Zasady bezpieczeństwa chemioterapii
Chemioterapia, czyli leczenie cytostatyczne, to sposób leczenia chorób nowotworowych, polegający na stosowaniu szczególnych grup leków w walce z chorobą. Dzięki tej metodzie zniszczeniu mogą ulegać komórki nowotworowe zlokalizowane w całym organizmie. Stosowane leki działają głównie na komórki, które ulegają szybkim podziałom – takimi komórkami są właśnie komórki nowotworowe. W znacznie mniejszym stopniu zniszczeniu ulegają prawidłowe tkanki.
1. Idealny lek
Idealny lek cytostatyczny to taki, który niszczy komórki nowotworowe, nie doprowadzając przy tym do uszkodzenia prawidłowych komórek chorego. W zdrowym organizmie wszystkie komórki dzielą się i mnożą w kontrolowany sposób. Wszelkie błędy są naprawiane. Niestety w chorobie nowotworowej proces dzielenia wymyka się spod kontroli, a komórki dzielą się w sposób nieprawidłowy, często z bardzo dużą szybkością. W efekcie w przypadku białaczek powstaje bardzo duża ilość krwinek, które jednak są nieprawidłowe i nie mogą pełnić swojej funkcji.
Cytostatyki, czyli leki przeciwnowotworowe, poprzez różne sposoby działania upośledzają podziały nieprawidłowych komórek. Często stosuje się kilka leków o różnym mechanizmie działania w jednym czasie, powodując lepszy efekt terapii. Niestety leki te wpływają również na podział zdrowych komórek organizmu. Komórki zdrowe na szczęście zwykle dość szybko się regenerują, dlatego zwykle uszkodzenia zdrowych komórek nie są trwałe, a niektóre skutki uboczne po zakończeniu chemioterapii znikają.
2. Rola chemioterapii
Chemioterapia powinna być zastosowana wówczas, gdy korzyści jakie może przynieść leczenie, są większe niż objawy niepożądane, które może wywołać leczenie cytostatykami. Korzyścią z leczenia jest wyleczenie, przedłużenie życia, zmniejszenie objawów choroby nowotworowej, lub poprawa jakości życia.
Aby chemioterapia była skuteczna a jednocześnie przynosiła jak najmniej powikłań i była bezpieczna, należy ustalając wskazania do leczenia uwzględnić kilka czynników:
- Postawić dokładne rozpoznanie choroby i określić typ nowotworu pod względem ewentualnej odpowiedzi na stosowaną chemioterapię;
- Nowotwory potencjalnie wyleczalne po zastosowaniu chemioterapii jako jedynego leczenia (na przykład ziarnica złośliwa, niektóre chłoniaki nieziarnicze, ostra białaczka limfoblastyczna, ostra białaczka szpikowa);
- Nowotwory potencjalnie wyleczalne po zastosowaniu chemioterapii jako uzupełnienie innej terapii (np. po leczeniu operacyjnym);
- Nowotwory nie wyleczalne po stosowaniu chemioterapii, jednak leczenie cytostatykami poprawia jakość życia i go wydłuża (przewlekła białaczka limfocytowa, szpiczak mnogi);
- Nowotwory, na które stosowane leczenie nie ma wpływu (chłoniaki ośrodkowego układu nerwowego w przebiegu AIDS);
- Określić ogólny stan chorego na nowotwór, jakie występują inne choroby, jak funkcjonują najważniejsze narządy organizmu.
Bezpieczeństwo oraz skuteczność chemioterapii warunkuje również przestrzeganie pewnych zasad przed leczeniem, w jego trakcie, a także po jego zakończeniu. Przed leczeniem po ustaleniu wskazań i potencjalnych korzyści terapii, określa się możliwości profilaktyki i leczenia ewentualnych efektów niepożądanych.
3. Terapia wielolekowa
Zwykle stosuje się terapię wielolekową, co zapobiega powstawaniu oporności nowotworu na leczenie. Najczęściej terapia złożona jest z dwóch lub trzech leków. Dany lek może być włączony do schematu wielolekowego, gdy jest wykazane jego działanie na dany rodzaj nowotworu, powinien posiadać inny mechanizm działania w stosunku do schorzenia od pozostałych stosowanych leków, leki te nie powinny też wzajemnie na siebie oddziaływać oraz ich działania niepożądane powinny być odmienne, aby nie doszło do skumulowania objawów niekorzystnych w stosunku do jednej tkanki czy narządu. Konieczne jest przyjmowanie dawek ściśle określonych w dokładnie określonym przedziale czasowym.
Stałą obserwację chorego z oceną skuteczności leczenia i monitorowania objawów niepożądanych. W trakcie stosowania chemioterapii wskazane jest stosowanie antykoncepcji, ponieważ cytostatyki mogą doprowadzić do uszkodzenia płodu.
Ważne jest również przestrzeganie zasad związanych z przeprowadzaniem niektórych chemioterapii, na przykład w przypadku zastosowania centralnego cewnika (cewnik założony do dużego naczynia na dłuższy czas stosowania chemioterapii podawanej dożylnie) konieczne jest regularne stosowanie leków zapobiegających powstawaniu zakrzepu, oraz odpowiednia pielęgnacja w celu zapobiegania zakażeniom. Posiadanie cewnika na szczęście nie wymaga wielu ograniczeń w życiu codziennym. Chory może się kąpać, brać prysznic.
Po leczeniu chemioterapii konieczne są regularne wizyty kontrolne, na których ocenia się efekty leczenia oraz wykrywa powikłania stosowanej chemioterapii.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.