Bakterioskopia – metoda diagnostyki mikrobiologicznej

Bakterioskopia, czyli badanie bakterii za pomocą mikroskopu, to jedno z podstawowych badań stosowanych w diagnostyce mikrobiologicznej. To prosta metoda, która umożliwia szybką ocenę materiału zawartego w badanej próbce pod kątem obecności i rodzaju patogenu. Co warto o niej wiedzieć?

1. Co to jest bakterioskopia?

Bakterioskopia to obserwacja mikroskopowa bakterii i jedno z podstawowych badań w diagnostyce mikrobiologicznej. Najczęściej stanowi jej początkowy etap, ponieważ umożliwia szybką ocenę materiału zawartego w badanej próbce pod kątem obecności i rodzaju patogenu. Badanie bakterii za pomocą mikroskopu obejmuje co najmniej kilkanaście pól widzenia wybarwionego i utrwalonego preparatu, zwykle pod dużym powiększeniem.

2. Diagnostyka mikrobiologiczna

Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń bakteryjnych ma na celu identyfikację drobnoustrojów chorobotwórczych, które odpowiadają za pojawienie się i rozwój reakcji zapalnej bądź choroby zakaźnej. Patogeny wywołują miejscową lub ogólną odpowiedź zapalną. Objawy typowe dla miejscowej reakcji zapalnej to:

Zobacz film: "Podstawowe badania, jakie powinna wykonać każda kobieta"

• obrzęk,
• nadmierne ocieplenie,
• zaczerwienienie,
• ból,
• częściowa czy całkowita utrata funkcji danego narządu.

Objawem typowym dla ogólnoustrojowej reakcji jest najczęściej:

• wzrost temperatury ciała,
• pogorszenie samopoczucia.

Próbki kliniczne dostarczone do laboratorium są zróżnicowane i wymagają analizy przez specjalistów stosujących różne techniki wykrywania czynników etiologicznych, czyli patogenów.

Oprócz bakterioskopii, metodami najczęściej wykorzystywanymi w diagnostyce mikrobiologicznej zakażeń bakteryjnych jest:

• posiew, czyli hodowla z oznaczeniem wrażliwości na antybiotyki. Posiew polega na przeniesieniu pobranego materiału na odpowiednie podłoże hodowlane, co umożliwia wzrost drobnoustrojów. Ostatecznie można uzyskać pojedyncze, odizolowane kolonie bakterii (lub grzybów). Posiew jest podstawą do identyfikacji drobnoustrojów, określenia ich ilości w wyjściowej zawiesinie oraz lekooporności (mowa o antybiogramie bądź mykogramie w przypadku posiewu mykologicznego). Ze względu na badane bakterie posiew bakteriologiczny dzieli się na: tlenowy oraz beztlenowy,
• badanie serologiczne. To badania immunologiczne, które ma na celu wykrycie w badanym materiale biologicznym antygenów lub przeciwciał,
• badanie molekularne, czyli badania genetyczne, które polega na wykrywaniu określonego materiału genetycznego w próbce.

Wybór właściwej metody – bezpośredniej lub pośredniej - zależy od klinicznych objawów choroby i podejrzewanego zakażenia oraz rodzaju pobranych próbek materiału.

Diagnostykę zakażeń bakteryjnych podejmuje się w ostrym okresie zakażenia, które może dotyczyć każdego układu czy narządu. To dlatego sprawdzają się w diagnostyce między innymi:

• zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych,
• zakażeń skóry, tkanki podskórnej, tkanek miękkich,
• zakażeń kości,
• zakażeń przewodu pokarmowego,
• zakażeń układu moczowego,
• zakażeń ośrodkowego układu nerwowego
• sepsy.

Do najważniejszych celów diagnostyki mikrobiologicznej należy: identyfikacja drobnoustroju, oznaczenie jego wrażliwości na antybiotyki oraz określenie korelacji pomiędzy objawami klinicznymi a przyczyną infekcji.

3. Na czym polega bakterioskopia?

Materiałem poddanym bakterioskopii są najczęściej płyny ustrojowe, takie jak krew, płyn mózgowo-rdzeniowy czy ropa. Zasadą jest, że materiał do badania powinien być pozyskany z miejsca, gdzie toczy się zakażenie. Z uzyskanego materiału wykonuje się barwiony i utrwalany preparat bezpośredni (wykonany bezpośrednio, bez etapu hodowli z materiału klinicznego) bądź preparat właściwy (z hodowli bakteryjnej). Kolejnym korkiem jest oglądanie preparatu pod mikroskopem.

Preparat oglądany pod mikroskopem daje możliwość uwidocznienia komórek bakterii: ich wyglądu i układu, układu komórek względem siebie, a zabarwienie różnicujące dzieli na bakterie G+ i G-. Zwraca się uwagę na wszystkie elementy widziane pod mikroskopem oraz liczebność poszczególnych gatunków. W barwieniu najczęściej stosuje się metodę Grama, z uwagi na jej prostotę i uniwersalność.

Dobór zastosowanej techniki zależy jednak od bakterii, która jest potencjalną i przypuszczalną przyczyną zakażenia. I tak na przykład przy podejrzeniu gruźlicy barwi się bakterie metodą Ziehla-Neelsena, a w przypadku kiły metodą impregnacji srebrem.

Bakterioskopia ma wiele zalet. Jest prosta, tania i szybka. Ponadto umożliwia szybkie wdrożenie leczenia i wybór właściwej antybiotykoterapii, rozumianej jako zastosowanie antybiotyku nie tylko skutecznego, ale i bezpiecznego oraz obarczonego najmniejszym ryzykiem indukowania oporności. Wadą bakterioskopii jest ograniczona swoistość i czułość.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.