Wyrzuć z apteczki. Takie leki mogą działać toksycznie, uszkodzić nerki i wątrobę
Nieskuteczne czy niebezpieczne? Na oba skutki może nas narażać stosowanie leków po upływie terminu ich ważności. A ten może być niekiedy znacznie krótszy, niż by się mogło wydawać. Jeśli w sezonie infekcyjnym sięgasz do szuflady z lekami z zeszłego roku, lepiej sprawdź, dlaczego to zły pomysł.
1. Sprawdź opakowanie. Znajdziesz tam ważną informację
Termin ważności leku to data, którą producent umieszcza na opakowaniu zewnętrznym i bezpośrednio na produkcie. Określa czas, w którym dany lek zachowuje swoje właściwości, a co więcej – jest dla pacjenta bezpieczny. Niektóre spośród dostępnych w naszej apteczce produktów leczniczych w ulotce mogą mieć zapis tj. "przygotowaną do użycia zawiesinę należy przechowywać w lodówce nie dłużej niż siedem dni" czy "termin ważności po otwarciu".
- Jeśli chodzi o stałe postaci leku np. tabletki, kapsułki - sytuacja jest prosta. Lek może być stosowany do końca terminu ważności określonego na opakowaniu. W przypadku półstałych i płynnych postaci leków, data ważności na opakowaniu jest jednym z elementów, na które powinniśmy zwrócić uwagę. Ważna jest również informacja, jak długo można stosować dany produkt po pierwszym otwarciu – wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie mgr Angelika Talar-Śpionek, farmaceutka serwisu GdziePoLek.
Ekspertka podpowiada, by informacji o terminie ważności szukać w dołączonej do leku ulotce, w punkcie "Jak przechowywać".
"Leki po dacie ważności mogą być niebezpieczne i nieefektywne. Po przekroczeniu daty ważności, składniki leku mogą ulec degradacji, co może prowadzić do utraty ich skuteczności lub nawet stworzenia szkodliwych substancji" – ostrzega farmaceutka Marlena Stielow.
- Formy płynne leków są najbardziej wrażliwe na czynniki atmosferyczne, ponieważ są narażone na zanieczyszczenie drobnoustrojami. Niektóre syropy mogą zawierać 30 do 60 proc. cukru, który stanowi pożywkę dla patogenów. Czynniki te mogą powodować rozkład substancji leczniczej i tym samym utratę właściwości leczniczych lub powstawanie związków niepożądanych, potencjalnie szkodliwych dla pacjenta - wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie farmaceuta mgr Łukas Pietrzak.
- Sprawia to, że producent nie gwarantuje, że po upływie tego czasu produkt będzie skuteczny i bezpieczny. Z tych powodów należy bardzo uważnie przestrzegać okresu, w jakim dany lek po otwarciu może być stosowany - dodaje.
2. Mają krótszy termin przydatności do użycia
Do newralgicznych produktów leczniczych, których trwałość może być znacznie krótsza, należy szereg leków, w tym powszechnie stosowanych w sezonie infekcyjnym. Są to:
- antybiotyki w postaci proszku do sporządzania zawiesiny,
- syropy,
- leki do nebulizacji.
Antybiotyki w formie zawiesiny możemy w niektórych przypadkach stosować zaledwie przez pięć dni. Dotyczy to np. leku zawierającego azytromycynę.
- Nie należy pod żadnym pozorem stosować już rozrobionych i pozostawionych w lodówce na kilka tygodni antybiotyków, gdyż mogą działać toksycznie – podkreśla mgr Talar-Śpionek. Inne skutki zażywania leków po terminie obejmują objawy ze strony przewodu pokarmowego, poczynając od wymiotów czy biegunki, na uszkodzeniach wątroby kończąc.
Stosowanie leków po terminie ważności może też zwiększać ryzyko wystąpienia interakcji z innymi lekami, prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznych, nawet wstrząsu anafilaktycznego, a także skutkować częściową lub całkowitą utratą skuteczności leku. Po zażyciu przeterminowanych tetracyklin, będących antybiotykami, może dojść również do uszkodzenia cewek nerkowych.
- Bezwzględnie należy unikać stosowania przeterminowanych antybiotyków np. tetracyklin czy leków na niedoczynność tarczycy, insulin, leków przeciwzakrzepowych, leków antykoncepcyjnych. Konsekwencje mogą być poważne i stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia - ostrzega mgr Talar-Śpionek.
Poza antybiotykami nawet pozornie niegroźne syropy na kaszel nie powinny być stosowane po terminie. Ten niekiedy jest bardzo krótki.
- Niektóre spośród leków w formie płynnej, jak syropy na kaszel z acetylocysteiną, po otwarciu można przechowywać tylko 18 dni – tłumaczy mgr Pietrzak.
- Popularne spraye na zatkany nos czy dostępne na receptę ampułki z roztworem sterydu do inhalacji również mają swój okres ważności po pierwszym użyciu. Niektóre aerozole z ksylometazoliną można stosować do 12 tygodni od pierwszego psiknięcia – dodaje mgr Talar-Śpionek. Zwraca uwagę, by przy przeglądzie leków w domowej apteczce zwrócić również uwagę na datę ważności leków przeciwalergicznych, np. z cetyryzyną i wapniem.
Krótszy czas przydatności mają leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne w postaci syropów. Nawet te dostępne bez recepty. - Większość syropów, nie tylko tych z kategorii OTC, zawiera sacharozę lub syrop glukozowo-fruktozowy, przez co po otwarciu należy je zużyć najczęściej w ciągu jednego do trzech miesięcy – wyjaśnia mgr Łukasz Pietrzak.
- Drugą kategorią leków są zawiesiny do nebulizacji, stosowane w leczeniu astmy, zapalenia krtani, infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych. W większości są one pakowane w folię aluminiową po pięć ampułek. W przypadku naruszenia folii ampułki muszą być wykorzystane w terminie maksymalnie trzech miesięcy – dodaje.
Wniosek jest jeden. Większość leków, które stosowaliśmy rok temu na powszechne infekcje sezonowe, pod żadnym pozorem nie powinny być stosowane dziś.
Krótszy termin ważności po otwarciu mają również tzw. leki recepturowe – czopki, globulki, emulsje, krople czy pasty. Niektóre z nich po otwarciu należy zużyć w ciągu nawet tygodnia. W przypadku leków okulistycznych, jak podkreślają eksperci, wszystko zależy od tego, czy mają w składzie konserwanty. Jeśli nie, to narażamy się na infekcje mogące prowadzić nawet do uszkodzenia wzroku.
- Termin ważności w odniesieniu do leków jest kluczowy, bo po upływie tego terminu substancja aktywna zawarta w produkcie leczniczym może nawet w niewielkiej części ulec rozpadowi i zaszkodzić. Bezwzględnie trzeba nabrać nawyku sprawdzania terminu ważności – podkreśla w rozmowie z WP abcZdrowie dr n. farm. Leszek Borkowski, farmakolog kliniczny.
3. Uważaj, gdzie je trzymasz
Eksperci przypominają przy okazji, by dbać o odpowiednie przechowywanie leków, bo w przeciwnym wypadku na nic zda się informacja producenta o dacie ważności.
- Często nasze apteczki znajdują się blisko grzejnika, przechowujemy leki w kuchni, gdzie jest gorąco lub jest duża ekspozycja słoneczna czy w łazience, gdzie panuje bardzo duża wilgotność. To bardzo złe miejsca dla leków, bo znacznie szybciej dochodzi do rozpadu substancji czynnej, niezależnie od terminu ważności – podkreśla dr Borkowski.
Mgr Pietrzak zwraca uwagę, że dla leków najgorszymi czynnikami jest wilgoć i promieniowanie słoneczne. Mają bardziej destrukcyjny wpływ niż nawet wysoka temperatura. Te czynniki mogą szkodzić nawet formom tabletkowym, które są znacznie bardziej stabilne niż postaci płynne i maści.
- Jaskrawym przykładem tego, jak na lek może wpływać niewłaściwe przechowywanie, jest przypadek trzymania leków przeciwzakrzepowych w tzw. organizerach tygodniowych na leki. Wilgoć zawarta w powietrzu bardzo szybko może zwiększać biodostępność dabigatranu, co podnosi ryzyko występowania działań niepożądanych, w tym krwawień z przewodu pokarmowego – ostrzega ekspert.
Karolina Rozmus, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
