Osobowość depresyjna
Osobowość człowieka kształtuje się przez całe jego życie pod wpływem życiowych doświadczeń. Ludzie różnią się między sobą pod względem nasilenia cech osobowości, a niektóre z nich sprzyjają pojawieniu się depresji. W jaki sposób osobowość wpływa na depresję, a w jaki depresja na osobowość? Czy osobowość depresyjna jest uznawana za zaburzenie osobowości?
1. Cechy osobowości a depresja
Jakie dokładnie cechy osobowości mogą sprzyjać wystąpieniu depresji? Które wymiary osobowości mogą odgrywać istotne znaczenie w rozwoju tego zaburzenia?
1.1. Samoocena
Znany ze zgłębiania tajników zagadnienia poczucia własnej wartości Nathaniel Branden uważa, że adekwatna samoocena, głębokie przekonanie o byciu wartościowym człowiekiem i zadowolenie z siebie dają człowiekowi niezwykłą siłę do pokonywania wszelkich życiowych trudności. Jeśli człowiek nie posiada poczucia własnej wartości, nie jest ono ugruntowane lub uzależnione jest od czynników zewnętrznych, wówczas zachwianie pozytywnego obrazu siebie może sprzyjać zaburzeniom depresyjnym.
Jeśli źródłem samooceny są relacje międzyludzkie, wówczas utrata bliskiej osoby, kłótnia czy zerwanie związku podkopują poczucie pewności siebie. Na podatność na depresję mogą składać się wobec tego przekonania i postawy dotyczące samego siebie, stanowiące źródło poczucia własnej wartości. Jeśli więc jakieś wydarzenie zostanie zinterpretowane jako zubażające pozytywną opinię na swój temat, może wywołać to reakcję depresyjną.
1.2. Tłumienie ekspresji
Tłumienie ekspresji ma silny związek z trudnością w wyrażaniu niektórych emocji, zwłaszcza gniewu oraz wrogości. Uważa się, że ponieważ kobiety w procesie socjalizacji uczą się empatii, wyrozumiałości i tłumienia przejawów agresji, stają się przez to bardziej podatne na doświadczenia depresyjne. Brak możliwości ekspresji i swobodnego wyrażania uczuć powoduje frustrację i przewlekłe napięcie emocjonalne, wiąże się też z szeregiem dysfunkcjonalnych założeń i przekonań, które sprzyjają zaburzeniom depresyjnym.
1.3. Poczucie zależności
Przekonanie o własnej zależności od innych częściej towarzyszy kobietom niż mężczyznom. Badania kliniczne potwierdzają też, iż poczucie bycia zależnym od drugiego człowieka czy też emocjonalne poleganie na innych mają duże znaczenie w podatności na depresję. Bycie zależnym oznacza brak pełnej kontroli nad własnym życiem, mniejszą decyzyjność, a wobec tego budzi się lęk i sprzeciw, których tłumienie może przejawiać się pod postacią zaburzeń depresyjnych lub w powiązaniu z innymi czynnikami sprzyjać wystąpieniu depresji.
1.4. Introwersja
Osoby, które cechuje introwersja, odczuwają poczucie dyskomfortu w sytuacjach społecznych, dlatego preferują samotne podejmowanie działań. Nie wynika to jednak z lęku, którego źródłem jest np. fobia społeczna, ale osobowościowych preferencji do unikania kontaktów z innymi ludźmi. Introwertyk czuje się dobrze sam ze sobą i ma znacznie mniejszą potrzebę przebywania w towarzystwie innych osób niż ludzie z wysokim natężeniem cechy przeciwstawnej – ekstrawersji. Introwersja wiąże się też z chwiejnością emocjonalną i tendencją do przeżywania negatywnych emocji. Introwertywne zachowania i przekonania danego człowieka mogą wiązać się z podatnością na depresję.
1.5. Podatność na stres
Duża podatność na stres i nieumiejętne radzenie sobie z napięciem w znaczącym stopniu wpływają na rozwój zaburzeń depresyjnych. Ludzie różnią się między sobą pod względem progu wrażliwości na stres. Im więcej sytuacji w życiu człowieka, kiedy napięcie przekracza próg tolerancji na frustrację, tym większe ryzyko reagowania lękiem i obniżeniem nastroju. Chociaż podatność na stres w znacznym stopniu związana jest z temperamentem człowieka, można wypracować lepszy styl radzenia sobie w trudnych sytuacjach i obniżać poziom stresu do takiego, który jest niezagrażający dla samopoczucia i zdrowia człowieka.
Wszystkie wymienione powyżej cechy wiążą się ze sobą i mogą być od siebie zależne. Z reguły więc praca nad lepszym funkcjonowaniem w jednej z nich wpłynie na polepszenie innej, np. wzrost poczucia własnej wartości zmniejszy podatność na stres. Przepracowanie trudności na którejś z wyżej wymienionych płaszczyzn może poprawić funkcjonowanie osoby reagującej na różne wydarzenia życiowe w sposób depresyjny.
2. Czy depresja zmienia osobowość?
Osobowość wpływa na ryzyko depresji, ale depresja wpływa na osobowość. W trakcie trwania choroby w oczywisty sposób zmienia się funkcjonowanie chorego, stąd zupełnie inne jest natężenie pewnych cech jego osobowości.
Całkiem odmiennym zagadnieniem jest natomiast wpływ farmakoterapii w depresji na osobowość pacjenta. Naukowcy z Northwestern University w Evanston, University of Pensylvania w Filadelfii oraz Vanderbilt University w Nashville przeprowadzili ciekawy eksperyment w grupie 240 pacjentów z tzw. dużą depresją. Pacjentów podzielono losowo na trzy grupy – 60 pacjentów skierowano na psychoterapię, 60 otrzymywało placebo, a 120 zażywało lek przeciwdepresyjny z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny(SSRI).
Okazało się, że w grupie osób zażywających leki doszło do najsilniejszych zmian cech osobowości, takich jak neurotyzm i ekstrawertyzm. Przy czym, w porównaniu z osobami stosującymi placebo, ekstrawertyzm nasilił się 3,5 razy, a neurotyzm zmniejszył się prawie 7 razy. Podobne, chociaż mniejsze zmiany w osobowości rozwijają się pod wpływem pracy psychoterapeutycznej w nurcie poznawczo-behawioralnym. W obu przypadkach uważa się je za czynnik, który prowadzi do wyzdrowienia i może skutecznie zapobiegać nawrotom zaburzeń depresyjnych.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.