Zespół krótkiego jelita – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Zespół krótkiego jelita to stan po resekcji lub wyłączeniu fizjologicznej czynności odcinka lub całości jelita cienkiego. Ma związek zarówno z chorobą powodującą jego uszkodzenie, jak i chirurgicznym usunięciem całego jelita lub jego części. Objawy SBS są różne, a nieleczona choroba może prowadzić do śmierci z powodu niedożywienia i odwodnienia. Co trzeba robić?

1. Co to jest zespół krótkiego jelita?

Zespół krótkiego jelita (ang. short bowel syndrome, SBS) to stan po resekcji lub wyłączeniu fizjologicznej czynności odcinka lub całości jelita cienkiego. To prowadzi do ograniczenia przyswajania składników odżywczych, co z kolei uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

W takiej sytuacji najczęściej istnieje konieczność żywienia pozajelitowego. Minimalna długość jelita, która umożliwia odżywianie doustne zależy od stanu i zdolności wchłaniania pozostałych odcinków przewodu pokarmowego.

Zobacz film: "Podstawowe badania, jakie powinna wykonać każda kobieta"

Zespół krótkiego jelita diagnozuje się u dorosłych, ku których zachowano mniej niż 150-200 cm czynnego jelita cienkiego. Szacuje się, że 6 na milion osób w Polsce zmaga się z zespołem krótkiego jelita.

2. Przyczyny zespołu krótkiego jelita

Najczęstsze przyczyny SBS to rozległa resekcja oraz czynnościowe wyłączenie jelita, które są związane z różnymi chorobami i stanami.

Rozległa resekcja jelita cienkiego może być wywołana przez:

• chorobę Leśniowskiego i Crohna,
• martwicę jelita pochodzenia naczyniowego, wywołaną przez zator lub zakrzep tętniczy lub żylny,
• nowotwór jelita cienkiego.
• uraz,
• powikłania pooperacyjne,
• skręt jelita,
• zadzierzgnięcie jelita,
• niedotlenienie (martwicze zapalenie jelit w okresie noworodkowym).

Z kolei czynnościowe wyłączenie jelita może mieć miejsce w przebiegu:

• celiakii opornej na leczenie, popromiennego zapalenia jelit i innych ciężkich zaburzeń wchłaniania,
• mukowiscydozy,
• przetok zewnętrznych i wewnętrznych.

3. Objawy SBS

Wczesnymi objawami zespołu krótkiego jelita są:

• wyniszczające biegunki,
• zaburzenia elektrolitowe powodujące skrajne wyniszczenie, a w przypadku braku leczenia prowadzących do śmierci,
• kwasica metaboliczna,
• niedobory pokarmowe, odwodnienie i niedożywienie, ponieważ zespół krótkiego jelita prowadzi do ciężkiego upośledzenia wchłaniania składników odżywczych i wody.

Z czasem w obrazie klinicznym SBS występują tzw. późne powikłania:

• kamica żółciowa,
• kamica nerkowa,
• zaburzenia rytmu serca,
• choroby wątroby: cholestaza, marskość wątroby, niewydolność wątroby, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zaburzenia czynności wątroby,
• choroba metaboliczna kości,
• kwasica mleczanowa,
• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• zaburzenia krzepnięcia,
• tężyczka,
• osteopenia, osteoporoza,
• zaburzenia psychiczne.

4. Diagnostyka i leczenie zespołu krótiego jelita

Zespół krótkiego jelita jest chorobą, którą bezwzględnie trzeba leczyć. Zlekceważenie jej i brak wprowadzenia odpowiedniego leczenia żywieniowego jest stanem zagrożenia życia. Ma to związek z przewlekłym niedożywieniem. Każdy chory powinien być objęty opieką specjalistycznej poradni leczenia żywienia pozajelitowego i dojelitowego.

Rozpoznanie choroby i plan postępowania umożliwia wywiad oraz zawarte w nim informacje na temat choroby podstawowej lub dane dotyczące rozległości resekcji jelita cienkiego oraz grubego, a także objawy kliniczne, stan ogólny pacjenta oraz postępujące objawy odwodnienia oraz wyniszczenia organizmu.

Pomocne są także badania laboratoryjne z krwi i moczu, które pozwalają na zaobserwowanie niedoborów składników odżywczych związanych z zaburzeniami wchłaniania. To:

• morfologia krwi,
• biochemia, stężenie różnych mikroelementów,
• badanie ogólne moczu,
• dobowa zbiórka moczu.

Proces leczenia zespołu krótkiego jelita przebiega w trzech etapach, stąd terapię dzieli się na okres pooperacyjny, okres adaptacyjny i okres długotrwałego leczenia. Kluczowe jest intensywne wyrównywanie niedoborów płynów i elektrolitów oraz profilaktyka przeciwwrzodowa. Zwykle włącza się inhibitory pompy protonowej.

Wprowadza się także żywienie pozajelitowe w celu zapobiegania niedoborom pokarmowym. Oznacza to, że wszelkie niezbędne składniki odżywcze do organizmu dostarcza się drogą dożylną. Wykorzystuje się dostęp do żyły centralnej, żyły obwodowe oraz przetokę tętniczo-żylną.

W celu przyspieszenia zmian adaptacyjnych jelita, obok żywienia pozajelitowego równolegle prowadzi się żywienie dojelitowe. Sposób żywienia chorego w dalszym etapie leczenia może obejmować zarówno leczenie żywieniowe lub uzupełniające żywienie doustne albo dojelitowe. Ma to związek z tym, że w odniesieniu do zespołu krótkiego jelita nie mówi się o wyleczeniu, a o adaptacji pozostawionego odcinka jelita.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.