Skrupulatyzm – przyczyny, objawy i leczenie
Skrupulatyzm jest objawem nerwicy natręctw. To stan wewnętrznej udręki i wątpliwości natury moralnej, które dotyczą własnego postępowania. Osoby cierpiące z jego powodu mają obsesyjne myśli na punkcie religii, moralności i grzechu. To sprawia, że wymagają od siebie przestrzegania sztywnych reguł dotyczących przestrzegania praktyk religijnych czy norm etycznych. Nigdy nie mają też pewności, czy poprawnie odbyły spowiedź. Co warto wiedzieć?
1. Skrupulatyzm a nerwica natręctw
Skrupulatyzm, inaczej skrupulanctwo, jest objawem nerwicy natręctw i jedna z form myśli obsesyjnych, w których głównym tematem staje się grzech. Obsesje nie tylko wypełniają czas, ale i zakłócają codzienne czynności oraz relacje interpersonalne. Wywołują cierpienie i zdecydowanie pogarszają jakość życia.
Nerwica natręctw, zespół natręctw czy zespół anankastyczny to inne nazwy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (ang. obsessive-compulsive disorder, OCD). To choroba należąca do grupy zaburzeń lękowych, które obejmują również zaburzenia paniczne, fobię społeczną, fobię swoistą, uogólnione zaburzenia lękowe oraz PTSD.
OCD charakteryzuje się występowaniem natrętnych myśli, obsesji kompulsji, którym zawsze towarzyszy niepokój, lęk, ale także depresja, autoagresja i derealizacja (poczucie, że świat jest nierealny bądź zmieniony).
Charakterystyczną cechą tej choroby jest przymus wykonywania określonych rytuałów. Osoba cierpiąca na zespół natręctw odczuwa silny imperatyw wewnętrzny, nakazujący jej wykonywać daną czynność. Jeśli tego nie zrobi, dręczy ją silny lęk i niepokój psychoruchowy.
Najczęstszymi objawami zaburzeń obsesyjno- kompulsywnych jest nie tylko skrupulatyzm, ale i przymus chronicznego sprawdzania, czy nie istnieje groźba pożaru bądź wypadku, przymus częstego mycia się czy sprzątania otoczenia w obawie przed kontaktem z drobnoustrojami lub niebezpiecznymi substancjami. To także porządkowanie przedmiotów oraz powtarzanie rytualnie czynności do chwili, aż wszystkie rzeczy będą idealnie ułożone lub wykonane, jak również przymus kolekcjonowania przedmiotów (syllogomania), które nie posiadają żadnej wartości.
2. Objawy skrupulatyzmu
Osoby cierpiące z powodu skrupulatyzmu mają obsesyjne myśli na punkcie grzechu, religii i moralności. To dlatego wymagają zarówno od siebie, jak i od innych przestrzegania reguł dotyczących przestrzegania praktyk religijnych czy norm etycznych, które są sztywne i wygórowane. Duchowni podkreślają, że ze skrupulatyzmem często zmagają się ludzie pobożni, pragnących świętości, dbający o szczególnie silną i bliską relację ze stwórcą.
Osoba zmagająca się ze skrupulatyzmem doświadcza silnego lęku i myśli obesyjnych. Po pierwsze nigdy nie ma pewności, czy poprawnie odbyła spowiedź i czy nie zataiła grzechu, ponieważ doświadcza przesadnej drobiazgowości w roztrząsaniu kwestii sumienia. Po drugie w najmniejszym uchybieniu widzi grzech. W ciężkich przypadkach grzechem jest niemal wszystko. Skrupulat staje się zakładnikiem własnej nadwrażliwości i wyobraźni.
W teologii chrześcijańskiej występuje określenie sumienia skrupulanckiego, które jest zaliczane do deformacji sumienia i oznacza dostrzeganie grzechu tam, gdzie on w rzeczywistości nie występuje. Teologia chrześcijańska nie wyklucza naturalnych przyczyn występowania tego zjawiska (jak zaburzenia psychiczne), jednak bierze również pod uwagę przyczyny nadprzyrodzone (jak działalność demonów).
3. Przyczyny skrupulatyzmu
Przyczyny skrupulatyzmu, tak jak i innych zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, są różne. To na przykład:
- stres związany z tempem życia i ilością obowiązków wykonywanych w pracy czy domu. Niektórzy mówią, że OCD to choroba cywilizacyjna,
- szczególne cechy osobowości (tak zwana osobowość o typie anankastycznym),
- konflikty psychologiczne,
- trudne sytuacje życiowe,
- problemy, które trudno rozwiązać,
- niska samoocena, poczucie niedowartościowania czy niespełnienia,
- silnie doświadczane urazy porodowe,
- urazy fizyczne i psychiczne.
To musisz wiedzieć
4. Leczenie skrupulanctwa
W leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych kluczowa jest terapia psychologiczna, najczęściej poznawczo-behawioralna (jako samodzielna forma leczenia jest wskazana do leczenia lekkich i umiarkowanie nasilonych postaci zaburzenia), a także środki farmakologiczne.
Zdarza się, zwłaszcza u ludzi młodych, że objawy skrupulatyzmu ustępują samoczynnie. Niestety zwykle nieleczone zaburzenia obsesyjno-kompulsywne przechodzą w postać przewlekłą, a niekiedy ulegają dramatycznemu nasileniu. Bywa, że w przypadku pojawienia się depresji czy myśli samobójczych, niezbędna jest hospitalizacja.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.