Owrzodzenie jamy ustnej – przyczyny, objawy i leczenie
Owrzodzenie jamy ustnej to otwarta rana na błonie śluzowej, która powstaje wskutek urazu bądź rozpadu wykwitu. Zależnie od czynnika sprawczego, mogą wystąpić owrzodzenie dziąseł, owrzodzenie podniebienia czy zmiany na policzkach. Jakie są przyczyny i objawy patologii? Na czym polega leczenie zmian?
1. Co to jest owrzodzenie jamy ustnej?
Owrzodzenie jamy ustnej to otwarta rana błony śluzowej, która obejmuje także jej głębsze warstwy poniżej błony podstawnej. Zmiana jest kraterowata i otoczona rumieniem. Może jej towarzyszyć ból, wysięk i miejscowy stan zapalny.
Zmiany owrzodzeniowe mogą być pojedyncze lub mnogie. Często nawracają (zazwyczaj w tych samych miejscach). Najczęściej są nieduże, o średnicy do 5 mm (afty małe lub afty Mikulicza). Zdarza się jednak, że są dużo większe (nawet do 3 centymetrów średnicy. To tzw. afty Suttona). Ich obecność wywołuje nie tylko ból, ale i problemy z jedzeniem i mówieniem. Typowe jest, że lokalizują się na podniebieniu miękkim lub tylnej ścianie gardła.
2. Przyczyny owrzodzenia jamy ustnej
Owrzodzenia jamy ustnej mogą pojawić się z wielu powodów. Najczęściej odpowiadają za nie urazy:
- mechaniczne (przygryzienie błony śluzowej, skaleczenie),
- termiczne (poparzenie),
- celowe (np. uszkadzanie błony śluzowej w przypadku osób z zaburzeniami psychicznymi).
Rany w jamie ustnej mogą być skutkiem zażywania różnych leków stosowanych na przykład w terapii chorób serca czy padaczki. Tego typu skutkami ubocznymi cechują się także niektóre leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy leki cytostatyczne (składowe chemioterapii).
Owrzodzenia jamy ustnej są również objawem towarzyszącym wielu chorobom ogólnoustrojowym. To na przykład:
- choroby układu pokarmowego, takie jak celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna,
- choroby skóry i błon śluzowych, na przykład liszaj płaski, pęcherzyca zwykła, dermatoza pęcherzowa, przewlekle wrzodziejące zapalenie w obrębie jamy ustnej, nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka,
- cukrzyca,
- nowotwór,
- choroby krwi, takie jak niedokrwistości niedoborowe w zakresie żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12, ale i białaczka,
- choroby reumatyczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów,
- choroby zapalne naczyń, takie jak ziarniniakowatość Wegenera, olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic czy zespół Behçeta,
- zespół PFAPA, to jest zespół okresowej gorączki i aftowego zapalenia jamy ustnej, gardła i węzłów chłonnych szyjnych,
- choroby zakaźne wywołane przez wirusy: HIV, opryszczki zwykłej, ospy wietrznej, cytomegalii czy wirus Epstein-Barr (opryszczka zwykła, ospa wietrzna, półpasiec, mononukleoza zakaźna, cytomegalia czy AIDS),
- choroby zakaźne wywołane przez bakterie, takie jak kiła, gruźlica, martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł.
3. Owrzodzenie jamy ustnej – leczenie i domowe sposoby
Owrzodzenia jamy ustnej zwykle nie są poważną dolegliwością. Dość szybko goją się samoistnie w ciągu kilku (kilkunastu) dni bądź po wdrożeniu leczenia miejscowego. Bywa, zwłaszcza w przypadku większych aft, że proces gojenia może trwać kilkanaście tygodni, a zmiany pozostawiają blizny.
Mniejsze zmiany można leczyć samodzielnie. Pomocne są zwłaszcza domowe sposoby na owrzodzenia jamy ustnej. Co robić? Sprawdza się płukanie jamy ustnej naparami ziołowymi, robienie okładów z lodu, stosowanie żeli stomatologicznych o działaniu wpływającym na gojenie oraz preparatów przyspieszające regenerację nabłonka (produkty antybakteryjne i przeciwbólowe w postaci past, żeli, płynów).
By złagodzić objawy zapalenia, stosuje się przepisane przez lekarza miejscowo sterydowe lub niesterydowe leki przeciwzapalne. Bardzo ważne jest, by dbać o higienę jamy ustnej i zrezygnować z płynów do płukania jamy ustnej zawierających alkohol.
Leczenie owrzodzenia jamy ustnej zależy od przyczyny zmian. Często polega na terapii choroby podstawowej: ogólnoustrojowej czy zakaźnej. W przypadku owrzodzenia polekowego najlepszym rozwiązaniem jest odstawienie bądź zmiana leku powodującego owrzodzenia. Niestety często nie jest to możliwe.
Niekiedy owrzodzenia są objawem poważniejszych schorzeń i chorób ogólnoustrojowych. Z tego powodu, gdy niepokoją, ponieważ są rozległe, głębokie, bolesne lub nie goją się przez dłuższy czas, wymagają konsultacji z lekarzem. Wówczas trzeba przeprowadzić diagnostykę w kierunku rozrostu nowotworowego. Polega ona na pobraniu wycinka ze zmiany i zbadaniu go pod mikroskopem.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.