Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Monika Łapczyńska

Szczepienia ochronne

Szczepienia ochronne
Szczepienia ochronne (Shutterstock)

Ze szczepieniami spotykamy się już od dziecka. Najpierw powodują one nieprzyjemne odczucia związane z zastrzykiem, później przyzwyczajamy się i traktujemy je jak obowiązek. Czas dowiedzieć się, na czym dokładnie polega działanie szczepionki. W jaki sposób pomaga nam ona i dlaczego warto szczepić siebie, nasze rodziny oraz dzieci.

spis treści
Szczepienia - podstawowe informacje
Szczepienia - podstawowe informacje

Szczepienie to drugi z najważniejszych wynalazków XX w. w dziedzinie medycyny, zaraz po antybiotykach.

zobacz galerię

1. Działanie szczepionek

Celem szczepienia jest ochrona organizmu przed chorobotwórczymi drobnoustrojami. Układ odpornościowy, otrzymując niechorobotwórcze bakterie bądź wirusy w szczepionce, uczy się, jak wytwarzać odporność.

Zobacz film: "Przekarmianie dzieci"

Wtedy zapamiętuje informacje o drobnoustrojach i przy ponownym kontakcie bardzo szybko się broni. Jeżeli osoba nie została zaszczepiona, to w przypadku zakażenia organizm nie umie się jeszcze bronić. Dopiero w trakcie choroby dowiaduje się, jak walczyć z drobnoustrojami i wytwarzać odporność.

Szczepionka jest biologicznym preparatem zawierającym antygeny wirusowe lub bakteryjne. Te, wprowadzone do organizmu, powodują, że wytwarzana jest swoista odporność, czyli właśnie przeciw temu antygenowi. Ponadto zostawia ona pamięć immunologiczną, dzięki czemu organizm może błyskawicznie zareagować w przypadku ponownego zetknięcia z wirusem czy bakterią.

2. Skuteczność szczepionki

Szczepienie daje osobie odporność indywidualną. Dzięki temu, że wiele osób się zaszczepiło na daną chorobę, to wirus nie może zaatakować i rozprzestrzenić się. Oznacza to, że jedna osoba zaraża wiele osób, z którymi wchodzi w kontakt. Szczepienia obowiązkowe oraz szczepienia zalecane zwiększając procent chronionych osób sprawiają powodują, że spada prawdopodobieństwo zarażenia się osób niezaszczepionych. W tym momencie choroba zaczyna zanikać. To jest odporność populacyjna. W ten sposób pozbyto się wielu groźnych chorób, takich jak błonica czy gruźlica, a całkowicie wyeliminowano ospę prawdziwą.

Przyjęcie szczepionki nie daje pewności, że nie zapadniemy na daną chorobę. Jednak nawet jeśli zachorujemy, dzięki szczepionce przebieg choroby będzie znacznie łagodniejszy. Oznacza to, że uniknie się poważnych powikłań, które mogą wynikać z niektórych chorób. Na przykład przy ospie wietrznej zamiast wielu bolesnych i swędzących wyprysków skórnych, pojawi się u nas jedynie kilka nieprzyjemnych krostek.

W skład szczepionki wchodzi substancji rozpuszczającej, np. wody, środków konserwujących, np. antybiotyków, nośnika antygenu i antygenu drobnoustroju. Mogą to być żywe, niechorobotwórcze drobnoustroje (w szczepionce przeciwko gruźlicy, śwince, odrze, różyczce\ albo fragmenty komórek drobnoustrojów (szczepionka przeciw durowi brzusznemu, krztuścowi ). Jeszcze inne szczepionki zawierają toksyny bakteryjne pozbawione właściwości toksycznych (przeciw tężcowi).

Szczepionki dzieli się na:

  • monowalentne – uodparniają przeciwko jednej chorobie, np. gruźlicy,
  • skojarzone – uodparniają przeciwko kilku chorobom, np. DTP.

Zwykle szczepionki są podawane podskórnie, doustnie lub domięśniowo w zastrzyku. Szczepionki nie zawsze dają 100% skuteczności. Powodem są częste mutacje wirusów. Na przykład bardzo zmiennym jest wirus grypy. Co roku specjaliści przygotowują nowy rodzaj szczepionki.

3. Kalendarz szczepień

Pierwsze szczepienia przeprowadza się w Polsce już u noworodków. Obowiązkowo szczepi się również dzieci oraz osoby szczególnie narażone na zakażenie – studentów medycyny, pracowników ochrony zdrowia, osoby przed wyjazdem w ciepłe kraje. Kalendarz szczepień obowiązkowych u dzieci obejmuje szczepienie przeciwko gruźlicy, błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, odrze, śwince, różyczce, WZW typu B, Hib. Oprócz tego jest jeszcze szereg szczepień zalecanych, np. przeciwko: pneumokokom, rotawirusom, ospie wietrznej czy kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Zanim dojdzie do szczepienia, każda osoba jest badana przez lekarza.

Przeciwwskazania do szczepienia to:

  • gorączka powyżej 38,5 stopnia C,
  • niewyrównane choroby przewlekłe,
  • nadwrażliwość na składniki szczepionki,
  • ciężkie zaburzenia odporności są przeciwwskazaniem do szczepienia żywymi szczepionkami.

Przeciwwskazaniem do szczepienia nie są:

  • katar sienny, astma, alergia,
  • niedożywienia,
  • cukrzyca,
  • antybiotykoterapia,
  • biegunka albo zakażenie górnych dróg oddechowych z gorączką poniżej 38,5 stopnia C,
  • wcześniactwo,
  • wyprysk lub zakażenie skóry,
  • stosowanie niskich dawek sterydów,
  • w okresie wyrównania przewlekłe choroby wątroby, nerek, serca, płuc,
  • stabilny stan neurologiczny.

Zdarzają się powikłania po szczepieniach. Powikłania poszczepienne mogą wynikać ze złego podania szczepionki, reakcji alergicznej na szczepionkę oraz złego doboru szczepionki (jej słabej jakości, przeterminowania). W takim wypadku może pojawić się wysoka gorączka oraz drgawk. Czasami szczepienie prowadzi do pojawienia się reakcji organizmu:

  • odczyny poszczepienne – zaczerwienienie, obrzęk, pokrzywka, bolesność, złe samopoczucie, ból głowy, gorączka. Są to prawidłowe reakcje związane z działaniem szczepionki,
  • powikłania poszczepienne – są to nieprawidłowe reakcje organizmu.

Pamiętaj, że szczepienia ochronne są najskuteczniejszym sposobem walki z wirusami i bakteriami. Obecnie są one prawie całkowicie bezpieczne, więc szczep się na zdrowie!

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze