Jak bardzo niebezpieczny jest mikroplastik? Wszystko, co powinniście wiedzieć o plastikowych opakowaniach
Większość z nas używa plastiku codziennie. Pakujemy w niego żywność i kosmetyki, pijemy wodę z butelek i sięgamy po produkty w jednorazowych opakowaniach. Gdy nie dojdzie do jego ponownego wykorzystania, nie ulega biodegradacji, a z czasem staje się kruchy i rozpada na coraz mniejsze kawałki. Zobacz, czy stanowi zagrożenie dla zdrowia i jak ograniczyć jego wpływ na organizm.
1. Czym jest mikroplastik?
Mikroplastik to nic innego jak małe kawałki plastiku, które powstają w wyniku jego rozpadu, np. podczas promieniowania UV. Te cząsteczki tworzywa sztucznego mają średnicę nie przekraczającą 5mm i w tej chwili występują powszechnie w całym środowisku, m.in. w oceanach, rzekach, glebie, roślinach i zwierzętach. Mikroplastik występuje także w ludzkich ciałach.
Już w latach 70-tych ubiegłego wieku rozpoczęto badania, które miały określić jego poziom w naszym otoczeniu. Znaleziono go wówczas w Oceanie Atlantyckim, u wybrzeży Stanów Zjednoczonych. Dziś to już problem globalny. Szacuje się, że co roku do oceanów trafia nawet 8,8 miliona ton odpadów z tych surowców, z czego około 276 tysięcy ton unosi się na powierzchni mórz.
2. Skąd się bierze w organizmie mikroplastik?
Mikroplastik trafia do naszego ciała m.in. poprzez żywność, ale pojawić się w nim może także za sprawą odzieży. Badania przeprowadzone przez Uniwersytet Plymouth wykazały, że jedno ubranie może uwolnić nawet do 700 tysięcy mikrocząsteczek plastiku. Jak wskazują naukowcy, również opony mogą być jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia mikroplastikiem w oceanach, a jak podaje The Guardian, co roku w Wielkiej Brytanii wytwarzanych jest 68 tysięcy ton mikroplastiku, które powstają w wyniku ścierania się bieżnika. Z tego od 7 do nawet 19 tysięcy przedostaje się do wód, w tym także pitnych.
Mikroplastik może pochodzić dodatkowo z mikroperełek, czyli bardzo małych kawałków plastiku polietylenowego, które dodawane są często jako środki złuszczające, m.in. do kosmetyków, past do zębów czy środków czystości.
3. Jaka żywność jest najbardziej zanieczyszczona mikroplastikiem?
Mikroplastik to niestety domena żywności, do której dostaje się m.in. ze "sztucznego” opakowania, gleby czy wody zanieczyszczonej tymi mikrocząsteczkami. Do tego surowce spożywcze mogą zostać nim obciążone podczas produkcji gotowych wyrobów czy ich przetwarzania.
Szczególnie powszechnie występuje w wodzie morskiej, dlatego, jak pokazują badania, są często mylone przez ryby z planktonem, co może prowadzić do gromadzenia się toksycznych substancji w ich wątrobie. Naukowcy znaleźli mikroplastik także w organizmach żyjących głęboko pod wodą. Najczęściej mikroskopijne cząsteczki pojawiają się w dorszach, makrelach, tuńczykach czy łupaczach. Mikroplastik występuje też w rybach w puszce.
Jedno z badań wykazało, że małże i ostrygi poławiane przez ludzi, zawierały do 0,47 cząstek mikroplastiku, a to oznacza, że konsumenci skorupiaków mogą spożywać rocznie nawet 11 tysięcy mikrodrobin tworzyw sztucznych. Znaleziono go również w soli morskiej, gdzie w kilogramie może być nawet 600 mikrocząstek plastiku.
4. Jaka ilość trafia do organizmu?
Biolodzy z University of Victoria w Kanadzie połączyli badania nad zawartością cząsteczek mikroplastiku w niektórych produktach spożywczych z wytycznymi żywieniowymi, aby oszacować spożycie cząstek tworzyw sztucznych. Odkryli, że jedząc zalecane ilości owoców morza, cukru, soli czy piwa, przeciętna kobieta może spożyć rocznie 41 tysięcy mikroplastycznych drobin, a mężczyzna nawet do 52 tysięcy.
Naukowcy obliczyli także, że osoba dorosła pijąca wyłącznie wodę butelkowaną może spożywać dodatkowo od 75 do 127 tysięcy cząsteczek mikroplastiku w ciągu roku. Pijąc wodę z kranu, jak twierdzą badacze, spożywamy go od 3 do 6 tysięcy.
5. Czy mikroplastik jest szkodliwy?
Choć wiele badań wykazało obecność mikroplastiku w żywności, jego wpływ na organizm nie został do końca poznany. Do tej pory naukowcy nie są pewni, ile cząsteczek mikroplastiku jest w stanie tolerować ludzki organizm i przy jakie dawce zaczynają pojawiać się zauważalne skutki zdrowotne.
W 2017 roku w badaniu przeprowadzonym przez King’s College w Londynie wysnuto hipotezę, że z czasem wraz ze spożywaniem coraz to nowych mikrocząsteczek z powietrza, wody czy innych źródeł konsekwencje dla człowieka mogą być negatywne. Wynika to głównie faktu, że różne rodzaje tworzyw sztucznych mają wiele toksycznych właściwości. Wraz z nagromadzeniem się ich w organizmie, może dojść do negatywnego wpływu np. na układ odpornościowy.
Jedno z badań pokazało, że drobiny plastiku były obecne w płucach u 87% obserwowanych osób, a inne, że te mikrocząsteczki zawarte w powietrzu mogą powodować wytwarzanie zapalnych substancji w komórkach płucnych.
W ostatnich latach zbadano natomiast jego oddziaływanie na myszy laboratoryjne. Wykazano, że mikrocząstki plastiku przechodzą z jelit do krwi i potencjalnie do innych narządów. Wyniki pokazują, że gromadził się on w ich wątrobie czy nerkach, zwiększał poziom toksycznych cząsteczek w mózgu, a do tego upośledzał wzrost, rozwój i powodował problemy z płodnością.
6. Jak możesz uniknąć mikroplastiku?
Zmiana niektórych nawyków w stylu życia może pomóc zmniejszyć ilość spożywanego mikroplastiku. Są to kroki, które przyniosą korzyści nie tylko środowisku, ale także zdrowiu. Dotyczą one nie tylko żywności, ale całego otoczenia. Zobacz, co możesz zrobić.
7. Unikaj przegrzanego plastiku
Mikroplastik uwalnia się pod wpływem wysokiej temperatury, zatem jest groźny nie tylko latem. Jeśli sięgasz po wodę w butelkach PET, unikaj zostawiania jej w miejscach o dużym nasłonecznieniu, ale także nie stawiaj w pobliżu źródeł ciepła, takich jak kaloryfer, grzejniki, kuchenki czy elektryczny grill. Temperatura przechowywania takich butelek nie powinna przekroczyć 15 st.C.
Jeśli korzystasz z żywności pakowanej w plastikowe opakowania, sprawdź czy możesz ją w nich podgrzewać. Upewnij się, że na opakowaniu jest trójkąt stworzony ze strzałek, a w nim cyfra 2,4 lub 5. Wówczas będziesz mieć pewność, że spożywane przez ciebie jedzenie jest bezpieczne. Cyfry 1,3,6 lub 7 oznaczają, że opakowanie zawiera substancje szkodliwe i najlepiej po zakupie jak najszybciej przełożyć pokarm np. do szklanego pojemnika. Pamiętaj, że powszechne styropianowe tacki czy opakowania stosowanego często do przewożenia lunchu na wynos nie nadają się do podgrzewania. Koniecznie zjadaj taki posiłek przełożony na talerz.
8. Zakupy w wersji eko
Warzywa i owoce najlepiej kupuj na wagę. Folia czy sztuczne tacki to potencjalne źródło mikroplastiku w twojej diecie. Unikaj również ich kontaktu z reklamówkami i zamiast "jednorazówek” zabieraj na zakupy lniane lub bawełniane torby. Ogranicz także korzystanie z żywności w puszce, która zawiera powłokę z plastiku i może zawierać szkodliwy dla zdrowia bisfenol A (BPA).
O ile to możliwe, zrezygnuj ze słomek i jednorazowych naczyń czy sztućców. Kawę ze stacji benzynowej możesz wlać do własnego, np. szklanego kubka termicznego. Wodę pij z kranu, np. po wcześniejszym przefiltrowaniu i transportuj wyłącznie w szklanych butelkach.
Jeśli masz wybór, kupuj ubrania z naturalnych materiałów, np. bawełny, lnu czy wełny. Tę samą zasadę stosuj do pudełek, pojemników czy materiałów do wykończenia wnętrz. Postaw na drewno, wiklinę czy szkło. Pojawiające się w domu zabawki także powinny być z bezpiecznych tworzyw, posiadających odpowiednie atesty. Dobrą alternatywą są te wykonane m.in. z drewna.
W kosmetykach postaw na naturalność. W swoim składzie nie powinny zawierać substancji takich jak: polietylen (PE, polyethylene), polipropylen (PP, polypropylene), politereftalan etylenu (PET, PETE, polyethylene terephthalate) czy poliester (PES, poliester, poliester-1, poliester-11).
Na liście znajduje się ich więcej, dlatego, jeśli chcesz mieć pewność, że kupujesz produkt pozbawiony mikroplastiku, sprawdź dokładnie jego skład i zweryfikuj dokładnie jego zawartość.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.