Stres szkolny a biofeedback
Okres dzieciństwa wiąże się z poznawaniem świata, przełamywaniem kolejnych wyzwań oraz zdobywaniem nowych umiejętności. Dziecko niezwykle intensywnie przyswaja informacje i uczy się nowych rzeczy. U dzieci w wieku szkolnym proces nauki w znacznym stopniu związany jest z uczestnictwem w zajęciach szkolnych i pozalekcyjnych. Szkoła jest miejscem, gdzie z jednej strony dziecko może zdobywać nowe umiejętności i rozwijać swoje zdolności, z drugiej zaś ciągle jest poddawane ocenie.
1. Czynniki wywołujące stres u uczniów
Dzieci inaczej niż dorośli radzą sobie w trudnych sytuacjach. Związane jest to z mniejszym zasobem umiejętności i sposobów na rozwiązywanie problemów. Dlatego też dziecko wymaga szczególnej opieki i troski. Jednak nie zawsze wsparcie ze strony bliskich osób pozwala przezwyciężyć stres młodemu człowiekowi. W takim wypadku warto skorzystać z metod, które mogą mu pomóc w przezwyciężaniu trudności, ale także dawać nowe możliwości na radzenie sobie ze stresem w przyszłości. Nowoczesną metodą pozwalającą zmniejszać stres i uczącą kontroli reakcji swojego ciała i umysłu jest biofeedback.
Każde dziecko przeżywa stres w nieco odmienny sposób. W pewnych sytuacjach przeżywanie stresu jest wręcz wskazane, gdyż motywuje do działania i pozwala osiągać lepsze wyniki. Jednak zbyt silne przeżycia, którym towarzyszy paraliżujący lęk, mogą mieć skutek zgoła odmienny. Przeżywanie silnych emocji wywołanych sytuacją w szkole może powodować napięcie psychiczne, które będzie miało swoje odzwierciedlenie w reakcjach organizmu ucznia.
Jednym z najważniejszych czynników wywołujących takie reakcje są sytuacje, kiedy młoda osoba jest wystawiona na ocenę swoich umiejętności i zdolności. Ocena w każdej formie może wywoływać napięcie i silne emocje. Stres związany ze szkołą jest szczególnie widoczny w okresie egzaminacyjnym oraz wystawiania ocen semestralnych/rocznych, kiedy dziecko jest pod dużą presją. Przeciążenie organizmu wywołane sytuacją oceny może powodować szereg problemów u młodego człowieka. Dotyczy to zarówno kilkulatków, jak i dorastającej młodzieży.
2. Konsekwencje przeżywania nasilonego stresu przez dzieci
W wielu sytuacjach stres działa motywująco, wyczula zmysły i przyspiesza procesy myślowe. Jednak w nadmiarze bardziej szkodzi niż pomaga. Dziecko narażone na długotrwały, intensywny stres może mieć wiele problemów w życiu codziennym i szkolnym. Napięcie i silne emocje wywołane trudną sytuacją w szkole mogą być przyczyną obniżania się nastroju dziecka oraz pogorszenia się wyników w nauce.
Długotrwały stres wpływa na zmniejszenie efektywności uczenia się i zapamiętywania. Zamiast szybkiego odtwarzania informacji, uczeń doświadcza gonitwy myśli lub tzw. „białej kartki”, czyli stanu, kiedy nie może sobie przypomnieć zapamiętanych wcześniej informacji. Taka sytuacja może dodatkowo wzmagać negatywne przeżycia dziecka i prowadzić do pogłębiania się problemów. Powstaje błędne koło: dziecko odczuwa silny stres, napięcie psychiczne wywołuje zaburzenia procesu uczenia się i koncentracji uwagi, to prowadzi do obniżenia wyników w nauce, a co za tym idzie, złe oceny i lęk przed kolejną porażką wzmagają stres ucznia.
3. Kształtowanie się sposobów radzenia sobie ze stresem u dzieci
Radzenie sobie ze stresem przez dzieci jest trudniejsze niż radzenie sobie z nim przez osoby dorosłe. Dzieci dopiero rozwijają niezbędne w życiu dorosłym mechanizmy przezwyciężania trudności. W młodym wieku potrzebują wsparcia i zrozumienia ze strony najbliższych osób, by móc radzić sobie w ciężkich chwilach i utrwalać własne metody walki z trudnościami. Dzieci w dużym stopniu przejmują zachowania rodziców. Podobnie jest z kształtowaniem własnego „systemu obronnego” przez dziecko. Obserwując reakcje rodziców w trudnych sytuacjach, poznają metody radzenia sobie z nimi. Jednak te metody nie zawsze są skuteczne i ich obserwacja oraz przejmowanie mogą wywoływać powstawanie zaburzonych schematów postępowania.
Do prawidłowego funkcjonowania w sytuacjach stresowych dziecko potrzebuje wsparcia bliskich osób. W ten sposób może przezwyciężać trudności, czując się przy tym bezpiecznie, gdyż rodzice czy inne bliskie osoby asekurują go i mogą mu pomóc w razie zbyt dużych problemów. Dlatego ważna jest obserwacja dziecka oraz kształtujących się u niego zachowań i ewentualna korekcja zaburzonych schematów reakcji.
4. Biofeedback jako metoda efektywnej walki ze stresem
Biofeedback jest nowoczesną metodą trenowania mózgu, która może być stosowana jako pomoc dzieciom doświadczającym silnego stresu. Metoda ta pozwala poszerzać wiedzę na temat funkcjonowania organizmu oraz zwiększać kontrolę nad jego reakcjami. Dzięki lepszemu zrozumieniu własnego ciała można także wpływać na przebieg procesów psychicznych i fizycznych.
Stres jest reakcją organizmu na sytuację trudną, zagrażającą. Reakcja ta ma odzwierciedlenie zarówno w funkcjonowaniu sfery fizycznej, jak i psychicznej człowieka. Biofeedback pozwala zmniejszać napięcie psychiczne dzięki uzyskaniu kontroli nad pracą mózgu oraz innymi czynnościami fizjologicznymi organizmu (napięciem mięśniowym, oddechem, rytmem zatokowym serca) i odruchami ciała. Ciało i umysł wzajemnie na siebie wpływają, dlatego ta metoda daje widoczne i trwałe efekty pozwalające zmniejszać odczuwany stres.
Jedną z wielu zalet stosowania tej metody jest jej forma – nie jest to „sztywny” trening, w którym trzeba wykonywać nudne ćwiczenia. Biofeedback może być odbierany przez dzieci jako forma zabawy. Dzięki takiej formie treningu dziecko może w komfortowych warunkach pracować nad swoim problemem i poznawać nowe możliwości radzenia sobie z napięciem psychicznym i fizycznym. Przyjazna forma spotkań minimalizuje nieprzyjemne doznania, jakie mogą być kojarzone z procesem uczenia się i oceny w szkole. Dlatego dziecko łatwiej może się zrelaksować i przyswajać nowe możliwości zmniejszania napięcia. Nabyte w trakcie treningów umiejętności oraz poszerzenie znajomości swojego ciała mogą zaowocować w przyszłości sprawniejszym radzeniem sobie ze stresem i pełniejszym wykorzystaniem potencjału.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.