Alergiczne zapalenie spojówek – objawy, przyczyny, leczenie

Alergiczne zapalenie spojówek to odpowiedź zapalna spojówek oka na różnego rodzaju alergeny. Schorzenie może mieć różnorodny przebieg oraz nasilenie. Najczęściej manifestuje się jednak uporczywym świądem spojówek, przekrwieniem i łzawieniem. Po jakich jeszcze objawach można rozpoznać alergiczne zapalenie spojówek? Do jakich powikłań może prowadzić brak leczenia?

1. Czym jest alergiczne zapalenie spojówek?

Alergiczne zapalenie spojówek to jedno z najczęściej występujących schorzeń alergicznych oczu. W tym przypadku proces patologiczny w obrębie spojówek spowodowany jest reakcją organizmu na wprowadzenie do ustroju pewnych grup alergenów.

Oko poprzez odpowiednią budowę, aparat ochronny, odruch mrugania, łzy oraz układ immunologiczny (odpornościowy) spojówki jest chronione przed czynnikami środowiskowymi. Ze względu na bezpośredni kontakt spojówki z alergenami środowiska zewnętrznego, jest ona najczęstszym miejscem odczynu alergicznego. Ponadto występuje w niej (i powiekach) bardzo dużo mastocytów, czyli komórek biorących udział w reakcji alergicznej typu I.

Zobacz film: "Bakteryjne zapalenie spojówek"

Spojówka oka

Co to spojówka? Spojówka oka jest cienką, prawie przezroczystą błoną śluzową. Składa się z części powiekowej wyścielającej powieki od strony gałki oraz z części gałkowej, pokrywającej gałkę oczną od przodu. Jest narządem ochronnym i wydzielniczym.

Ochronnym, bo dzięki gładkiej i śliskiej powierzchni umożliwia ruchy gałki ocznej, a zamykanie powiek i mruganie odbywają się bez tarcia. Wydzielniczym, bo dzięki obecności tkanki gruczołowej ma istotny wpływ na skład ilościowy i jakościowy łez.

2. Postacie alergicznego zapalenia spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci i dorosłych to nieinfekcyjny rodzaj schorzenia, jakim jest zapalenie spojówek (ICD-10 H10). Z uwagi na podłoże alergii, ale też charakter zmian i czas trwania, ten rodzaj zapalenia dzieli się na kilka typów.

2.1. Okresowe alergiczne zapalenie spojówek (sezonowe)

Jest to reakcja zapalna wyzwalana przez lotne alergeny, takie jak zarodniki pleśni, pyłek roślin, alergeny zwierząt. Objawy pojawiają się nagle, najczęściej sezonowo, mają ostry i przemijający przebieg. Charakteryzują się świądem, łzawieniem i zaczerwienieniem spojówek bez zaburzeń widzenia.

Stosowanie ogólne leków antyhistaminowych skutecznie zmniejsza objawy pyłkowicy, ale ich działanie na oko jest ograniczone i może być niewystarczające. W takich przypadkach mogą być miejscowo stosowane leki antyhistaminowe lub działające miejscowo preparaty złożone, zawierające w swym składzie środki obkurczające naczynia krwionośne i leki antyhistaminowe.

2.2. Ostre alergiczne zapalenie spojówek

Jest to reakcja typu pokrzywki. Choroba często występuje u małych dzieci w okresie wzmożonego pylenia roślin, czasem jako reakcja na obecność roztoczy kurzu domowego. Klinicznie charakteryzuje się pojawieniem znacznego obrzęku spojówki gałkowej i powiekowej. Jest to reakcja nadwrażliwości spojówki na dużą ilość czynnika uczulającego.

W większości przypadków znika samoistnie po przerwaniu kontaktu z alergenem lub po podaniu pojedynczej dawki leków.

2.3. Wiosenne zapalenie rogówki i spojówki

Jest to przewlekły stan zapalny spojówek. Okresowo dochodzi do zaostrzenia choroby (najczęściej w czasie intensywnego pylenia brzozy lub na przełomie maja i czerwca w czasie pylenia traw). Schorzenie dotyczy dzieci i młodzieży, głównie chłopców między 5. a 25. rokiem życia. Rzadko pojawia się po 25. roku życia.

Z alergologicznego punktu widzenia wiosenne zapalenie rogówki i spojówki jest jednym z objawów zespołu, którym charakteryzuje się sezonowy alergiczny nieżyt nosa i spojówek (pyłkowica).

2.4. Przetrwałe alergiczne zapalenie spojówek (całoroczne)

W tym przypadku objawy są nieco łagodniejsze niż przy ostrym czy okresowym zapaleniu spojówek. Jednak utrzymują się one przez cały rok. Do alergenów całorocznych zalicza się roztocza kurzu, grzyby pleśniowe, czy sierść zwierząt domowych.

2.5. Inne alergiczne choroby oczu

Objawy alergii oczu pojawić się mogą także na skutek bezpośredniego kontaktu alergenu ze spojówką lub powieką. Mogą być też reakcją toksyczną na kontakt z różnorodnymi substancjami. Wówczas mówi się o kontaktowym zapaleniu powiek i spojówki.

Alergiczne zapalenie powiek wywołane alergenami kontaktowymi może mieć różnorodne nasilenie, co widać na dostępnych w sieci zdjęciach. Uczulenie na powiekach i pod oczami objawia się zaczerwienieniem (tzw. czerwone powieki) i świądem. Oprócz tego często towarzyszy mu obrzęk. W alergii powiek oczu może dojść też do owrzodzenia brzegów powiek.

Stosunkowo ciężką postacią alergicznej choroby oczu jest atopowe zapalenie spojówek i rogówki. Ta choroba o podłożu genetycznym i alergicznym może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Z kolei uczulenie wokół oczu i egzema mogą świadczyć o atopowym zapaleniu skóry powiek.

3. Alergiczne zapalenie spojówek – przyczyny

Najczęstszymi przyczynami alergicznego zapalenia spojówek są uwarunkowania genetyczne lub kontakt z alergenem. Czynnikiem uczulającym mogą być:

• pyłki roślin (np. drzew, traw, chwastów, czy kwiatów),
• roztocza kurzu domowego,
• substancje zawarte w lekach, perfumach i kosmetykach,
• zarodniki grzybów pleśniowych,
• alergeny zawodowe (np. metale, środki do dezynfekcji, farby),
• sierść, naskórek lub wydzieliny zwierząt.

Odczyn uczuleniowy może być różnorodny i uzależniony jest od osobniczej wrażliwości chorego. W patomechanizmie alergicznego zapalenia spojówek większą rolę odgrywa nadwrażliwość na alergeny zwierząt domowych, pyłku roślin i spor grzybów niż na roztocze. Na działanie roztoczy człowiek jest eksponowany najczęściej w czasie snu, a przy zamkniętych powiekach kontakt z alergenem jest ograniczony.

4. Objawy alergicznego zapalenia spojówek

Jak objawia się stan zapalny oka? Jak wygląda zapalenie spojówek spowodowane alergią? Najczęstsze problemy, na które uskarżają się chorzy:

• "piasek pod powiekami" (dyskomfort i uczucie ciała obcego),
• świąd oczu,
• nadwrażliwość na światło,
• łzawienie,
• zwężenie szpary powiekowej,
• przekrwienie spojówek (czerwone oko),
• obrzęk spojówki i powieki,
• obecność wydzieliny wodnistej, śluzowej, ropnej, śluzowo-ropnej.

Alergiczne zapalenie spojówek najczęściej jest skojarzone z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa. Mogą dominować albo objawy oczne, albo nosowe. Błona śluzowa nosa jest również zajęta procesem zapalnym.

Świąd i wydzielina w alergicznym zapaleniu spojówek

Jednym z najbardziej dokuczliwych objawów alergicznego zapalenia spojówek jest świąd oczu. Lokalizuje się on głównie w przyśrodkowym kącie oka, gdzie w wyniku mrugania dochodzi do nagromadzenia ziaren pyłku roślin i uwalniania z nich alergenów.

Pocieranie oczu daje natychmiastową, lecz krótkotrwałą ulgę, gdyż świąd powraca ze zdwojoną siłą. W rezultacie dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych spojówek, oczy stają się czerwone i podrażnione.

Istotne jest, aby intensywny świąd charakterystyczny dla alergicznego zapalenia spojówek odróżnić od podrażnienia i pieczenia oczu wynikających z nieswoistego zapalenia spojówek. O przyczynie zapalenia można wnioskować w zależności od charakteru wydzieliny.

W alergicznym zapaleniu spojówek wydzielina jest wodnista, czasem z komponentą śluzową. Rogówka nie jest zajęta, dlatego nie ma tu nasilonego światłowstrętu. W przypadku alergicznego zapalenia spojówek niewielki światłowstręt może być wynikiem intensywnego tarcia oczu.

5. Alergiczne zapalenie spojówek – powikłania

Pomimo tego, że alergiczne zapalenie spojówek z reguły przebiega w sposób łagodny, pod żadnym pozorem nie należy go lekceważyć. Ważne jest odpowiednie postępowanie zgodne z zaleceniami lekarza. Niewłaściwie leczone uczulenie na oczach może przyczyniać się do rozwoju różnego rodzaju zaburzeń wzroku. Powikłaniem alergicznego zapalenia spojówek może być, chociażby bakteryjne zapalenie spojówki lub poważne uszkodzenia spojówki.

Ponadto uważa się, że niekorzystne dla wzroku jest także długotrwałe stosowanie leków sterydowych. Może ono przyczyniać się do rozwoju poważnych chorób wzroku, takich jak zaćma czy jaskra.

6. Leczenie alergicznego zapalenia spojówek

W celu rozpoznania alergicznego zapalenia spojówek konieczna jest wizyta u lekarza okulisty lub alergologa. Podstawowe znaczenie diagnostyczne ma badanie podmiotowe (wywiad lekarski – rozmowa z pacjentem), które pozwoli ocenić przyczynę zapalenia spojówek i alergii wokół oczu.

Ważnym elementem badania podmiotowego u pacjentów podejrzanych o schorzenia alergiczne jest uzyskanie informacji związanych z wynikami dotychczasowego leczenia. Szczególnej uwagi wymagają leki przyjmowane przez pacjenta z powodu innych schorzeń (np. b-blokerów lub doustnych hormonalnych leków antykoncepcyjnych), które mogą wykazywać uboczne działania, zwłaszcza na drożność nosa.

Oprócz eliminacji alergenu wywołującego objawy często konieczne jest wdrożenie farmakoterapii. Co stosuje się na alergiczne zapalenie spojówek? Krople nawilżające do oczu to zwykle jeden z ważniejszych elementów terapii. Pomocne mogą być także leki przeciwhistaminowe oraz przeciwzapalne. Wskazane są także, łagodzące opuchliznę, chłodne kompresy.

W przypadku okresowego i przewlekłego zapalenia spojówek i alergii pod oczami skuteczna może być też immunoterapia swoista (potocznie odczulanie). Terapia ma na celu przyzwyczajenie układu immunologicznego pacjenta do danego alergenu.

7. Profilaktyka alergicznego zapalenia spojówek

Unikanie narażenia na alergen wywołujący objaw to zarówno podstawa leczenia, jak i profilaktyki alergicznego zapalenia spojówek. Co robić poza ograniczeniem ekspozycji na alergeny, żeby uniknąć schorzenia?

Profilaktyka alergicznego zapalenia spojówek to także:

• unikanie czynników drażniących,
• noszenie okularów i dbanie o ich higienę,
• regularne wietrzenie pomieszczeń, zwłaszcza w okresie grzewczym,
• ograniczenie ilości domowych tekstyliów – zasłon, dywanów, narzut (w przypadku uczulenia na roztocza),
• dbanie o czystość w mieszkaniu,
• ograniczenie kontaktu ze zwierzętami (uczulenia na sierść zwierząt),
• mycie ciała i włosów po spacerach, zmiana odzieży po powrocie do domu,
• płukanie nosa i spojówek (sztuczne łzy, sól fizjologiczna).

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.