Trwa ładowanie...

Przebieg atopowego zapalenia skóry

Avatar placeholder
07.06.2023 15:10
Przebieg atopowego zapalenia skóry
Przebieg atopowego zapalenia skóry

Mniej więcej jedna na 10 osób jest wrażliwa na pewne związki i reaguje na nie w nadmierny sposób. Alergia może przejawiać się katarem, dolegliwościami oddechowymi czy w końcu wysypką skórną - atopowym zapaleniem skóry (AZS).

Skóra człowieka liczy ponad 2 metry kwadratowe. Stale wystawiana jest na działanie bakterii i wirusów, które mogą doprowadzić do rozwinięcia poważnych chorób.  Jako jeden z podstawowych elementów układu odpornościowego, nieustannie musi bronić organizm przed wniknięciem substancji wywołujących niepożądane reakcje.

 

Atopowe zapalenie skóry (Dermatitis atopica), nazywane także wypryskiem atopowym, jest dość często spotykaną chorobą skóry, zaliczaną do chorób atopowych. Pod pojęciem atopii kryje się grupa, rozmaitych pod względem klinicznym, reakcji na alergeny pospolicie występujące w środowisku. Można powiedzieć, że jest to pewien rodzaj genetycznie uwarunkowanej, nieprawidłowej reakcji odpornościowej na substancje nieszkodliwe dla większości osób.

Zobacz film: "Atopowe zapalenie skóry - czy możliwa jest remisja choroby?"

Termin „atopia” może być utożsamiany z „alergią”. Atopię stwierdza się u około 3 proc. dorosłych i 15 proc. dzieci. Wśród ogólnej populacji osób z atopią praktycznie 1/3 przypadków (około 30 proc.) związanych jest z rodzinnym występowaniem schorzenia. Genetyczne obciążenie chorobą nie oznacza, że objawy atopii muszą wystąpić, ale zwiększają szansę pojawienia się objawów alergicznych. Do innych chorób atopowych, poza wypryskiem skórnym, możemy zaliczyć schorzenia błony śluzowej nosa (sezonowy i całoroczny nieżyt nosa, katar sienny), oczu (alergiczne zapalenie spojówek) oraz oskrzeli (astmę oskrzelową). Wszystkie te objawy mogą współistnieć, co związane jest z gorszym przebiegiem alergii, lub występować niezależnie od siebie. Praktycznie u połowy chorych obserwuje się współistnienie różnych schorzeń alergicznych. Nie zaobserwowano natomiast zależności pomiędzy nasileniem objawów skórnych a stopniem zaawansowania astmy oskrzelowej czy kataru siennego.

spis treści

1. Przebieg choroby

Termin „atopowe zapalenie skóry” został wprowadzony dopiero w 1923 roku. Wcześniej grupa podobnych objawów chorobowych funkcjonowała pod pojęciami: „egzema”, świerzbiączka Besniera oraz neurodermit rozsiany. Dzisiaj wszystkie te terminy mają jedynie znaczenie historyczne. Atopowe zapalenie skóry nie jest chorobą jednorodną. Może pojawić się w pierwszych tygodniach życia lub ujawnić się w wieku późniejszym, nawet starczym. W praktyce klinicznej wyróżnia się trzy fazy choroby: niemowlęcą, dziecięcą oraz młodzieżową i osób dorosłych. Zazwyczaj pierwsze zmiany skórne są obserwowane u dzieci przed ukończeniem 5. roku życia. Wcześniejsze pojawienie się objawów zawsze związane jest z gorszym rokowaniem. W wieku starszym przebieg jest zwykle łagodniejszy. Przypuszcza się, że może mieć to związek z zależną od wieku, nieco odmienną reakcją na alergeny. W przypadku dzieci większe znaczenie mają alergeny pokarmowe, na które wrażliwość u dorosłych jest praktycznie znikoma. U większości chorych powyżej 30. roku życia występuje samoistna, spontaniczna remisja procesu chorobowego.

2. Gdzie pojawiają się zmiany?

Alergiczny wyprysk skórny charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem z okresowo występującymi zaostrzeniami, szczególnie w sezonie jesiennym. Widoczną poprawę, a nawet całkowitą remisję u chorych zwykle obserwuje się latem, zwłaszcza przy zmianie miejsca stałego pobytu. Głównym objawem są rozsiane lub zlewne, grudkowe zmiany wysiękowe (wyprysk) z wybitnie nasilonym świądem i zaczerwienieniem, obejmujące szczególnie wrażliwe obszary skóry. Do typowych miejsc należą zgięcia łokciowe i kolanowe, grzbietowe powierzchnie rąk, a także okolica twarzy i szyi. U dzieci zmiany dodatkowo lokalizują się na karku i nadgarstkach. Skóra w wyniku utraty lipidowej bariery ochronnej staje się niezwykle sucha, skłonna do podrażnień, po potarciu pozostaje na niej widoczne białe przebarwienie. Po mocniejszym ucisku pojawiają się białe smugi utrzymujące się nawet 15 minut. Objaw ten, niezwykle charakterystyczny dla atopowego zapalenia skóry, nazywany jest białym dermografizmem.

W skrajnych przypadkach może dojść do zajęcia całej powierzchni ciała. Mówimy wówczas o erytrodermii. Niekiedy, obok charakterystycznych grudek lub zamiast nich, występuje hiperkeratoza, czyli nadmierne rogowacenie i złuszczanie warstwy rogowej naskórka. Może ona dotyczyć także części wargowych ust. Typowym powikłaniem występujących zmian skórnych jest lichenizacja skóry, czyli stan wzmożonego pogrubienia skóry wywołany stałym drażnieniem (np. drapaniem) i przewlekłym procesem zapalnym. Skóra przybiera wygląd starczy, staje się bardziej szorstka w dotyku, widoczne są wyraźne poprzeczne bruzdy i zmarszczenia. Znacznie większą tendencję do lichenizacji obserwuje się u ludzi dorosłych. Oprócz typowych zmian skórnych u chorych na atopowe zapalenie skóry może dojść do odczynowego powiększenia węzłów chłonnych. Tego typu objawy obserwuje się jedynie miejscowo w przypadku wybitnie nasilonego świądu i rozległych zmian. Dodatkowo, w różnym okresie choroby, w zależności od jej nasilenia może dojść do pogrubienia fałdów szyjnych oraz pojawienia się dodatkowego fałdu skórnego nad powieką oka, a na źrenicach mogą powstać plamkowate odbarwienia.

W powstawaniu, a także późniejszym przebiegu choroby bez wątpienia udział mają czynniki genetyczne, klimatyczne oraz środowiskowe, alergeny (zarówno wziewne, jak i pokarmowe), substancje drażniące, mikroorganizmy i roztocza, jak również hormony. Przyczynami atopowego zapalenia skóry są reakcje alergiczne. Wyprysk uczuleniowy określany jest niekiedy mianem „astmy skórnej”, gdyż w przypadku tych dwóch schorzeń dochodzi do rozwinięcia podobnych reakcji organizmu.

Wnikające do organizmu substancje obce (alergeny) uaktywniają skierowany przeciwko sobie proces immunologiczny, którego celem jest ich zniszczenie. Dochodzi do nadmiernej produkcji swoistych przeciwciał, w klasie IgE. Przeciwciała te atakują alergeny wziewne i pokarmowe, a jednocześnie ułatwiają produkcję pewnych białek odpowiedzialnych za reakcje zapalne. W związku z tym nic dziwnego, że opisywanym procesom towarzyszy reakcja zapalna skóry. W przebiegu reakcji alergicznej dochodzi do degranulacji komórek tucznych, co prowadzi do uwolnienia histaminy, która rozszerza naczynia krwionośne, w wyniku czego pojawia się zaczerwienienie. Uwalniane są także inne substancje (leukotrieny, prostaglandyny, proteazy) biorące udział w procesach zapalnych. Rolę stresów w powstaniu zmian skórnych może tłumaczyć związek procesów chorobowych z układem nerwowym. W podobny sposób można by wytłumaczyć mechanizm powstawania świądu oraz skłonność do białego dermografizmu.

3. Kryteria rozpoznania AZS

W związku z ogromną różnorodnością występujących zmian skórnych, a tym samym i różnorodnym obrazem klinicznym konieczne było opracowanie kryteriów rozpoznawczych atopowego zapalenia skóry. Obecnie obowiązujące kryteria Hannifina-Rajki dzielą objawy na dwie zasadnicze grupy. Pierwsza skupia podstawowe objawy i nazywana jest kryteriami większymi, w drugiej natomiast zgrupowane są objawy dodatkowe, czyli tak zwane kryteria mniejsze. Aby rozpoznać u pacjenta atopowe zapalenie skóry, musi on prezentować co najmniej trzy z czterech kryteriów głównych. Kryteria mniejsze mają jedynie znaczenie uzupełniające, jednakże mogą nam dużo powiedzieć o przyszłym przebiegu choroby. Wśród kryteriów większych wymienia się przede wszystkim nasilony świąd skóry, który jest objawem dominującym. Pozostałe czynniki to typowa lokalizacja zmian, przewlekły i nawrotowy przebieg oraz dodatni wywiad rodzinny w kierunku atopii. Kryteria mniejsze to grupa 11 występujących najczęściej objawów towarzyszących. Należą do nich: nasilona suchość skóry, rogowacenie przymieszkowe i/lub rybia łuska, natychmiastowe odczyny skórne, podwyższone stężenie IgE w surowicy krwi, początek w dzieciństwie, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry (szczególnie zakażeń bakteryjnych), współistnienie zaćmy, nadmierna wrażliwość skóry na bodźce mechaniczne i materiały drażniące (w tym nietolerancja wełny i znajdującej się w niej lanoliny), nietolerancja niektórych pokarmów, zaostrzenie zmian po reakcjach emocjonalnych (np. stresie) oraz biały dermografizm.

4. Leczenie AZS

Leczenie atopowego zapalenia skóry jest oparte przede wszystkim na terapii objawowej, polegającej na łagodzeniu i/lub zwalczaniu istniejących dolegliwości. Polecane są środki przeciwhistaminowe, których głównym zadaniem jest wyciszenie reakcji alergicznych. Szeroko stosuje się także kortykosteroidy zarówno w leczeniu ogólnym, jak i miejscowym oraz leki immunosupresyjne.

Szczególne znaczenie ma odpowiednia pielęgnacja zmienionej chorobowo skóry, jej regularne nawilżanie i natłuszczanie przez specjalnie przygotowane preparaty. Jeżeli jest tylko możliwe zidentyfikowanie alergenów, należy wyeliminować je z otoczenia chorego i nie dopuszczać do kontaktu z nimi. Ciągle trwają prace nad opracowaniem nowych leków i schematów leczenia, więc może już niedługo będzie można leczyć przyczyny atopowego zapalenia skóry, nadzieję pokłada się w lekach pochodzenia biologicznego i terapii genowej.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze