Podłoże cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 jest najczęstszą postacią cukrzycy, dotyczącą 90-95% przypadków tej choroby. Przyczyną za wysokiego poziomu cukru we krwi jest w tym przypadku nieprawidłowa odpowiedź organizmu na insulinę, czyli tzw. insulinooporność. U zdrowego człowieka trzustka wydziela hormon zwany insuliną, którego zadaniem jest regulacja gospodarki węglowodanowej, czyli tego w jaki sposób cukier przyjmowany z pożywieniem jest wykorzystywany i magazynowany.
1. Przyczyny cukrzycy
Cukrzyca może się rozwinąć gdy:
- trzustka produkuje za mało insuliny,
- trzustka nie produkuje wcale insuliny,
- komórki nieprawidłowo reagują na insulinę znajdującą się we krwi – jest to insulinooporność.
W przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, chorzy na cukrzycę typu 2 produkują własną insulinę. Problem w tym, że insulina jest wydzielana w zbyt małych ilościach lub też komórki mają trudność z wykryciem jej cząsteczek i prawidłowym ich wykorzystaniem. Zjawisko to nazywane jest insulinoopornością. Gdy insuliny jest zbyt mało, lub nie jest ona rozpoznawana przez komórki, dochodzi do gromadzenia się cząsteczek glukozy we krwi. Rolą insuliny jest bowiem przeniesienie cząsteczki glukozy do wnętrza komórki. Komórki ciała pozbawione glukozy nie mogą funkcjonować prawidłowo, co prowadzi z czasem do szeregu następstw i komplikacji.
1.1. Przyczyny cukrzycy typu 2
Uważa się, że cukrzyca typu 2 wynika w efekcie współistnienia czynników genetycznych i środowiskowych, zależnych od stylu życia. Otyłość, nadmierne spożycie alkoholu i siedzący tryb życia prowadzą do rozwoju insulinooporności, która jest podłożem rozwinięcia się cukrzycy typu 2.
- Otyłość
W przypadku otyłości komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na insulinę, uwalnianą z trzustki. Przypuszcza się, że komórki tkanki tłuszczowej są bardziej oporne na insulinę niż np. komórki mięśni. Im większy odsetek komórek ciała stanowią komórki tłuszczowe, tym większa jest zatem insulinooporność. Siła działania insuliny obniża się, w związku z czym glukoza krąży we krwi, zamiast być pobierana przez komórki i zamieniana na energię.
Istnieją doniesienia, że spożywanie umiarkowanych ilości alkoholu (jeden drink dziennie dla kobiet i dwa drinki dla mężczyzn) obniża ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2, nadmierne picie procentowych napojów wywołuje przeciwstawny efekt. Nadużywanie alkoholu może wywołać przewlekłe zapalenie trzustki, które zaburza zdolność trzustki do produkcji insuliny i prowadzi do cukrzycy.
Palenie tytoniu jest nie mniej szkodliwe. Palenie papierosów podnosi poziom cukru we krwi i sprzyja rozwojowi insulinooporności. Im więcej wypalonych papierosów w ciągu dnia, tym większe ryzyko rozwoju cukrzycy. Wypalanie ponad 20 papierosów dziennie zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę prawie dwukrotnie w porównaniu do osób niepalących.
- Siedzący tryb życia
Siedzący tryb życia prowadzi do otyłości i zwiększa ryzyko rozwoju insulinooporności. Komórki mięśniowe mają więcej receptorów dla insuliny. Regularne ćwiczenia sprzyjają więc regulacji poziomu cukru we krwi poprzez poprawienie tolerancji glukozy przez organizm.
- Czynniki genetyczne
Mutacje genetyczne dotyczące obszarów genu produkcji insuliny mogą wpływać na regulację poziomu cukru we krwi. Niektóre choroby genetyczne i hormonalne również zwiększają ryzyko zachorowania na cukrzyce.
- Czynniki ryzyka
Przyczyny rozwoju cukrzycy typu 2 nie zostały jeszcze dokładnie wyjaśnione, ale pewne czynniki zdecydowanie zwiększają ryzyko wystąpienia tej choroby. Należą do nich:
- otyłość,
- cukrzyca u krewnych (rodzice, rodzeństwo),
- przynależność do określonej grupy środowiskowej lub etnicznej,
- wiek – ryzyko rozwoju cukrzycy zwiększa się z wiekiem, zwłaszcza po 45 roku życia,
- stan przedcukrzycowy,
- cukrzyca ciążowa i urodzenie dziecka o masie urodzeniowej powyżej 4 kg.
2. Etapy cukrzycy typu 2
Rozwój cukrzycy typu 2 postępuje zazwyczaj według poniższego schematu:
Etap 1. Insulinooporność – na tym etapie rozwoju choroby produkcja insuliny przez trzustkę jest zwykle prawidłowa. Komórki mięśni czy wątroby mają na swojej powierzchni receptory, do których przyłącza się insulina. Po przyłączeniu się do komórki rolą insuliny jest wepchnięcie do środka cząsteczki glukozy, która służy jako źródło energii. W insulinooporności ten mechanizm jest upośledzony i wchodzenie glukozy do komórek jest utrudnione, w związku z czym rośnie jej stężenie we krwi. Początkowo produkcja insuliny przez trzustkę pozwala na zwalczenie insulinooporności.
Etap 2. Hiperglikemia poposiłkowa – z czasem czasie zdolność trzustki do produkcji insuliny obniża się. W cukrzycy typu 2 objawia się to zwiększeniem stężenia glukozy we krwi po posiłku. Wartości glikemii na czczo są natomiast prawidłowe
Etap 3. Jawna cukrzyca – po dłuższym czasie zwiększony poziom glukozy prowadzi do wyczerpania komórek beta w trzustce, produkujących insulinę. Dochodzi do znacznego spadku wydzielania insuliny lub całkowitego ustania jej produkcji. W efekcie poziom cukru we krwi jest podniesiony przez większość czasu, również na czczo.
3. Rozpoznanie cukrzycy typu 2
Zbyt wysoki poziom cukru we krwi nie zawsze oznacza cukrzycę. Istnieje całe spektrum zaburzeń tolerancji i regulacji stężenia glukozy we krwi, które zostało podzielone według poniższej klasyfikacji:
Stan przedcukrzycowy – rozpoznaje się go, gdy występuje jedna lub obie nieprawidłowości:
- nieprawidłowa glikemia na czczo – oznacza poziom glukozy we krwi w granicach 100-125 mg/dl,
- nieprawidłowa tolerancja glukozy – można ją stwierdzić po wykonaniu tzw. doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT – oral glucose tolerance test), jeżeli glikemia po 120 minutach od spożycia 75 g glukozy wynosi 140-199 mg/dl.
Cukrzyca – można ją rozpoznać gdy:
- poziom cukru we krwi w przypadkowym pomiarze wynosi ponad 200 mg/dl,
- glikemia na czczo wynosi ponad 126 mg/dl (w dwóch pomiarach),
- glikemia po doustnym teście obciążenia glukozą wynosi ponad 200 mg/dl.
Cukrzyca typu 2 jest wieloczynnikową chorobą przewlekłą, której mechanizmy rozwoju nie do końca zostały poznane. Wiadomo, że jej wystąpienie uzależnione jest od współdziałania pewnych czynników genetycznych i środowiskowych. Warto podkreślić, że części z tych czynników można uniknąć, dbając o zdrowy tryb życia z odpowiednią dietą i dawką wysiłku fizycznego. Osoby należące do grup zwiększonego ryzyka powinny szczególnie dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała i poddawać się regularnym kontrolom poziomu cukru we krwi.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.