Odporność swoista – co warto o niej wiedzieć?
Odporność swoista to odporność nabyta. Oznacza to, że kształtuje się w ciągu życia, podczas kontaktu z drobnoustrojami. Jest przeciwieństwem odporności nieswoistej, czyli wrodzonej, na którą nie mamy wpływu. Swoista odporność dzięki pamięci immunologicznej jest bardziej precyzyjna. Można ją budować i wspierać. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest odporność swoista?
Odporność swoista, nazywana odpornością nabytą, to typ odporności zależny od rozpoznawania antygenów przez przeciwciała i receptory rozpoznające antygen limfocytów T i limfocytów B. Oznacza to, że wykształca się na drodze różnych mechanizmów. Buduje się przez bezpośredni kontakt z patogenami i przechodzenie chorób, ale i szczepienia.
Dzięki nim organizm zapamiętuje dany drobnoustrój, a także uczy się, jak reagować, gdy się z nim spotka w przyszłości. Tego rodzaju odporność buduje się również poprzez wstrzyknięcie surowicy odpornościowej z przeciwciałami.
Układ odpornościowy w różnych organach organizmu wytwarza komórki, których zadaniem jest zniszczenie intruzów. Są to:
- monocyty (powstające w szpiku kostnym),
- limfocyty T (powstające w grasicy),
- limfocyty B (powstające w szpiku kostnym, śledzionie i węzłach chłonnych).
Odpowiedź swoista jest skierowana przeciwko konkretnemu antygenowi i wiąże się z wytworzeniem pamięci immunologicznej. To ona umożliwia szybką reakcję obronną organizmu przy każdym kolejnym kontakcie z danym antygenem. Ten rodzaj odporności pojawia się po 5-7 dniach od zakażenia.
Odpowiedź swoista układu immunologicznego opiera się na dwóch mechanizmach działania. Pierwszy to odpowiedź komórkowa warunkowana przez limfocyty T. Istotą jej działania jest bezpośredni atak patogenów przez limfocyty. Drugi to odpowiedź komórkowa warunkowana przez przeciwciała, zadaniem których jest niszczenie komórek patogennych. Jej działanie opiera się na wytwarzaniu przeciwciał przez limfocyty B.
2. Podział odporności swoistej
Odporność swoista, w zależności od czasu działania, dzieli się czyli na bierną (czasową) i czynną (trwałą). Każdą z nich można nabyć na dwa sposoby: naturalny i sztuczny. Do odporności swoistej czynnej zalicza się odporność naturalną, którą organizm nabywa wskutek kontaktu z antygenem podczas zakażenia czy choroby. Możliwe jednak jest jej sztuczne wytworzenie poprzez szczepienia ochronne. Do odporności swoistej biernej zalicza się odporność naturalną, która opiera się na przeciwciałach matki, które są przekazywane do krwi płodu podczas ciąży oraz są dostarczane dziecku z mlekiem matki. Odporność swoista bierna może być również wspierana w sposób sztuczny. Dzieje się tak, gdy podawane są przeciwciała w postaci surowicy odpornościowej (to na przykład surowica przeciwtężcowa).
3. Odporność nieswoista
Odporność to ogół mechanizmów, które biorą udział w wytworzeniu odpowiedzi immunologicznej. To inaczej zdolność - do czynnej i biernej - ochrony organizmu przed patogenami. Wszystkie mechanizmy tworzą układ odpornościowy, inaczej układ immunologiczny. Składa się on z grasicy, śledziony, węzłów chłonnych, szpiku kostnego, migdałków oraz fragmentów jelita. Za prawidłową pracę układu immunologicznego odpowiadają różne mechanizmy odpornościowe, które się wzajemnie uzupełniają. Niektóre są obecne od narodzin, część z nich nabywana jest w ciągu całego życia.
Warto pamiętać, że układ immunologiczny odpowiada za:
- rozpoznawanie własnych i obcych antygenów,
- obronę przed zagrożeniem,
- usuwanie zmienionych komórek obcych,
- usuwanie zmienionych komórek własnych. Warto pamiętać, że mówiąc o odporności organizmu, mamy na myśli jej dwa rodzaje. To dlatego obok odporności swoistej pojawia się odporność nieswoista, czyli uwarunkowana genetyczne odporność wrodzona.
Odporność nieswoista, w odróżnieniu od odporności swoistej, nie może być kształtowana ani czynnikami środowiskowymi, ani żadnymi działaniami. Ten typ odpowiedzi immunologicznej nie wykazuje swoistości w stosunku do konkretnego antygenu, a reakcja odpornościowa nie wymaga wstępnej aktywacji, przez co rozpoczyna się bardzo szybko. Na odporność nieswoistą składają się różne mechanizmy: bariery mechaniczne, bariery czynnościowe, bariery chemiczne, bariery mikrobiologiczne, bariera immunologiczna, a także aktywność komórek układu odpornościowego obecnych w płynach ustrojowych oraz narządach limfatycznych.
4. Jak wspierać odporność?
Odporność swoistą można wzmacniać na wiele sposobów. Kluczowy jest higieniczny tryb życia. Bardzo ważne jest, by:
- przestrzegać zasad racjonalnej, zbilansowanej i różnorodnej diety,
- być aktywnym fizycznie,
- hartować organizm, spacerując na świeżym powietrzu czy stosując naprzemienne zimne i ciepłe prysznice,
- dbać o regenerujący sen,
- unikać używek,
- unikać stresu,
- w okresach wzmożonych infekcji stosować domowe sposoby na odporność i sięgać po czosnek, chrzan, miód, cytrynę czy napary z jeżówki,
- w razie pojawienia się niedoborów stosować suplementację. Zwracać szczególną uwagę na witaminę D oraz kwasy Omega 3.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.