Komórki tuczne – właściwości, rola, patologie
Komórki tuczne są komórkami wielofunkcyjnymi. Stanowią element układu immunologicznego. Biorą udział w obronie organizmu przed bakteriami i innymi drobnoustrojami. Uczestniczą w reakcjach alergicznych, odgrywają istotną rolę w procesach zapalnych. Zalicza się je do układu odporności wrodzonej, ale są również aktywne w odporności nabytej. Co warto wiedzieć?
1. Co to są komórki tuczne?
Komórki tuczne, inaczej mastocyty, to komórki krwi należące do rodziny białych krwinek tkanki. Charakterystyczne dla nich jest to, że powstają z prekursorów szpikowych, a do miejsca osiedlenia docierają wraz z krwią. Ostatecznie dojrzewają dopiero w tkankach docelowych. Odkryto je i opisano w 1876 roku. Dokonał tego Paul Ehrlich.
Mastocyty znajdują się w tkankach całego ciała. Najczęściej lokalizują się w okolicy niewielkich naczyń krwionośnych, w narządach stykających się ze środowiskiem zewnętrznym, w tkance łącznej (otrzewna) lub wokół nerwów. Czas życia mastocytów w tkankach wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Następie jądro komórkowe komórki tucznej ulega fragmentacji. Mastocyt kończy cykl życiowy w śledzionie.
2. Właściwości komórek tucznych
Jak wygląda komórka tuczna? Mastocyt ma okrągły lub owalny kształt i wielkość 6-12 mm, niewielkie jądro komórkowe i dobrze rozbudowany aparat Golgiego. Pozostałe organella są słabo rozwinięte. W cytoplazmie obecne są liczne, ciemne, zasadochłonne ziarna zawierające substancje bioaktywne.
Z uwagi na kryterium podziału stanowi zawartość ziaren wyróżnia się dwa rodzaje mastocytów. To mastocyty śluzówkowe (T mastocyty) zawierające tryptazę zlokalizowane głównie w błonie śluzowej oraz mastocyty łącznotkankowe (TC mastocyty), które zawierają tryptazę i chymazę znajdujące się w tkance łącznej.
Mastocyty są zasobne w heparynę, a pobudzone wydzielają prostaglandyny i cytokiny. Zawierają również proteazy. Na ich powierzchni znajduje się receptor FcεRI wiążący przeciwciała IgE. Jedną z najważniejszych substancji wydzielanych przez mastocyty jest histamina, odpowiedzialna za pojawienie się:
- świądu,
- obrzęku,
- zaczerwienienia skóry,
- bólu głowy,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności czy biegunka).
Mastocyty wytwarzają również wiele innych substancji chemicznych i mediatorów.
3. Rola komórki tucznej
Komórki tuczne stanowią element układu immunologicznego. Biorą udział w obronie organizmu przed bakteriami, wirusami czy pasożytami, ale i innymi drobnoustrojami. Rozpoznają antygeny patogenów. Ich główną rolą jest wywoływanie lokalnego stanu zapalnego w reakcji na czynniki egzogenne.
Jego pojawienie się jest skutkiem tego, że substancje uwolnione przez mastocyt prowadzą do degradacji składników istoty międzykomórkowej, poszerzenia kapilar i napływu granulocytów.
Mastocyty pełnią rolę zarówno w mechanizmach odpowiedzi immunologicznej wrodzonej, jak i nabytej.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
W odpowiedzi na atak patogenów mogą gwałtownie reagować, uwalniając substancje o silnym działaniu obronnym i kurczącym naczynia krwionośne. W nasilonych reakcjach alergicznych może to prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.
Bezpośredni sygnał do degranulacji, czyli gwałtownego uwolnienia zawartości ziarnistości stanowi między innymi reakcja antygenu z przeciwciałami IgE znajdującymi się na powierzchni komórki tucznej. Jednak proces degranulacji zachodzi także pod wpływem leków (na przykład morfiny czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych), czynników chemicznych, stresu, zabiegów (na przykład biopsji czy endoskopii) oraz czynników fizycznych.
4. Czym jest mastocytoza?
Nadmierny patologiczny wzrost komórek tucznych jest przyczyną mastocytozy. Mówi się o niej, gdy w organizmie pojawia się zbyt dużo mastocytów.
Istotą choroby jest gromadzenie się komórek tucznych w skórze lub w narządach wewnętrznych. Tym samym chorobę klasyfikuje się jako mastocytozę skórną (cutaneus mastocytosis (CM)) lub mastocytozę układową (systemic mastocytosis -SM).
Aby rozpoznać postać mastocytozy, niezbędne jest histopatologiczne badanie wycinka skórnego lub badanie histopatologiczne szpiku. Postać skórna mastocytozy najczęściej jest stwierdzana w dzieciństwie, zaś większość dorosłych boryka się z układową postacią choroby.
Przebieg choroby jest różny. Zależy to od wieku chorego, typu choroby, zajętych narządów, ale i innych współistniejących chorób, takich jak choćby alergie. Nie bez znaczenia jest odpowiedź organizmu pacjenta na leczenie. Choroba często ulega remisji. Dotyczy to mastocytozy dziecięcej, ograniczonej do skóry. U większości chorych na choroba nie wpływa na długość życia.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.