Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD)
Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) stanowi obecnie bardzo istotny problem zdrowotny, ponieważ w krajach rozwiniętych jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku u osób powyżej 50. roku życia. Występuje u 8,8% populacji, częściej u kobiet, a zapadalność wzrasta z wiekiem i po 75. roku życia dotyczy już prawie 28% ludzi. Szacuje się, że w 2020 roku 8 milionów ludzi powyżej 65 r. ż. zachoruje na AMD. Jest to więc nie tylko problem zdrowotny, ale również socjoekonomiczny oraz wyzwanie terapeutyczne dla medycyny.
1. Plamka żółta
Plamka żółta jest to miejsce na siatkówce oka o największej rozdzielczości widzenia związanej z największym zagęszczeniem czopków. Czopki są to komórki odpowiedzialne za ostre, wyraźne widzenie. Włókna nerwowe odchodzące z tej okolicy stanowią aż 10% nerwu wzrokowego! Dlatego też uszkodzenia w tak ważnej części siatkówki prowadzą do utraty ostrego, barwnego widzenia centralnego, odgrywającego podstawową rolę w prawidłowym wzrokowym kontakcie z otoczeniem.
2. Przyczyny AMD
Już z samej nazwy choroby wynika, że głównym czynnikiem sprawczym choroby jest wiek. W miarę starzenia się organizmu dochodzi do zaburzenia równowagi między czynnikami uszkadzającymi a naprawczymi. Procesy metaboliczne ulegają spowolnieniu, są też mniej precyzyjne, a reakcje naprawcze mniej sprawne.
Duża rola w patogenezie AMD przypisywana jest stresowi oksydacyjnemu. Stres oksydacyjny generuje powstawanie wolnych rodników w tkankach. Są nimi wolne, niestabilne i bardzo reaktywne formy tlenu - rodniki tlenowe. Należy również wspomnieć, ze z wiekiem spada optyczna gęstość pigmentu plamkowego, stąd poważne pogorszenie naturalnej bariery ochronnej oka przed szkodliwym wpływem wolnych rodników i światła. Siatkówka oka jest bardzo podatna na stres oksydacyjny ze względu na jej wysokie zużycie tlenu, wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz codzienna ekspozycję na działanie światła.
Etiologia AMD nie została jednak całkowicie poznana – najprawdopodobniej jest wieloczynnikowa. Wśród najważniejszych wymienia się:
- wiek,
- płeć,
- rasę,
- uwarunkowania genetyczne,
- palenie papierosów,
- nadciśnienie tętnicze,
- miażdżycę,
- otyłość,
- światło widzialne (wieloletnie narażenie na intensywne światło),
- niedobór antyoksydantów w diecie (np. witaminy C, witaminy E, beta-karotenu, selenu).
W przypadku gdy w jednym oku rozwinie się zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, ryzyko powstania takich zmian w drugim oku wynosi 10% rocznie. Wiek jest największym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby, ponieważ choroba ta dotyczy 5-10% osób w wieku 65-75 lat i 20-30% osób w wieku ponad 75 lat.
3. Postacie zwyrodnienia plamki żółtej
Wyróżnia się dwa typy zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem. Najczęstszą jest postać sucha (niewysiękowa, zanikowa), dotycząca ok. 90% przypadków, uważana za postać łagodniejszą. W jej przebiegu na dnie oka pojawiają się druzy, zaniki i przegrupowania barwnika. Przebieg jest powolny, kilku- do kilkunastoletni. Finalnie doprowadza do utraty widzenia centralnego. Postać wysiękowa AMD (inaczej mokra) stanowi ok. 10% zachorowań i związana jest z występowaniem podsiatkówkowego tworzenia nowych naczyń, które wrastając pod nabłonek barwnikowy i siatkówkę niszczą i upośledzają tym samym jej funkcję. Ta postać ma znacznie gorsze rokowanie, ponieważ charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem, co najczęściej skutkuje nagłym, głębokim ubytkiem widzenia centralnego i ślepoty „prawnej”.
4. Objawy zwyrodnienia plamki żółtej
Do typowych objawów AMD należą: widzenie prostych linii jako linii falistych lub zniekształconych i postępujące trudności w czytaniu. Następnym etapem jest wyraźne pogorszenie ostrości widzenia. Choroba postępuje w różnym tempie, w zależności od postaci i może prowadzić do całkowitej utraty wzroku.
5. Rozpoznanie zwyrodnienia plamki żółtej
Pierwszym i najistotniejszym elementem w procesie diagnostycznym jest podstawowe badanie okulistyczne, na które się składa badanie ostrości widzenia oraz ocena dna oka. Jeżeli na tym etapie zostaną wykryte zmiany degeneracyjne centralnej części siatkówki, można poszerzyć diagnostykę o badanie tomografii oka (OCT), angiografię fluoresceinową oraz angiografię indocyjaninową. Dwa ostatnie badania pozwalają zobrazować naczynia krwionośne. Testem przesiewowym dla zwyrodnienia plamki żółtej, który można wykonać zarówno w gabinetach lekarza rodzinnego, jak i przez samego chorego, jest test Amslera. Test Amslera polega na obserwacji z odległości 30 cm siatki Amslera, będącej kwadratem o boku 10 cm podzielonym czarną albo białą siatką linii przecinających się co 0,5 cm. Każdy z utworzonych kwadracików odpowiada kątowi widzenia 1°. W centrum siatki znajduje się punkt, na który kieruje się oś widzenia. Przy zmianach w obrębie plamki żółtej oka powstają nieprawidłowości obrazu w postaci mroczków lub zniekształceń.
6. Leczenie AMD
Niestety obecnie nie ma możliwości zapobiegania wystąpieniu AMD lub całkowitego zatrzymania jego rozwoju. Dlatego celem terapeutycznym jest utrzymanie jak najdłużej ostrości wzroku pozwalającej samodzielnie funkcjonować. Również te działania mają swoje ograniczenia, są kosztowne i niewystarczająco skuteczne.
Strategia leczenia zwyrodnienia plamki żółtej zależy przede wszystkim od postaci choroby, i tak w wysiękowej dąży się do zahamowanie wzrostu lub całkowitego zniszczenia nieprawidłowych naczyń, a w postaci suchej do spowolnienia tempa progresji zaniku siatkówkowo-naczyniówkowego. W postaci wysiękowej podstawą leczenia jest termiczna fotokoagulacja laserowa. Niestety tylko u 10% pacjentów z tym typem choroby można tę metodę zastosować, ponieważ wymaga ona by zmiany nie były zlokalizowane w centrum plamki żółtej. Inną metodą jest terapia fotodynamiczna (PDT), która polega na dożylnym podawaniu substancji uczulającej na światło, która jest następnie aktywowana miejscowo przy użyciu lasera diodowego. Próbuje się także terapii przy pomocy leków wstrzykiwanych do ciała szklistego, które mają za zadanie hamowanie tworzenia się nowych naczyń (blokowanie śródbłonkowego czynnika wzrostu), a także zmniejszanie reakcji zapalnych.
Suche AMD leczy się przy pomocy leków poprawiających ukrwienie, a także bogatej w owoce i warzywa diety oraz obniżając poziom cholesterolu. Stosuje się preparaty witamin i minerałów w zaleconych dawkach, np.: witaminę C, witaminę E, selen, beta-karoten, cynk i piknogenol. Taką suplementację należy prowadzić przez co najmniej sześć miesięcy, a następnie podczas wizyty kontrolnej u okulisty będzie można stwierdzić, czy proces degeneracyjny w jakiś sposób się zatrzymał. Ponadto nieraz się stosuje leki ziołowe, takie jak Ginko biloba (miłorząb japoński) lub wyciąg z czarnej borówki.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.