Surowica - co to jest? Surowica krwi, lipemiczna, odpornościowa

Surowica stanowi płynny i rozpuszczalny składnik krwi, który nie odgrywa roli w procesie krzepnięcia. W jej składzie występują wszystkie te białka, które nie są wykorzystywane podczas krzepnięcia krwi, np. wszystkie elektrolity, przeciwciała, antygeny, hormony. Nie zawiera ona białych krwinek, zwanych również leukocytami oraz czerwonych krwinek, zwanych erytrocytami. W jej składzie nie znajdziemy również płytek krwi.

Surowica to część osocza krwi, która jest pozbawiona zdolności do krzepnięcia. Składa się z wody (90%), białek (7%) oraz soli mineralnych i innych substancji organicznych i nieorganicznych (3%). W surowicy krwi znajdują się przeciwciała, również te skierowane przeciw antygenom grup krwi (anty-A oraz anty-B). Surowica otrzymywana jest poprzez odwirowanie skrzepłej krwi. Roztwór ma barwę słomkową.

Surowica lipemiczna związana jest z zaburzeniami gospodarki lipidowej organizmu. Taki rodzaj surowicy oznacza, że jest podwyższony poziom trójglicerydów lub cholesterolu. Ich nadmiar wpływa na to, że zmieniają się właściwości surowicy krwi (kolor, gęstość).

Surowica lipemiczna po odwirowaniu skrzepniętej krwi ma mleczne, mętne zabarwienie.Może pojawić się u pacjentów, którzy spożyli posiłek przed wykonaniem badania bądź są bardzo zestresowani, ale bywa także objawem rozwoju chorób.

Jeżeli podczas wykonywania morfologii okaże się, że u pacjenta występuje surowica lipemiczna, warto zdecydować się na lipidogram. Pozwoli on na dobranie odpowiedniego leczenia.

Surowica odpornościowa to surowica o dużej zawartości przeciwciał otrzymywanych w wyniku naturalnego bądź sztucznego uodporniania określonym antygenem (wirusy, bakterie, toksyny, fragmenty tkanek itp.).

Surowica odpornościowa jest stosowana do celów diagnostycznych, leczniczych w serologii i mikrobiologii jako odczynnik do badania antygenów. Jej zadaniem jest również niszczenie wrogich dla ustroju antygenów.

Kiedy organizm nie jest w stanie poradzić sobie z infekcją, koniecznością może być podanie surowicy odpornościowej. Stosuje się je w takich sytuacjach jak:

• tężec,
• zgorzel gazowa,
• odra,
• wścieklizna,
• jad żmii i innych węży.

Surowicę uzyskuje się najczęściej od zwierząt i ludzi, którzy już przeszli zakażenie, bądź zostali uodpornieni poprzez szczepienie. Leczenie surowicą odpornościową nazywane jest seroterapią.

Surowicę podaje się pacjentom wtedy, kiedy zachodzi taka konieczność. Zwykle są to sytuacje nagłe, gdy pacjent zgłasza się na oddział ratunkowy z raną po ukąszeniu jadowitego węża. Dodatkowo, surowicę podaje się w przypadku groźnych chorób, postępujących w szybkim tempie. Surowica zawierająca przeciwciała znajduje zastosowanie, kiedy naturalne wytworzenie przeciwciał przez układ odpornościowy zajmuje zbyt wiele czasu, a lekarze nie mogą zwlekać. Ekspert od surowicy krwi to serolog.

Naturalna produkcja swoistych przeciwciał trwa zwykle kilka tygodni od momentu zetknięcia się organizmu z chorobotwórczymi drobnoustrojami, a więc w przypadku szybko postępujących schorzeń o wiele za wolno. Po podaniu surowicy u pacjenta występuje tzw. odporność bierna, zwana również bierną nabytą odpowiedzią immunologiczną. Niestety jest ona krótkotrwała.

Surowice odpornościowe podaje się w przebiegu takich chorób oraz dolegliwości wywołanych toksynami drobnoustrojów jak:

• botulizm (to sytuacja, w której lekarze mają do czynienia z zatruciem jadem kiełbasianym),
• błonica,
• gangrena, znana także jako zgorzel gazowa,
• odra,
• wścieklizna,
• tężec.

W medycynie surowica rekonwalescentów pomyślnie wracających do zdrowia lub ozdrowieńców z choroby zakaźnej może być wykorzystana jako preparat leczniczy dla innych osób z tą chorobą, ponieważ przeciwciała wytworzone w wyniku wyzdrowienia są silnym środkiem zwalczającym chorobotwórcze patogeny.

Taka surowica rekonwalescencyjna stanowi formę immunoterapii. Poza zastosowaniem medycznym surowica wykorzystywana jest również przez specjalistów zajmujących się biotechnologią.

Wykorzystanie surowicy w medycynie

Surowica wykazuje właściwości lecznicze, z tego powodu wykorzystywana jest przez lekarzy jako środek neutralizujący toksyny wytworzone przez drobnoustroje. Dzięki temu preparatowi możliwe jest sztuczne uodpornienie bierne.

Pacjentowi podaje się gotowe przeciwciała, dzięki czemu w szybkim tempie może on nabyć odporność przeciw danemu patogenowi. Odporność ta jest jednak krótkotrwała (około kilkudziesięciu dni). Wstrzyknięcie surowicy do organizmu może zakończyć się u niektórych reakcją alergiczną, z tego powodu preparat podawany jest wyłącznie wtedy, gdy zachodzi taka konieczność.

Przykładem może być sytuacja, gdy u pacjenta wystąpiło zakażenie, ale naturalna produkcja przeciwciał zajęłaby zbyt wiele czasu, w porównaniu do rozwoju choroby. Po podaniu przeciwciał zawartych w surowicy organizm pacjenta jest w stanie zwalczyć problem zdrowotny w krótszym czasie. Preparat z surowicą znajduje zastosowanie w przypadku takich chorób jak tężec czy zgorzel gazowa. Podaje się go również pacjentom pogryzionym przez jadowite węże.

Wykorzystanie surowicy w biotechnologii

W surowicy ludzkiej nie występuje fibrynogen (białko uczestniczące w końcowym procesie krzepnięcia krwi), natomiast znaleźć w niej można hormony, wodę, białka, sole mineralne, a także inne związki organiczne i nieorganiczne. W osoczu występuje także jedno z podstawowych białek krwi o nazwie albumina.

Ten wielkocząsteczkowy biopolimer, zbudowany z aminokwasów umożliwia transportowanie wielu substancji np. hormonów takich jak tyroksyna, trójodotyronina, kortyzol. Działanie ludzkiej surowicy można porównać do działania krążącego nośnika.

Nie bez powodu koncerny farmaceutyczne produkują preparaty wiążące białka, które są w stanie wiązać się z albuminami. Przykładami takich leków mogą być niektóre antybiotyki oraz barbiturany (środki o działaniu nasennym oraz przeciwdrgawkowym).

Jaka jest różnica między osoczem a surowicą? Jakie substancje znajdują się w osoczu i co zawiera surowica? Okazuje się, że surowica to osocze pozbawione fibrynogenu, składające się głównie z wody, białek, minerałów, a także związków pochodzenia organicznego i nieorganicznego. Osocze jest z kolei jednym z najważniejszych składników krwi i zawiera zawieszone elementy morfotyczne.

Ta substancja stanowi ok. 55 procent objętości krwi. W składzie osocza występują leukocyty, nazywane białymi krwinkami, erotrocyty, czyli krwinki czerwone oraz płytki krwi, które powstają w obrębie szpiku kostnego, węzłach chłonnych czy grasicy. Osocze, w porównaniu do surowicy zawiera w swoim składzie fibrynogen, podstawowy czynnik krzepnięcia krwi.