Chłonka – skład chemiczny, funkcje i zaburzenia
Chłonka, inaczej limfa, to płyn tkankowy krążący w układzie limfatycznym. Jej głównym zadaniem jest transport białek oraz limfocytów z tkanek do układu krążenia. Chłonka jest transportowana z tkanek do węzłów chłonnych, a stamtąd do układu krwionośnego. Spływa do naczyń chłonnych. Co to jest limfa? Jaką pełni funkcję? Co warto o niej wiedzieć?
1. Co to jest chłonka?
Chłonka (łac. lympha), inaczej limfa, to płyn tkankowy krążący w naczyniach chłonnych, które wraz z węzłami chłonnymi oraz narządami zbudowanymi z tkanki limfatycznej tworzą układ chłonny (inaczej limfatyczny). Jest częścią układu immunologicznego, ponieważ zawiera limfocyty wytwarzające przeciwciała przeciwko różnym patogenom. Jeśli przepływ limfy jest zaburzony, mogą powstawać obrzęki.
Jak powstaje limfa?
Płynne składniki osocza krwi przenikają z naczyń włosowatych do przestrzeni międzykomórkowej, skąd są przechwytywane przez naczynia włosowate, które należą do układu chłonnego. Następnie limfa przenika do naczyń limfatycznych, a potem do węzłów chłonnych, gdzie jest oczyszczana i zaopatrywana w limfocyty. Na kolejnym etapie łączy się z krwią, co sprawia, że możliwa jest permanentna wymiana substancji między płynami. Za oczyszczanie limfy odpowiedzialne są węzły chłonne.
2. Funkcje chłonki i układu limfatycznego
Układ limfatyczny zbudowany jest z:
- węzłów chłonnych, które są lokalizowane wzdłuż układu naczyń limfatycznych. Najwięcej węzłów chłonnych znajduje się w obrębie pachwin, pach, szyi i w jamie brzusznej,
- naczyń limfatycznych, które obecne są we wszystkich tkankach organizmu, z wyjątkiem szpiku kostnego, naskórka, ośrodkowego układu nerwowego, chrząstki i rogówki,
- narządów limfatycznych, które zbudowane są z tkanki chłonnej. To: węzły chłonne, śledziona, wyrostek robaczkowy, grasica, migdałki, grudki chłonne. Narządy te produkują komórki zwane limfocytami, które wchodzą w skład chłonki (limfy) i spływają naczyniami limfatycznymi do krwi.
Limfa pełni funkcje transportowe, natomiast układ limfatyczny: odpornościową i eliminującą drobnoustroje chorobotwórcze. Głównym zadaniem układu limfatycznego jest transport części płynu tkankowego do układu krążenia. Limfa i naczynia chłonne odgrywają istotną rolę w procesie wchłaniania lipidów w przewodzie pokarmowym.
3. Skład limfy
Limfa przepływająca przez naczynia chłonne nie ma jednolitego składu chemicznego. Zależy on od tkanki, z której zbierana jest chłonka. Limfa to w 90 procentach woda zawierająca związki organiczne i nieorganiczne, a także białko. Generalnie jej skład jest podobny do osocza, zawiera jednak mniej białek, zwłaszcza globulin.
Do głównych składników chłonki zalicza się:
- komórki układu odpornościowego, takie jak limfocyty,
- białka,
- tłuszcze,
- immunoglobuliny,
- czynniki krzepnięcia.
Skład limfy zależy również od metabolitów uwalnianych przez komórki, przepuszczalności ściany miejscowych naczyń włosowatych i stanu czynnościowego organizmu. Może się również czasowo zmieniać pod wpływem innych czynników.
4. Obrzęki limfatyczne
Powiększone węzły chłonne są zwykle oznaką choroby, w tym chłoniaków oraz innych rodzajów chorób nowotworowych. A jak zachowuje się chłonka po operacji usunięcia węzłów chłonnych? Gdy te zostają usunięte, limfa nie może krążyć jak dotychczas. Ponieważ zwykle gromadzi się tam, gdzie się wcześniej znajdowały węzły chłonne, pojawia się obrzęk limfatyczny. Na czym polega nieprawidłowość? W wyniku nieprawidłowego działania układu limfatycznego w skórze i tkance podskórnej gromadzi się zbyt dużo płynu śródtkankowego. To dlatego objawem obrzęku jest:
- duża i powiększająca się opuchlizna,
- wybrzuszenia i wklęśnięcia,
- narośle (przypominające grudki),
- stwardniała skóra,
- uczucie ciężkości.
Obrzęki limfatyczne pojawiają się nie tylko u osób po usunięciu węzłów chłonnych. Wynika z wrodzonego lub nabytego uszkodzenia naczyń chłonnych. Pojawia się, gdy doszło do uszkodzenia naczyń chłonnych wskutek:
- urazu mechanicznego (złamanie, zwichnięcie),
- braku aktywności fizycznej,
- leczenia nowotworów,
- dużego rozrostu guza nowotworowego, który uciska na węzły chłonne lub naczynia limfatyczne,
- stanu zapalnego, schorzenia tkanki łącznej,
- radioterapii,
- infekcji bakteryjnej,
- przewlekłej niewydolności żylnej.
Żeby zapobiec obrzękom limfatycznym, należy poddawać się specjalnym masażom oraz ćwiczyć. Stosuje się drenaż limfatyczny, który redukuje opuchliznę. Przeciwwskazaniem do drenażu limfatycznego jest:
- gorączka,
- infekcja skóry,
- padaczka,
- zakrzepica żylna,
- rak,
- choroba układu krwionośnego,
- niewydolność nerek i wątroby,
- zapalenie naczyń chłonnych.
Leczenie farmakologiczne nie jest uważane za skuteczne, a zabiegi operacyjne stosuje się jedynie w wyjątkowych przypadkach.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.