Nefrektomia, czyli usunięcie nerki - na czym polega, jak przebiega, kiedy należy wykonać zabieg

Nefrektomia to operacja, która polega na usunięciu całości lub części nerki objętej chorobą. Najczęściej przeprowadza się ją w przypadku nowotworów nerek, ale także w przebiegu niektórych chorób zapalnych czy niewydolności. Operację przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym (pod narkozą). Istnieje kilka metod wykonania tego zabiegu - wykorzystanie konkretnej zależy od stanu pacjenta, rodzaju operacji, a także od lokalizacji zmiany w nerce.

Pierwotnie usuwaną całą nerkę bez względu na stopień zaawansowania choroby. Dopiero pod koniec XIX wieku zaczęto przeprowadzać operacje, podczas których usuwano tylko część narządu. W ten sposób narodziły się pojęcia nefrektomii radykalnej oraz częściowej.

Nefrektomia radykalna

Nefrektomia radykalna, czyli całkowita, to usunięcie całej nerki wraz z otaczającą ją tkanką tłuszczową. Przeprowadza się ją zwykle w przypadku chirurgicznego leczenia raka nerki, kiedy guz jest w lokalizacji uniemożliwiącej inną metodę lub kiedy obejmie większą część narządu.

To poważna operacja, dlatego wymaga szeregu badań diagnostycznych i obrazowych. Przede wszystkim należy ocenić stopień zaawansowania nowotworu. Podczas operacji chirurg może usunąć nerkę razem z moczowodem lub bez niego. Zwykle pacjenci mogą normalnie funkcjonować z jedną nerką i nie mają dużych problemów zdrowotnych ani powikłań.

Nefrektomia częściowa

Nefrektomię częściową polega na usunięciu tylko fragmentu chorej nerki. Najczęściej dzieje się tak w przypadku niewielkich guzów nowotworowych, wygodnej dla chirurga lokalizacji zmiany, a także w przypadku innych chorób nerek, które objęły tylko fragment narządu. Nefrektomię częściową również przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym.

Pierwszy przypadek usuniętej nerki miał miejsce w drugiej połowie XIX wieku, jednak było to działanie przypadkowe i towarzyszyło operacji wątroby. Dopiero 8 lat później wykonano resekcję nerki planowo i przy wcześniejszym ustaleniu tego z pacjentem oraz lekarzami.

Nefrektomię przeprowadza się w przypadku chorób, które wymagają interwencji chirurgicznej, w tym przede wszystkim w przebiegu:

• nowotworów nerek
• stanów zapalnych
• chorób naczyniowych
• urazów nerek
• kamicy nerkowej

Usunięcie nerki niezbędne jest także przy niektórych guzach nadnerczy, kiedy istnieje ryzyko nacieków. W przypadku chorób zapalnych nerek nefrektomię przeprowadza się raczej rzadko. Może być to konieczne szczególnie w przypadku mnogich ropni, które obejmują znaczną powierzchnię nerki, a także w sytuacji wystąpienia żółtakoziarniniakowego odmiedniczkowego zapalenia nerek.

Kamica, czyli tworzenie się złogów w nerkach, bardzo rzadko jest wskazaniem do przeprowadzenia nefrektomii, niemniej jednak zdarzają sie sytuacje, w których choroba jest na bardzo zaawansowanym poziomie.

Przed operacją z pacjentem musi być przeprowadzona konsultacja anestezjoloiczna, aby zespół lekarzy miał pewność, że znieczulenie ogólne będzie dla chorego bezpieczne.

Operację nefrektomii przeprowadza się poprzez laparotomię, czyli otwarcie jamy brzusznej, przez którą chirurg ma dostęp do wszystkich narządów, w tym także nerek. Jest to tzw. dostęp przezotrzewnowy. Jeśli guz zlokalizowany jest w trudnym miejscu i laparotomia może okazać się nieskuteczna, chirurg może podjąć decyzję o wykorzystaniu lumbotomii, czyli otwarciu grzbietu w okolicy lędźwiowej - jest to dostęp pozaotrzewnowy.

Przy pomocy obu metod można wykonać nefrektomię częściową i całkowitą. Przed każdą operacją pacjentowi zakładany jest cewnik do pęcherza moczowego, a następnie chory jest znieczulany. Nefrektomię można wykonać na 3 sposoby, są to:

• nefrektomia z dostępu brzusznego
• nefrektomia z dostępu lędźwiowego
• nefrektomia metodą laparoskopową.

Ostatnią z metod stosuje się zwykle w przypadku niewielkich guzów. Po operacji usunięta nerka lub jej fragment zostaje oddawana do badania histopatologicznego, które pozwoli postawić ostateczną diagnozę.

Nie ma zbyt wielu przeciwwskazań do wykonania nefrektomii. W przypadku częściowego usunięcia nerki, głównym przeciwwskazaniem jest:

• podeszły wiek pacjenta
• brak jego zgody na operację
• ogólny zły stan zdrowia

Jeśli konieczna jest nefrektomia radykalna, czyli całkowita, podane przeciwwskazania również obowiązują, a dodatkowo dołączają do nich:

• brak drugiej sprawnej nerki
• nacieki nowotworowe w obrębie nerki, które uniemożliwiają jej usunięcie
• liczne przerzuty guza.

Nerki to istotny narząd, który pełni szereg funkcji w organizmie. Kiedy jedna z nerek zostanie usunięta, druga przejmuje jej rolę, niemniej jednak to nie sprawia, że tak poważna operacja jest obojętna dla organizmu. Powikłania są możliwe przede wszystkim po zabiegu i są to głównie:

• zakażenia rany pooperacyjnej
• zatorowość lub odma płucna
• zakrzepica
• zakażenie układu moczowego
• krwiaki w obrębie rany
• rozejście się rany
• uszkodzenie naczyń w obrębie nerek
• przetoka moczowa