Geny niosące ryzyko nowotworów a czynniki kancerogenne
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia nowotworów to nie tylko geny. To także ekspozycja na promienie słoneczne, korzystanie z mikrofalówek i telefonów komórkowych. Niebezpieczne jest nawet życie w zagrzybionym mieszkaniu. Większość nowotworów wywołują jednak czynniki środowiskowe, na które mamy wpływ.
1. Geny z pokolenia na pokolenie
- Występuje ryzyko przeniesienia genów z pokolenia na pokolenie. My je przewidujemy, ponieważ niektóre osoby powinny być poddane czujniejszej diagnostyce. Szukamy nowotworu albo jego początku.
Jeżeli podejrzewamy raka jelita grubego, trzeba wykonać kolonoskopię, jeżeli białaczkę – robimy morfologię. Zlecamy RTG klatki piersiowej, kiedy pacjent kaszle, a żadne leki nie pomagają – mówi dla WP abcZdrowie prof. Alicja Chybicka, kierownik Katedry i Kliniki Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej Akademii Medycznej we Wrocławiu
Nowotwór może być dziedziczony, jednak nie oznacza to, że nie może się rozwinąć u dziecka w rodzinie, w której nigdy nie występował.
2. Czynniki zwiększające ryzyko
Każdy człowiek jest nosicielem kilkunastu genów, które mogą powodować poważne zaburzenia, a w szczególności nowotwory. Istnieją jednak trzy grupy czynników środowiskowych zwiększających ryzyko ich występowania, zwłaszcza u osób z rodziny, w której rak występował wcześniej.
Są to czynniki nazywane kancerogennymi. Dzielimy je na: fizyczne, chemiczne i biologiczne.
3. Czynniki fizyczne
Czynnikiem fizycznym aktywującym rozwój nowotworu jest promieniowanie jonizujące – np. to stosowane w rentgenie. Promieniowanie tego rodzaju wywiera wpływ na rozwój białaczki, raka tarczycy, raka piersi i raka płuc.
Czynnikiem stymulującym rozwój onkogenów jest także promieniowanie ultrafioletowe, czyli ekspozycja na promienie słoneczne. Wywołuje ono gen nowotworu czerniaka.
- Obecnie 24 godziny na dobę używamy komórek. Fale emitowane przez te urządzenia powodują guzy mózgu, są na ten temat prace badawcze. Podobnie z mikrofalówkami - najbardziej niebezpieczne jest stanowisko pracy przy takim sprzęcie. W przypadku gorszej jakości mikrofalówek, promieniowanie ostro wychodzi poza sam teren grzania posiłków – dodaje prof. Alicja Chybicka.
4. Czynniki chemiczne
Kolejną, równie niebezpieczną grupą są czynniki chemiczne. Obecnie duże ilości składników chemicznych występują w dymie tytoniowym, farbach czy lakierach. Znajdziemy je także w pożywieniu – powstają podczas smażenia czy wędzenia.
- Szkodliwe substancje, które powodują nowotworzenie na wargach, znaleziono nawet w szminkach. Najlepiej wybierać więc produkty atestowane, kontrolowane. Warto używać kosmetyków wysokiej klasy i marki – takie nie uaktywnią nam nowotworu – mówi prof. Alicja Chybicka.
Geny nowotworowe aktywowane są także przez grzyby oraz pleśnie rosnące na ścianach. Rozmnażają się, gdy mieszkanie jest zawilgocone. Dochodzi wtedy do uwalniania aflatoksyny, która oddziałuje na układ oddechowy. Ta unosząca się mgiełka jest szkodliwa dla wszystkich, nie tylko dla alergików. Przyczynia się bowiem do powstawania nowotworu wątroby.
5. Czynniki biologiczne
Ostatnią grupą są czynniki biologiczne. To najczęściej wirusy onkogenne, które mogą zapoczątkować rozwój nowotworu: wirusy HPV (czyli brodawczak ludzki) 16 i 18, wirus HBV (wirus zapalenia wątroby typu B) czy wirus EBV (Epsteina – Barr).
6. Grupa ryzyka?
Niestety, nie ma stuprocentowej metody na sprawdzenie, czy jesteśmy w grupie ryzyka.
- Do pojawienia się nowotworu nie wystarczy gen. Potrzebny jest tutaj także łącznik. Wizyta w poradni genetycznej, to nie jest prosta sprawa. Jest bardzo droga. Setki raków ma po kilka genów, w białaczce występuje np. kilkanaście genów w jednym podtypie - dodaje prof. Chybicka.
Należy również pamiętać o czynnikach zwiększających ryzyko nowotworów, na które mamy wpływ. Jeśli palimy papierosy, nadmiernie wystawiamy się na promienie słoneczne i stosujemy niezdrową dietę, warto zmienić jak najszybciej nasze nawyki.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.