Próba krzyżowa, czyli próba zgodności serologicznej biorcy i dawcy krwi, jest badaniem, które pomaga ustalić, czy nie ma niezgodności do przetaczania krwi między dawcą, a biorcą. Podczas badania możliwe jest wykrycie we krwi biorcy przeciwciał atakujących czerwone krwinki dawcy. Próbę krzyżową wykonuje się przed każdą zaplanowaną transfuzją krwi. Wynik traci ważność po upływie 48 godzin od badania. Wynika to z faktu, iż między dwiema osobami może wystąpić niezgodność krwi nawet jeśli wcześniej badanie dało wynik pozytywny.
Strzykawka do bezpośredniej, międzyludzkiej transfuzji krwi.
1. Na czym polega próba krzyżowa?
W zakres próby krzyżowej wchodzi kilka rodzajów badań:
- badanie na zgodność grup krwi dawcy i biorcy - polega ono na oznaczeniu antygenów układu ABO na erytrocytach biorcy i dawcy krwi;
- badanie na zgodność krwi biorcy i dawcy pod kątem antygenu D z układu Rh - w przebiegu tego badania wykrywa się ewentualną aglutynację, czyli zlepianie się erytrocytów biorcy z surowicą wzorcową, która zawiera przeciwciała przeciwko antygenowi D, między biorcą, a dawcą występuje zgodność, jeśli krew dawcy ma Rh (-), a we krwi biorcy nie ma antygenu D, a także, gdy dawca nie ma antygenu D, a krew biorcy ma Rh (+);
- badanie na obecność we krwi biorcy przeciwciał przeciw czerwonym krwinkom dawcy w momencie badania - właściwie badanie to składa się z 2 części, po pierwsze łączy się surowicę biorcy z krwinkami dawcy, do których wcześniej dodano substancje enzymatyczne, drugie badanie przebiega tak samo, z tą różnicą, że do krwinek dawcy i surowicy biorcy dodaje się specjalny rodzaj surowicy, jeśli dochodzi do aglutynacji, oznacza to, że w surowicy biorcy występują przeciwciała przeciwko krwinkom dawcy;
- badanie na obecność we krwi biorcy przeciwciał dla antygenów krwinek wzorcowych - do badania stosuje się krwinki wzorcowe zawierające antygeny, przeciw którym najczęściej powstają przeciwciała, zaobserwowanie aglutynacji daje informację, jaki antygen nie jest wskazany w erytrocytach potencjalnego dawcy.
2. Przebieg próby krzyżowej
Przed próbą krzyżową należy wykonać morfologię krwi, badanie grupy krwi w układzie ABO i Rh, a także badanie stężenia bilirubiny w surowicy. Ważne jest również poinformowanie osoby przeprowadzającej badanie o istniejących przeciwwskazaniach do przetoczenia krwi, skazie krwotocznej, przebytych ciążach oraz wcześniejszych transfuzjach krwi i ich ewentualnych powikłaniach. Podczas próby krzyżowej u biorcy krwi pobiera się krew żylną (około 5 - 10 ml), następnie krew poddawana jest analizie laboratoryjnej. Próba krzyżowa i oznaczenie grupy krwi wykonywane są na osobnych próbkach, dlatego też krew pobiera się od pacjenta 2 razy. W przypadku planowanej transfuzji krwi badanie trwa około godziny. Jednakże w nagłych wypadkach, gdy liczy się czas, krew przetaczana jest już po badaniu zgodności grup krwi biorcy i dawcy. Trwa to tylko 15 minut, jednak ryzyko powikłań po transfuzji jest znacznie większe niż po pełnej próbie krzyżowej.
Wskazaniem do transfuzji krwi jest duża utrata krwi w wyniku wypadku, urazu bądź zabiegu chirurgicznego, przewlekła niedokrwistość oraz konflikt serologiczny u noworodków. Próba krzyżowa jest badaniem stosunkowo bezpiecznym, a jedynym jej powikłaniem jest krwawienie w miejscu wprowadzenia igły lub niewielki krwiak. Sama transfuzja krwi wiąże się z pewnym ryzykiem, jednak wykonywana jest tylko w razie konieczności.
Bibliografia
- Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2
- Tomaszewski J., Diagnostyka laboratoryjna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-3591-0
- Mariańska B., Fabijańska-Mitek B., Windyga J., Badania laboratoryjne w hematologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2758-6
