Zaburzenia schizotypowe – charakterystyka, rozpoznanie, leczenie
Zaburzenia schizotypowe ograniczają zdolność do nawiązywania bliskich znajomości i utrzymywania kontaktów społecznych. Osoby z tymi zaburzeniami doświadczają zniekształceń poznawczych i spostrzeżeniowych. Często ich zachowanie oraz emocjonalność są niedostosowane do sytuacji. Czym dokładnie są zaburzenia schizotypowe? Jak je rozpoznać? Co odróżnia osobowość schizotypową od schizoidalnej?
1. Czym są zaburzenia schizotypowe?
Zaburzenia schizotypowe przebiegiem przypominają zaburzenia osobowości. Są zaliczane do spektrum schizofrenii. Wykraczają one poza normy zdrowia psychicznego. Ograniczają zdolność do zawierania bliskich znajomości, prowadzą do społecznego wycofywania się, co skutkuje wyłączeniem ze związków międzyludzkich.
Schizotypowym zaburzeniem osobowości określa się schemat zachowań, który zdominowany jest przez społeczne i interpersonalne deficyty. Za przyczynę zaburzeń schizotypowych najczęściej uznaje się uwarunkowania genetyczne.
2. Czym charakteryzuje się osobowość schizotypowa?
Osobowość schizotypowa charakteryzuje się znacznym usztywnieniem zachowań, zupełnym brakiem ich adaptacyjności oraz ograniczeniem wyrażania emocji w kontaktach interpersonalnych. Kolejne cechy to zaburzenia poznawcze i percepcyjne, ale też ekscentryczne zachowania, dziwaczne myślenie, czy myślenie magiczne.
Osoby o osobowości schizotypowej mają silne poczucie dyskomfortu w bliskich związkach, nie mają przyjaciół, a w sytuacjach społecznych odczuwają lęk. W kontaktach społecznych obserwuje się emocjonalny chłód oraz wycofanie. Czasem może pojawiać się też podejrzliwość albo nastawienia paranoidalne.
Niektóre osoby mogą posiadać jedynie rys osobowości schizotypowej. Wówczas są one ekscentryczne (np. mają nietypowe zainteresowania, rozbudzoną wyobraźnię), jednak ich zachowanie mieści się w ogólnie przyjętych normach zdrowia psychicznego. Często takie osoby odznaczają się dużą kreatywnością i nieszablonowym myśleniem. Posiadanie rysu osobowości, może predysponować do rozwoju zaburzenia osobowości.
3. Osobowość schizotypowa a schizoidalna
Osobowość schizotypowa jest pod pewnymi względami podobna do schizoidalnej. Ich główną cechą wspólną jest brak chęci przebywania z ludźmi. Jednak w przypadku osobowości schizoidalnej podyktowane jest to głównie preferencją samotnictwa, a w drugim przypadku izolację społeczną powoduje lęk.
Osobowość schizoidalna objawia się emocjonalną oziębłością, małym zainteresowaniem związkami romantycznymi, ale też poczuciem braku odczuwania przyjemności. Osoba schizoidalna kontakty społeczne uznaje za potrzebne tylko do zaspokajania podstawowych potrzeb. Zaburzenia osobowości schizoidalnej prowadzą więc do wycofania zarówno z kontaktów emocjonalnych, jak i społecznych.
Osoby schizoidalne często w sytuacjach kryzysowych nie walczą, a specjalistycznej pomocy szukają np. dopiero przy załamaniu depresyjnym. Schizoidalne zaburzenia osobowości rozpoznawane są na podstawie kryteriów diagnostycznych ICD-10. Do postawienia diagnozy konieczne jest wykazywanie przez co najmniej 2 lata trzech z wymienionych objawów testu.
Schizoidalne zaburzenie osobowości może czasem przypominać negatywne objawy schizofrenii. Relacja między osobowością schizoidalną a schizofrenią nie jest do końca jasna, związek ten cały czas jest przedmiotem badań.
3.1. Leczenie zaburzeń osobowości schizoidalnej
Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń osobowości, natężenie cech schizoidalnych jest zróżnicowane. Ich umiarkowane natężenie może występować u osób zdrowych (schizoidalny typ osobowości), z kolei ich nagromadzenie może prowadzić do zaburzeń osobowości.
Przyczyny osobowości schizoidalnej nie są do końca znane. Uwzględnia się zarówno czynniki genetyczne oraz biologiczne. Ponadto także czynniki behawioralne mogą wpływać na kształtowanie się osobowości schizoidalnej (przykładem może być tu brak ciepła, silne traumy czy niewłaściwe reagowania na potrzeby w okresie dziecięcym).
Leczenie osobowości schizoidalnej jest trudne, bowiem osoby o takich zaburzeniach najczęściej nie postrzegają swoich przypadłości jako zaburzeń. Traktują je jako racjonalne, dlatego też rzadko zgłaszają się do lekarza. Czasem osobowość schizoidalną rozpoznaje partner w związku lub członek rodziny. W leczeniu zaburzeń schizoidalnych wykorzystuje się kurację farmakologiczną oraz psychoterapię.
4. Zaburzenia schizotypowe – rozpoznanie, leczenie, rokowania
Kryteria diagnozowania zaburzeń schizotypowych opierają się na klasyfikacji DSM-5 oraz ICD-10 (F21 Zaburzenia schizotypowe). Przy czym podczas diagnozy (testu zaburzeń schizotypowych) należy zwrócić szczególną uwagę na wykluczenie schizofrenii oraz innych zaburzeń.
Typowe zaburzenia schizotypowe nie są zwykle bezpośrednim powodem zgłaszania się do specjalisty. Dopiero, gdy pojawia się np. silny lęk czy symptomy depresji, osoby z zaburzeniami schizotypowymi szukają pomocy.
Przebieg zaburzeń schizotypowych ocenia się zwykle jako dość stabilny. U niektórych pacjentów jednak zaburzenia schizotypowe mogą zmierzać w kierunku schizofrenii. Dlatego też leczenie schizotypii jest zawsze zindywidualizowane. Zwykle sprowadza się ono do psychoterapii i leczenia farmakologicznego.
Rokowania w przypadku zaburzeń schizotypowych zależne są od nasilenia zaburzeń. Niejednokrotnie pacjenci pozostają na bardzo niskim poziomie funkcjonowania. Nierzadko pracują poniżej swoich kompetencji. W niektórych przypadkach zaburzenia schizotypowe mogą stanowić podstawę do orzeczenia renty.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
