Dysleksja - rodzaje, przyczyny, objawy, rozpoznanie, metoda Warnkego
Dysleksja u dzieci potrafi być czymś równie problematycznym co dysleksja u dorosłych. Definicja określa jasno, że schorzenie to powoduje specyficzne trudności w opanowaniu umiejętności czytania oraz pisania. Dysleksja rozwojowa ujawnia się już u dzieci w młodym wieku. Zdiagnozować można ją jednak dopiero w momencie, w którym dziecko skończy dziesiąty rok życia. Jakie są poszczególne typy dysleksji? Co warto wiedzieć o tym zaburzeniu? Jak przebiega leczenie?
- 1. Co to jest dysleksja?
- 2. Rodzaje dysleksji
- 3. Przyczyny dysleksji
- 4. Objawy dysleksji
- 4.1. Obniżona sprawność ruchowa
- 4.2. Trudności z zapamiętywaniem
- 4.3. Opóźnienie rozwoju
- 5. Rozpoznanie dysleksji
- 5.1. Test na dysleksję
- 6. Prawa dziecka z dysleksją
- 7. Dysleksja u dorosłych
- 8. Leczenie dysleksji
- 8.1. Terapia dysleksji metodą Warnkego
1. Co to jest dysleksja?
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 określa dysleksję jako specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u osób, których inteligencja jest na poziomie co najmniej przeciętnym (osoby te nie mogą mieć żadnych zaburzeń w rozwoju intelektualnym), przy stosowaniu standardowych metod nauczania.
Opisywane trudności mogą występować od początku edukacji wówczas jest to dysleksja rozwojowa. Przymiotnik „rozwojowa” oznacza, że trudności typu dyslektycznego występują od początku nauki czytania i pisania. W dysleksji rozwojowej u dzieci o prawidłowym rozwoju mogą wystąpić zaburzenia mowy, uwagi, koncentracji i pamięci. Problemy z czytaniem oraz pisaniem słów w przebiegu dysleksji występują pomimo stosowania przez nauczycieli tradycyjnych metod nauczania (takich, które są skuteczne w przypadku większości dzieci).
Trudności składające się na dysleksję rozwojową spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych oraz ich integracji. Uwarunkowane jest to nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego. Osoba dotknięta dysleksją to dyslektyk.
Jak można stwierdzić (zdiagnozować) dysleksję u osoby małoletniej? Rodzice muszą udać się z dzieckiem np. do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Specjaliści pracujący w takich placówkach przeprowadzają z udziałem dziecka badanie psychologiczne. Do wystawienia odpowiedniej diagnozy przyczyniają się również wyniki badania wzroku, badań foniatrycznych czy psychiatrycznych. Diagnoza dysleksji rozwojowej może zostać postawiona dopiero po ukończeniu dziesiątego roku.
2. Rodzaje dysleksji
Co to znaczy być dyslektykiem? Okazuje się, że dla wielu pacjentów termin ten oznacza coś zupełnie innego. Podział stworzony przez profesor Martę Bogdanowicz wyróżnia takie typy dysleksji jak:
- dysleksja typu wzrokowego, określana też jako dysleksja wzrokowa - pacjent dotknięty tym typem problemu boryka się z zaburzeniami percepcji i pamięci wzrokowej. Dodatkowym problemem są zaburzenia dotyczące koordynacji wzrokowo-ruchowej i ruchowo-przestrzennej
- dysleksja typu słuchowego, określana jako dysleksja słuchowa - u pacjentów występują zaburzenia percepcji i pamięci słuchowej. Kłopoty sprawiają dźwięki mówione stanowiące jeden z elementów komunikacji. Często występują też zaburzenia funkcji językowych
- dysleksja integracyjna - pacjenci zmagający się z integracyjnym typem dysleksji mają zaburzoną integrację percepcyjno-motoryczną
- dysleksja typu mieszanego, okreśna też jako dysleksja mieszana dotyczy zaburzeń percepcji i pamięci słuchowej. Dodatkowym objawem są zaburzenia związane z pamięcią i percepcją wzrokową, ale również wyobraźnią przestrzenną (inteligencją wizualno-przestrzenną).
- dysleksja wizualna - w przebiegu tego typu dysleksji pacjent boryka się z zaburzeniami zdolności percepcji wzrokowej. Zaburzone jest również zapamiętywanie wrażeń wizualnych.
Specjaliści wyróżniają następujące odmiany dysleksji rozwojowej:
- dysgrafia (zniekształcenia strony graficznej pisma),
- dysfonia (niewyraźne i ciche mówienie),
- dyskalkulia (specyficzne trudności w rozwiązywaniu zadań matematycznych),
- dysleksja (trudności w płynnym czytaniu, często połączone z trudnościami w pisaniu),
- dysortografia (trudności z opanowaniem poprawnej pisowni, mimo znajomości zasad ortografii),
- hiperdysleksja (trudności w czytaniu ze zrozumieniem).
3. Przyczyny dysleksji
Pierwotna przyczyna dysleksji rozwojowej przez wielu badaczy upatrywana jest w zakłóceniach funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Nie wyklucza się również roli czynnika genetycznego. Najczęstsze z nich to zmiany anatomiczne i zaburzenia fizjologiczne układu nerwowego (w okresie ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu).
Przyczynami trudności w nauce, a co za tym idzie również dysleksji, może być brak zdolności wynikający z obniżonego poziomu rozwoju umysłowego dziecka, niedostosowane lub wadliwe metody nauczania, trudna sytuacja rodzinna, zaburzenia procesu lateralizacji, przyczyny hormonalne.
4. Objawy dysleksji
Jeżeli dziecko nie jest w stanie dobrze wykonać czynności, które jego rówieśnicy wykonują poprawnie, lub wykonuje je z opóźnieniem w stosunku do równolatków, powinniśmy bacznie się temu przyjrzeć. Może cierpieć na dysleksje. Na co zwrócić szczególną uwagę?
4.1. Obniżona sprawność ruchowa
Obniżona sprawność ruchowa przy dysleksji rozwojowej objawia się trudnościami dziecka z bieganiem, skakaniem, wykonywaniem ćwiczeń równoważnych, a także z nauką jazdy na rowerze, hulajnodze oraz nartach.
Dysleksja rozwojowa objawiać się może również trudnościami z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca i noża. Dziecko może nie potrafić również rzucać i chwytać piłki, rysować szlaczków i rysować złożonych figur geometrycznych. Może również niepoprawnie układać kredki w dłoni.
4.2. Trudności z zapamiętywaniem
Objawy dysleksji to także trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych opisujących stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, wewnątrz-na zewnątrz, wadliwa wymowa, częste przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. „sosa” lub „szosza”) i błędy gramatyczne.
Niepokojącym objawem mogą być także trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie oraz mylenie nazw zbliżonych fonetycznie.
Trudność mogą obejmować także problemy z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi 4-cyfrowe.
4.3. Opóźnienie rozwoju
Objawem dysleksji są także trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki według wzoru; trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki.
Do symptomów możemy również zaliczyć opóźnienie w określeniu ręki dominującej, tzn. dziecko nadal jest oburęczne. Dysleksja objawia się także opóźnieniem orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Dziecko w tym przypadku ma trudności z określeniem swoich części ciała i nie umie wskazać kierunku na prawo i na lewo od siebie. Na uwagę przy rozpoznaniu dysleksji warto również zwrócić uwagę, czy dziecko nie ma trudności w orientacji w czasie. Objaw to na przykład trudności z określaniem pory roku, dnia, godziny na zegarze.
Dysleksja to także trudności w nauce czytania (np. dziecko czyta bardzo wolno, najczęściej głoskuje, przekręca wyrazy; nie rozumie przeczytanego tekstu.
5. Rozpoznanie dysleksji
Okres szkolny jest czasem wielu wyzwań dla młodego człowieka. Nauka i wymagania ze strony nauczycieli i rodziców mogą stwarzać trudności uczniom. Pojawiające się problemy w sprostaniu oczekiwaniom otoczenia wywołują u dzieci silny stres.
Ten stan napięcia staje się szczególnie dokuczliwy dla dzieci, które cierpią na zaburzenia procesu uczenia się. Bardzo istotna jest odpowiednia diagnoza dziecka z dysleksją oraz dostosowanie metod pomocy dziecku tak, by mogło komfortowo czuć się w trakcie zajęć lekcyjnych. W początkowej fazie diagnozowania dysleksji u dziecka niezbędne jest przeprowadzenie wywiadu z rodzicami dziecka, przeprowadzenie wywiadu z młodym pacjentem, który ma problemy z prawidłowym pisaniem lub czytaniem. Dodatkowo, dziecko wykonuje testy sprawdzające jego wiedzę z zakresu ortografii.
Analizowane są jego wypracowania, prace domowe, dyktanda pisane w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ocenia się także poziom graficzny ucznia, umiejętność, płynność oraz szybkość czytania tekstu pisanego. Dziecko poddawane jest również badaniom wzroku, słuchu, badaniom pamięci słuchowej.
Dysleksję rozwojową diagnozuje się wyłącznie w przypadku, w którym dziecko nie cierpi na:
- wady wzroku i słuchu,
- porażenie mózgowe,
- zaburzenia sfery emocjonalnej,
- zaniedbanie środowiskowe.
Zaburzenia nie można także stwierdzić w przypadku, w którym rozwój intelektualny dziecka jest niższy niż przeciętny.
Jeśli u dziecka zostanie zdiagnozowane zaburzenie warto skorzystać z nowoczesnych metod wspomagających rozwój dziecka. Sposobem na dotarcie do przyczyny i wyleczenia problemu jest metoda Warnkego.
5.1. Test na dysleksję
Nie istnieje jeden test na dysleksję, który pozwoliłby natychmiast zdiagnozować u dziecka zaburzenie. Niezbędne jest przeprowadzenie wielu badań oraz testów oceniających możliwości młodego pacjenta. Zaangażowanych w badanie dziecka zostaje wielu specjalistów z zakresu pedagogiki, psychologii, foniatrii, neurologii, psychiatrii, okulistyki czy laryngologii.
Końcowa ocena na temat stanu zdrowia pacjenta może zostać wystawiona przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną, publiczną poradnię specjalistyczną lub niepubliczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną lub niepubliczną poradnię specjalistyczną.
6. Prawa dziecka z dysleksją
Dysleksja może ujawnić się już u dzieci w wieku przedszkolnym. U najmłodszych pacjentów dysleksja rozwojowa może manifestować się wadliwą wymową, trudnościami z wypowiadaniem złożonych słów, problemami w rysowaniu i pisaniu, niską sprawnością, trudnościami w różnicowaniu głosek podobnych oraz z wydzieleniem sylab. W tym wieku zaburzenia nie można jednak zdiagnozować. Diagnoza problemu możliwa jest dopiero po ukończeniu przez dziecko dziesiątego roku życia.
Dysleksja u dzieci w wieku szkolnym powoduje, że strona graficzna pisma zostaje zniekształcona. Starsze dziecko może pisać w sposób zmienny i nieczytelny. Problem może powodować także kłopoty trudności z opanowaniem poprawnej pisowni. W przypadku dyskalkulii dziecko boryka się z zaburzeniami zdolności wykonywania działań matematycznych.
Rodzice powinni zdawać sobie sprawę, że dyslektycy mają pewne prawa. Dziecko dotknięte takimi problemami jak dysleksja i dysgrafia, dysortografia czy dyskalkulia ma prawo do tego, aby:
- pisać egzamin w oddzielnej sali,
- pisać samodzielnie formułowane odpowiedzi do zadań za pomocą liter drukowanych,
- pisać egzamin o połowę dłużej niż uczniowie, którzy nie cierpią na dysleksję, dysgrafię, dysortografię dyskalkulię,
- zaznaczać odpowiedzi do zadań egzaminacyjnych bezpośrednio na arkuszu (nie ma obowiązku przepisywania pytań).
Uczniowi z dysleksją przysługuje także prawo do wysłuchania przeczytanych mu na głos instrukcji, tekstu wstępnego lub treści zadań egzaminacyjnych. W tym samym czasie uczeń może śledzić treść tekstu zapisanego w arkuszu. Rodzic musi przedstawić dyrekcji aktualną opinię na temat stanu zdrowia dziecka.
7. Dysleksja u dorosłych
Dysleksja u osób dorosłych może powodować wiele trudności w życiu codziennym. Dorosły dyslektyk ze względu na swoje problemy z czytaniem czy odręcznym pisaniem listów może czuć się niekomfortowo zarówno wśród rówieśników na uczelni, jak i osób współpracujących z nim np. w korporacji. Pełnoletni dyslektyk może również borykać się z problemami w zapamiętywaniu ważnych dat czy numerów, mylić kolejność cyfr podczas wybierania numerów telefonicznych.
Bardzo głęboka dysleksja u dorosłych może powodować również inne problemy, które z biegiem czasu nasilają się i sprawiają, że dyslektyk ma problemy z prowadzeniem samochodu, zapamiętaniem znaków drogowych.
Problemy z pisaniem u dorosłych mogą zdarzać się równie często co problemy z pisaniem u dzieci. Dorośli dyslektycy często starają się ukryć swoje słabości. Wielu z nich unika pisania, pomimo znajomości najważniejszych zasad ortografii. Czasem unikają wykonania jakichś zadań tłumacząc się tym, że zapomnieli np. okularów.
Osoby prowadzące swoją firmę niejednokrotnie proszą bliskich o sprawdzenie napisanych przez siebie e-maili czy pism. Niejednokrotnie decydują się wynająć osobę, która zajmie się prowadzeniem firmowej strony internetowej czy firmwego funpaga. Dysortografia u dorosłych może powodować u pacjenta niechęć do pisania, a zarazem entuzjazm do komunikacji za pomocą telefonu czy wideokamery.
Jak leczyć dysleksję u dorosłych? Leczenie problemu jakim jest dysleksja w wieku dorosłym może opierać się na metodzie Warnkego. Metoda ta została całościowo opracowana w taki sposób, by pomóc zredukować przykre skutki dysleksji i pomóc sobom borykającym się ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu. Osoby, które borykają się z zaburzeniem mogą otrzymać pomoc również specjalnych grupach wsparcia.
W naszym kraju wiele osób boryka się z problemem dysgrafii, dysortografii czy dyskalkulii. Okazuje się, że przypadłość ta doskwiera(ła) również wielu popularnym i uzdolnionym osobom. Znani Polacy z dysleksją to przede wszystkim: Jan Matejko, Jacek Kuroń, Mikołaj Trzaska, Maciej Kuroń, Jacek Żakowski, Adam Wajrak.
Wielu Instagramowych twórców bez skrępowania głosić hasła takie jak: "jestem dyslektykiem", "mam dysleksję". W swojej działalności starają się oni poszerzać wiedzę ludzi na temat zaburzenia przebiegającego ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania u osób o prawidłowym rozwoju umysłowym.
8. Leczenie dysleksji
Zaburzenia dyslektyczne nigdy nie powinny być bagatelizowane. Jak zatem powinno przebiegać leczenie dysleksji u dzieci i dorosłych? Wciąż popularnym sposobem pomocy są określone ćwiczenia dla dzieci dyslektycznych. Pomocne bywa zwiększenie ilości treningów czytania, pisania, zadań matematycznych czy rozwiązywania łamigłówek. W Internecie znaleźć można również ćwiczenia dla dzieci z dysleksją. Na rynku dostępne są również specjalne zeszyty ćwiczeń dla dyslektyków.
Nowoczesne metody pozwalają nie tylko zlokalizować źródło problemu i zniwelować objawy, ale przede wszystkim zapewniają poprawę funkcjonowania dziecka w szkole.Najpopularniejszą metodą leczenia dysleksji rozwojowej oraz dysleksji u pacjentów dorosłych jest metoda Warnkego. Terapia może opierać się również na zastosowaniu EEG – Biofeedbacku, metody Johansena, metody Tomatisa. Istnieją poradnie, w których odbywają się również zajęcia dla dzieci z dysleksją, a także dla dorosłych dyslektyków.
Nie tylko rodzice, ale również dorośli dyslektycy często zastanawiają się czy dysleksję można wyleczyć. Niestety, dysleksja nie jest uleczalna. Odpowiednia terapia może wpłynąć na umiejętności czytania, pisania, liczenia czy literowania, całkowite wyleczenie jest jednak niemożliwe, ponieważ dysleksja jest zaburzeniem neurologicznym.
8.1. Terapia dysleksji metodą Warnkego
Metoda Warnkego jest sposobem dotarcia do podłoża problemu i pracy nad poprawą sytuacji dziecka. Terapia metodą Warnkego jest intensywna i składa się z kilku elementów.
Rozpoczyna się diagnostyką czynności poznawczych, oceniającą zakres automatyzacji przetwarzania sygnałów spostrzeżeniowych. Zdiagnozowanie zaburzeń uczenia się pozwala przejść do kolejnego etapu – rozpoczęcia spotkań terapeutycznych.
Po dokładnym poznaniu problemów ucznia można rozpocząć ćwiczenia praktyczne, które prowadzone są w oparciu o indywidualnie opracowane programy treningowe i zalecenia terapeutyczne. Terapię stanowią treningi 8 funkcji podstawowych, treningi lateralne synchronizujące pracę półkul mózgowych oraz treningi literowania wzrokowego.
Oprócz pracy z terapeutą dziecko wykonuje także odpowiednie ćwiczenia samodzielnie w domu, z wykorzystaniem sprzętu Brain-Boy Universal. Ważnym atutem terapii jest jej atrakcyjna forma, przypominająca bardziej zabawę niż pracę, motywująca dziecko do osiągania coraz wyższych wyników treningowych.
Terapia metodą Warnkego wpływa na prawidłowy rozwój procesów poznawczych i dostarcza efektywnych strategii uczenia się. Wyrównując deficyty w zakresie centralnego przetwarzania informacji, które pojawiają się na etapie wczesnego dzieciństwa, daje solidną podstawę do osiągnięcia sukcesów w nauce na każdym etapie życia. Przez skuteczne usunięcie źródła trudności, osiągnięte wyniki terapii są trwałe.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.