Wskaźnik HOMA-IR – wskazania, normy i sposoby obliczania
Wskaźnik HOMA-IR jest współczynnikiem insulinooporności. Oblicza się go na podstawie określonych podczas badania krwi stężeń glukozy i insuliny. Ustalenie go jest ważne, ponieważ insulinooporność prowadzi do stanu przedcukrzycowego oraz rozwoju cukrzycy typu 2. Kiedy warto go obliczyć? Jakie są normy? Co robić, gdy wynik jest nieprawidłowy?
1. Co to jest wskaźnik HOMA-IR?
Wskaźnik HOMA-IR, inaczej indeks HOMA lub wskaźnik HOMA to ocena modelu homeostazy oporności na insulinę (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance). Parametr wykorzystuje się w celu ustalenia proporcji między wydzielaną insuliną a stężeniem glukozy. To pozwala na ocenę insulinooporności.
Insulinooporność (IR, IO) to stan zaburzonej gospodarki węglowodanowej. Mówi się o niej, gdy organizm ma obniżoną wrażliwość na insulinę, czyli hormon regulujący poziom cukru we krwi.
To brak wrażliwości komórek obwodowych na działanie insuliny, pomimo jej prawidłowego lub podwyższonego stężenia. Insulinooporność nie została sklasyfikowana jako jednostka chorobowa, ale jako zaburzenie metaboliczne.
Produkcja insuliny powyżej realnego zapotrzebowania organizmu prowadzi do:
- zahamowania działania glukagonu, to jest hormonu biorącego udział w procesach wykorzystywania zapasów energii. Efektem jest gromadzenie zapasów energii w postaci tkanki tłuszczowej,
- rozwoju stanu przedcukrzycowego,
- rozwoju cukrzycy typu 2,
- niewydolności gruczołu (w dłuższej perspektywie).
Wskaźnik HOMA-IR ocenia proporcje między stężeniem glukozy a wydzielaną przez trzustkę insuliną i pozwala stwierdzić, jak organizm reaguje na wyrzut insuliny oraz czy wrażliwość komórek na insulinę jest odpowiednia.
2. Kiedy ustalić indeks HOMA?
Wskaźnik HOMA-IR oblicza się, gdy zachodzi podejrzenie insulinooporności, stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy, zwykle w przypadku:
- otyłości brzusznej,
- problemów ze zrzuceniem wagi,
- napadów głodu po 2-3 godzinach od posiłku,
- tycia pomimo racjonalnej diety,
- nadmiernej senności, zmęczenia, braku energii,
- kłopotów z koncentracją i zapamiętywaniem (tzw. "mgła mózgowa"),
- podwyższonego ciśnienia,
- nawracające uczucie zimna,
- podwyższonego poziomu glukozy,
- podwyższonych wartości trójglicerydów we krwi.
Zobacz także:
3. Jak obliczyć wskaźnik HOMA-IR?
Wskaźnik HOMA można obliczyć na podstawie wyników dwóch badań, to jest oznaczenia poziomu glukozy i insuliny w surowicy krwi. W sieci można znaleźć pomocne kalkulatory, obliczające jego wartość po wpisaniu potrzebnych danych (stężenie glukozy i insuliny we krwi na czczo).
Można również zakupić pakiet testów HOMA-IR, wówczas wskaźnik HOMA obliczany jest w laboratorium. Badania stężenia glukozy i insuliny, polegające na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej, wykonuje się na czczo. Ważne jest, by je kilka razy powtórzyć, ponieważ poziom insuliny może ulegać wahaniom. Wynik, aby był wiarygodny, powinien być oceniany na podstawie obliczonej średniej ze wszystkich badań.
Wskaźnik HOMA można również obliczyć na podstawie innych testów, na przykład badania takiego jak krzywa glukozowo-insulinowa. Należy wówczas posłużyć się wzorem: poziom insuliny we krwi na czczo (mu/ml) x poziom glukozy we krwi na czczo (mmol/l) / przez 22,5.
4. Normy wskaźnik HOMA
Norma dla wskaźnika HOMA-IR to mniej niż 1. O insulinooporności świadczy wynik powyżej 2. Prawidłowe wyniki to stężenie insuliny na poziomie między 3 a 25 mU/ml, a poziom glukozy – 3,9-5,5 mmol/l, przy założeniu, że badania są wykonywane na czczo.
Nieduże przekroczenie normy wymaga pogłębionej diagnostyki, ponieważ oznacza duże prawdopodobieństwo insulinooporności. Diagnozę potwierdza współczynnik HOMA-IR wyższy niż 2.
5. Zapobieganie i leczenie insulinooporności
Zbyt wysoki współczynnik HOMA-IR oznacza, że należy zmienić styl życia. Bardzo ważne jest, by wprowadzić regularną aktywność fizyczną (ta musi być dostosowana do wieku, stanu zdrowia i możliwości) oraz zmodyfikować dietę. Ta powinna być bogata w błonnik oraz nienasycone kwasy tłuszczowe i opierać się na produktach o niskim indeksie glikemicznym (IG).
Dzięki temu można zapobiegać gwałtownym wyrzutom insuliny i wysokiej glikemii poposiłkowej. Należy z niej wyeliminować tłuszcz odzwierzęcy i cukry proste oraz ograniczyć węglowodany. Warto zadbać o podaż bądź suplementację witamin z grupy B (przede wszystkim B6 i B12), witaminy D oraz chromu.
Można także sięgnąć po preparaty na bazie inuliny, cynamonu, topinamburu i morwy białej. Kluczowa jest redukcja stresu, higiena snu oraz czas na odpoczynek i regenerację. Gdy działania zawiodą, możliwe jest leczenie farmakologiczne.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.