Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Monika Łapczyńska

Poronienie - przyczyny, objawy, zapobieganie, leczenie

Ryzyko poronienia jest dwukrotnie wyższe u kobiet w wieku 40 lat niż u dwudziestolatek
Ryzyko poronienia jest dwukrotnie wyższe u kobiet w wieku 40 lat niż u dwudziestolatek (123rf.com)

Poronienie, to termin, którym określa się ukończenie ciąży przed 22. tygodniem. Jest ono skutkiem wydalenia obumarłego jaja płodowego. Najczęstszym rodzajem poronienia jest poronienie samoistne, choć występuje także poronienie sztuczne. Dla rodziców, którzy od dłuższego czasu starali się o dziecko, poronienie bywa niezwykle traumatycznym przeżyciem. Ból w takiej sytuacji jest niewyobrażalny. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że w niektórych przypadkach można zapobiec poronieniu. Jest to możliwe, gdy dość wcześnie rozpozna się oznaki zbliżającego się poronienia. Dlatego warto zapoznać się z jego objawami, aby w porę zgłosić się do lekarza.

spis treści

1. Poronienie

Poronienie jest samoistnym zakończeniem ciąży przed upływem 22. tygodnia. Podczas poronienia dochodzi do oddzielenia się jaja płodowego od macicy. Na skutek obumarcia zarodka (embrion w okresie rozwoju od 8. dnia do 8. tygodnia) lub płodu (stadium rozwoju od 9. tygodnia aż do porodu) zostaje on wydalony z macicy.

2. Rodzaje poronienia

Chyba największe znaczenie ma rozpoznanie poronienia zagrażającego. To stan, w którym istnieje duże ryzyko utraty ciąży, ale jest jeszcze szansa na jej uratowanie. Kobieta najczęściej zauważa krwawienie z dróg rodnych, które na początku ma raczej formę plamienia. Może też nie mieć żadnych dolegliwości bólowych. Później czasami pojawiają się niewielkie skurcze macicy i bolesność w dolnej części brzucha. Przy zaobserwowaniu powyższych objawów należy bezzwłocznie udać się do lekarza, który po zbadaniu pacjentki ustali, co je spowodowało. Jeżeli potwierdzi najgorsze obawy kobiety, postara się znaleźć przyczynę dolegliwości i w miarę możliwości z nią walczyć.

Zobacz film: "Szczepienie przeciwko HPV"

Niestety, w większości sytuacji medycyna jest bezsilna. Leczenie polega przede wszystkim na zapewnieniu zrozpaczonej mamie spokoju zarówno fizycznego, jak i psychicznego i podawaniu środków przeciwbólowych. Obowiązkowo musi leżeć w łóżku. Dzięki takiemu postępowaniu objawy czasem ustępują. Jeżeli natomiast ból i krwawienie się nasilają, utracie dziecka raczej nie da się już zapobiec.

Poronienie w toku oznacza, że nie można go powstrzymać. Zarodek lub płód są martwe, a dolegliwości odczuwane przez kobietę świadczą, że proces usuwania ich z jamy macicy już się rozpoczął. Objawia się to dużym krwawieniem z dróg rodnych i silnym bólem w dolnej części brzucha, czasem promieniującym do okolicy krzyża. W takiej sytuacji należy wyłyżeczkować jamę macicy. Zabieg jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym i polega na oczyszczeniu macicy z pozostałych tkanek obumarłego jaja płodowego. Chroni to kobietę przed poważnymi powikłaniami, takimi jak krwawienia czy zakażenia.

Poronienie zatrzymane to bardzo trudna sytuacja, w której po stwierdzeniu śmierci płodu nadal znajduje się on w macicy. Jeżeli organizm kobiety nie radzi sobie z usunięciem go, po 2 miesiącach trzeba wdrożyć leczenie. Polega ono na podaniu środków wywołujących skurcze macicy. Następnie należy oczyścić jej jamę z pozostałych martwych tkanek (łyżeczkowanie).

Można próbować zabezpieczyć się przed utratą upragnionego dziecka. Niezwykle ważną rolę odgrywa odpowiednie zaplanowanie ciąży. Zanim zdecydujemy się na poczęcie potomka, należy jak najlepiej przygotować organizm na 9-miesięczny wysiłek. Przede wszystkim trzeba wykonać podstawowe badania. Wiele nieprawidłowości mogących doprowadzić do poronienia można w łatwy sposób skorygować. Należy też wykonać wszystkie niezbędnie szczepienia.

W przypadku powtarzających się poronień powinno się ustalić ich przyczynę. Konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań i niekiedy skorzystanie z poradni genetycznej. Lekarze na pewno dołożą wszelkich starań, aby umożliwić przyszłym rodzicom posiadanie zdrowego dziecka.

3. Przyczyny poronienia

Przyczyny poronienia bywają bardzo różne. Jak pokazują statystyki, z problemem poronienia boryka się mnóstwo kobiet. W wielu przypadkach do poronienia dochodzi jeszcze zanim kobieta zorientuje się, że będzie mamą.

Wskutek poronienia z organizmu usuwany jest embrion, który nie miał szans przeżycia i dalszego rozwoju. Ponad 10% zdiagnozowanych ciąż kończy się poronieniem w czasie pierwszego trymestru. W około 50% przypadkach zapłodnione jajeczko obumiera jeszcze przed opóźnieniem menstruacji. Większość poronień ma miejsce na początku ciąży, przed 10 tygodniem. Ryzyko poronienia jest dwukrotnie wyższe u kobiet w wieku 40 lat niż u dwudziestolatek.

Strata maleńkiego dziecka bardzo często prowadzi do depresji. Trzeba wtedy skorzystać z rady psychologa. Kobiety po takim przeżyciu chcą zazwyczaj jak najszybciej zajść w kolejną ciążę, by zapełnić pustkę. Nie jest to jednak wskazane. Dobrze jest poczekać trzy-sześć miesięcy, aby błona śluzowa macicy mogła się zregenerować, by wróciły również funkcje jajników.

Jeśli u pacjentki doszło do poronienia, należy zwrócić uwagę na to, czy poronienie miało charakter sporadyczny czy nawykowy. O poronieniu sporadycznym tzw. samoistnym mówi się, gdy wystąpiło ono po raz pierwszy (w pierwszej lub kolejnej ciąży). Poronienie nawykowe, nazywane również nawracającym to z kolei rodzaj powtarzającego się poronienia samoistnego. Mówimy o nim, gdy pacjentka straciła trzy, kolejno następujące po sobie ciąże.

Przyczyny poronienia mogą być bardzo różne. Może do niego dojść wskutek:

  • wady genetycznej dziecka – z tego powodu ginie ponad połowa poczętych dzieci. Zaburzenia genetyczne wiążą się z nieprawidłową budową i liczbą występujących chromosomów. U każdego człowieka występuje ich czterdzieści sześć (dwadzieścia trzy pary). Połowa chromosomów dziedziczona jest od matki, a druga ich część od ojca. Większość poronienień spowodowana jest trisomią (obecnością dodatkowego chromosomu. Wówczas występuje ich czterdzieści siedem. Wada genetyczna może pojawić się już w trakcie zapłodnienia lub niedługo później. Zaburzenie genetyczne może pojawić się na skutek działania szkodliwych czynników.

  • wieku matki - kobiety powyżej trzydziestego piątego roku życia znajdują się w grupie ryzyka poronień. W ich przypadku donoszenie ciąży bywa dużo trudniejsze, niż w przypadku kobiet np. dwudziestoletnich. Podobna sytuacja dotyczy czterdziestolatek. Po ukończeniu czterdziestego roku życia, kobiety często miewają problem z poronieniem. Przyczyną jest najprawdopodobniej gorsza jakość komórek jajowych – wraz z wiekiem pojawiają się w nich coraz liczniejsze mutacje genetyczne.

  • stosowania przez matkę środków farmaceutycznych, środków chemicznych;

  • nadużywania alkoholu lub narkotyków;

  • nieprawidłowego zagnieżdżenia się jaja płodowego w macicy – kobiety często nie wiedzą, że ich macica jest wadliwie zbudowana. Ten ważny narząd może także ulec uszkodzeniom w wyniku przeprowadzonych operacji, po porodzie, a nawet na skutek stanów zapalnych.

  • mięśniaków i polipów macicy - zarówno guzy jajników, jak i mięśniaki macicy powodują, że przestrzeń w obrębie macicy ulega zmniejszeniu. Sytuacja ta może prowadzić do poronienia.

  • zrostów wewnątrz macicy - zrosty w obrębie macicy pojawiają się wskutek przeprowadzonych zabiegów. Mogą być one skutkiem łyżeczkowania lub cesarskiego cięcia. Zrost wewnątrz macicy jest nieprawidłym połączeniem tkanki łącznej powstającym w wyniku gojenia. Zrosty w obrębie macicy uniemożliwiają prawidłowy rozwój embrionu.

  • niewydolności szyjki macicy – za wcześnie się rozwiera i skraca, przyczyną są zwykle wcześniej przeprowadzone zabiegi na szyjce macicy, jak chociażby konizacja. Warto również pamiętać, że każdy poród może uszkodzić szyjkę. Dlatego ryzyko zwiększa się z każdym następnym dzieckiem;

  • niewydolności ciałka żółtego – zwłaszcza w pierwszych tygodniach, znaczenie ciałka żółtego spada w siódmym tygodniu, kiedy główną rolę w podtrzymywaniu życia dziecka zaczyna pełnić łożysko;

  • nieprawidłowości tarczycy – jeśli hormony tarczycy nie pracują prawidłowo, może dojść do poronienia. Poziom hormonów płciowych odgrywa niezwykle ważną rolę nie tylko w zapłodnieniu, ale również w utrzymaniu ciąży. Bardzo ważnym hormonem jest progesteron. Progesteron to kobiecy hormon płciowy, który pełni szereg istotnych funkcji. Wspiera funkcjonowanie układu rozrodczego, reguluje cykl, a także pomaga w utrzymaniu ciąży. To właśnie ten żeński hormon płciowy, o budowie steroidowej odpowiedzialny jest za przygotowanie macicy do zagnieżdżania się embrionu oraz za jego prawidłowe dojrzewanie. Za wytwarzanie progesteronu w trakcie ciąży odpowiada ciałko żółte. Zbyt niski poziom tego hormonu sprawia, że implantacja zarodka w ścianie macicy jest zaburzona lub całkiem niemożliwa. Zarodek nie może rozwijać się w odpowiedni sposób, ponieważ nie ma ku temu warunków. Nieprawidłowości tarczycy mogą doprowadzić do obumarcia zarodka. Zdarzają się sytuacje w których, mimo występowania objawów sugerujących niedobory hormonalne, poziom progesteronu nie jest obniżony. W takiej sytuacji poronienie może być spowodowane nieprawidłową reakcją organizmu na działanie hormonów. Zalecane jest wówczas wykonanie badań określających dane hormony, a także biopsji narządu jakim jest macica. Badania pozwalają ocenić dokładną przyczynę poronienia.

  • infekcji oraz chorób przewlekłych - zarówno jedne, jak i drugie mogą przyczynić się do obumarcia zarodka. W przbiegu infekcji mikroorganizmy mogą uszkodzić sam płód, co skutkuje jego obumarciem i wydaleniem z macicy. Szczególnie niebezpieczne mogą być choroby takie jak różyczka, odra, opryszczka, cytomegalia, świnka czy toksoplazmoza. Wielu z tych chorób da się uniknąć, jeśli kobieta jest zaszczepiona. Poronienie może być również spowodowane gorączką, która towarzyszy ciężkiej infekcji. W takiej sytuacji mówi się o poronieniu gorączkowym. W jego przebiegu dochodzi do zwiększenia temperatury ciała ciężarnej, a także skurczów macicy, skutkiem czego jest oddzielenie się jaja płodowego od macicy. Choroby przewlekłe takie jak cukrzyca, wady serca, niedokrwistość, choroba nerek, schorzenie wątroby również wpływają na przebieg ciąży. W wielu przypadkach uniemożliwiają one zajście w ciąże, a gdy już do niej dojdzie, kobieta może mieć problem z utrzymaniem ciąży. Niezwykle ważne jest, by stan kobiety chorej np. na cukrzycę był ustabilizowany w trakcie starań o dziecko.

  • urazu psychicznego - zarówno długotrwałe napięcie nerwowe, jak i wstrząs psychiczn mogą doprowadzić do utraty ciąży.

  • wad genetycznych, których nosicielem jest ojciec lub matka – W wielu przypadkach dana wada genetyczna może się nie ujawniać u rodzica, jest jednak przekazywana następnemu pokoleniu. U osób dotkniętych wadami genetycznymi może dochodzić do tzw. poronień nawracających. Problem z występowaniem poronień nawykowych wymaga wnikliwej diagnostyki. Para starająca się o dziecko poddana zostaje dokładnym badaniom genetycznym (jeśli chwilę wcześniej doszło do poronienia, specjaliści zalecają przeprowadzenie badania utraconego embrionu). Wyniki badań pozwalają określić szansę na na możliwość posiadania zdrowego dziecka.

  • wieku ojca – jeśli ma powyżej 55 lat, dziecko może mieć wadę. Warto w takim przypadku zrobić badania genetyczne;

  • intenstywnego uprawiania sportu;

  • amniopunkcji - ryzyko poronienia w wyniku badania prenatalnego wynosi 0,5 do 1%.

  • problemów z funkcjonowaniem układu odpornościowego - czynniki immunologiczne mogą powodować zarówno poronienia samoistne, jak i nawykowe. Chorobą ściśle związaną z występowaniem poronień nawykowych jest zespół antyfosfolipidowy. W jego przebiegu organizm kobiety wytwarza nieprawidłowe przeciwciała (tzw. przeciwciała antykardiolipinowe i antykoagulant tocznia) atakujące organizm przyszłej matki. Obserwuje się również częste powstawanie zakrzepów w naczyniach krwionośnych oraz obniżone stężenie płytek krwi (trombocytów). Powyższe przeciwciała są odpowiedzialne za trudności w donoszeniu ciąży. W leczeniu stosuje się kwas acetylosalicylowy (aspiryna) i heparynę (zmniejsza krzepliwość krwi). Znacząco zwiększa to szansę chorej kobiety na urodzenie dziecka, ale nie zawsze jest skuteczne. Poronienie może być również spowodowane odmiennością immunologiczną organizmu matki dziecka oraz poczętego dziecka. Prawidłowo podczas ciąży układ odpornościowy matki unieszkodliwia przeciwciała mogące niszczyć komórki płodu. Zdarzają się jednak sytuacje, w których ten mechanizm jest uszkodzony. Wówczas komórki odpornościowe matki atakują embrion (uważają go za „obcą” tkankę), co doprowadza do poronienia.

Poronienie może również nastąpić, gdy macica kobiety nie dostosowuje się do rozwoju jaja płodowego i ogranicza mu przestrzeń. W wielu przypadkach poronienie samoistne spowodowane jest czynnikami psychicznymi np. traumami, silnymi urazami, wstrząsami. Poronienie samoistne może być spowodowane nieprawidłowym działaniem układu immunologicznego, chorobami np. cukrzycą, nieprawidłową budową macicy lub nadużywaniem przez matkę papierosów, alkoholu lub narkotyków.

Do poronienia samoistnego może dojść w przypadku upośledzenia rozwoju jaja płodowego. Do owych anomalii zaliczymy zaburzenia w ilości chromosomów, a także w ich budowie. Zdarza się, że jajo płodowe jest puste. Czasami zalążki zarodka zanikają bądź też rozwijają się nieprawidłowo. Przyczyny poronienia sztucznego to aborcja lub zakończenie ciąży w celu ratowania życia matki. Ciąża może zostać przerwana wtedy, gdy stanowi zagrożenie dla zdrowia kobiety lub badania prenatalne wykażą upośledzenie płodu oraz kiedy kobieta zaszła w ciążę w wyniku gwałtu.

Obalamy popularne mity o poronieniu
Obalamy popularne mity o poronieniu [8 zdjęć]

Ciąża daje kobiecie nadzieję na poczęcie upragnionego dziecka. To naturalne, że w tym czasie kobieta

zobacz galerię

4. Objawy poronienia

Do typowych objawów poronienia zalicza się: krwawienie, skurcze i odpływanie płynu owodniowego. Krwawienie jest zazwyczaj pierwszym objawem znamionującym poronienie. Inne objawy poronienia zdarzające się rzadko, to:

  • podwyższona temperatura,
  • stan zapalny błony śluzowej,
  • zapalenie przydatków,
  • zapalenie otrzewnej,
  • ropne upławy,
  • dreszcze,
  • obniżenie ciśnienia tętniczego krwi,
  • zaburzenia świadomości,
  • niepokój,
  • sztywnienie karku,
  • bóle brzucha.

Poronienie może przebiegać jednoczasowo lub dwuczasowo. Poronienie jednoczasowe występuje w ciągu pierwszych trzech miesięcy ciąży i jest to poronienie zupełne. To znaczy, że całe jajo płodowe wypływa z macicy. Poronienie dwuczasowe ma miejsce między 13. a 22. tygodniem ciąży. Kobieta najpierw odczuwa skurcze. Następnie dochodzi do pęknięcia pęcherzyka owodniowego i wydalenia płodu z łożyskiem. Jest to poronienie niezupełne.

5. Zapobieganie i leczenie

Zazwyczaj po pierwszym poronieniu lekarz przeprowadza badanie USG i zleca badanie krwi na stężenie hormonów. Większość lekarzy na tym poprzestaje, zalecając zażywanie kwasu foliowego przed następnym poczęciem. Kobietom bardziej przydaje się pomoc psychologa.

Bardziej szczegółowe badania przeprowadza się dopiero po trzecim poronieniu. Pacjentka może sama przeprowadzić takie badania, ale niestety, na własny koszt. Warto wykonać np. badanie stężenia progesteronu i prolaktyny, badanie czynności tarczycy (TSH), badania w kierunku zakażeń różyczką, toksoplazmozą, bakterią Chlamydia, ewentualnie badania immunologiczne na obecność przeciwciał antyfosfolipidowych.

Wady w budowie macicy można wykryć wykonując zdjęcie rentgenowskie, wprowadzając kontrast domaciczny. Jeżeli natomiast zauważymy niewielkie krwawienie, lekarz zazwyczaj zaleca pozostanie w łóżku dla podtrzymania ciąży. Gdy krwawienie ustępuje, a badanie USG wskazuje, że płód wygląda prawidłowo, ciąża może rozwijać się dalej, aż do terminu porodu.

Pozostanie w łóżku tydzień lub dłużej pomaga w utrzymaniu ciąży. Dopóki zagrożenie nie minie, należy powstrzymać się od współżycia płciowego oraz wzmożonej aktywności fizycznej. Jeśli jednak poronienie już się zaczęło, zazwyczaj nie udaje się go zatrzymać. Gdy jest ono niekompletne, pozostałe tkanki płodu muszą być usunięte z macicy. Zazwyczaj wykonuje się wtedy tzw. łyżeczkowanie jamy macicy.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Poród
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze