkiewicz P., Drzewoski J., Olszanecka‑Glinianowicz M., Mach T., Gutkowski K., Raszeja‑Wyszomirska J., Jabłkowski M., Cichoż‑Lach H., Stachowska E., Socha P., Okopień B., Krawczyk M., Kajor M., Drobnik J., Lewiński A., Wójcicki M., Januszewicz A., Strojek K.: Postępowanie z chorymi na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby. Zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD 2019. Med. Prakt., 2019; 10: 47–74.
4) Stanek-Milciąg E. Co warto wiedzieć o wątrobie. Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/wywiady/214309,co-warto-wiedziec-o-watrobie, data dostępu: 6.04.2022.
5) Gajewski K. Powiększenie wątroby. Medycyna Praktyczna, Gastrologia, http://gastrologia.mp.pl/objawy/show.html?id=133400, data dostępu: 6.04.2022.
6) American Liver Foundation, A Healthy Diet, a Healthier Liver, a Healthier You, https://liverfoundation.org/for-patients/about-the-liver/health-wellness/nutrition/, data dostępu: 7.04.2022
7) Trovato F.M., Castrogiovanni P., Malatino L., Musumeci G.: Nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD) prevention: role of Mediterranean diet and physical activity. HepatoBiliary Surg Nutr 2019;8(2):167-169.
8) Gundermann KJ et al. Activity of essential phospholipids (EPL) from soybean in liver diseases. Pharmacol Rep 2011; 63(3): 643–59.
9) Gundermann KJ. The essential phospholipids as a membrane therapeutic. Polish Section of European Society of Biochemical Pharmacology. Institute of Pharmacology and Toxicology, Medical Academy, Szczecin 1993.
10) Kozłowska-Wojciechowska M. Niezbędne fosfolipidy. Terapia 2014; 6(307): 13–15.
MAT-PL-2200890
Materiał partnera: Essentiale Forte