Trzeszczka – budowa, lokalizacja, funkcje i patologie
Trzeszczka to fragment ścięgien o częściowo skostniałej strukturze, znajdujący się w stopach i dłoniach. Jej zadaniem jest ochrona ścięgna przed degradacją wskutek przeciążeń. Jakie są najczęściej rozpoznawane patologie w obrębie tej niewielkiej struktury? Na czym polega leczenie?
1. Co to jest trzeszczka?
Trzeszczka (łac. ossa sesamoidea) to niewielka i zaokrąglona kostka (skostniały fragment ścięgien), która ze ścięgnami i więzadłami tworzy tak zwany aparat trzeszczkowy.
Struktury są połączone z powierzchniami stawów i zlokalizowane w ścięgnach kończyn górnych oraz dolnych, w okolicy stawów palców dłoni i stóp. Trzeszczki dłoni i stóp są rozmieszczone analogicznie.
Gdzie znajdują się trzeszczki?
Na rękach trzeszczki zlokalizowane są wyłącznie na powierzchni dłoniowej ręki (np. trzeszczka kciuka, położona przy pierwszej kości śródręcza w ścięgnach mięśnia zginacza krótkiego kciuka i mięśnia przywodziciela kciuka).
Jeśli chodzi o nogi, w ich obrębie znajduje się największa trzeszczka w organizmie. To trzeszczka w kolanie – rzepka.
Trzeba także wspomnieć o trzeszczce w stopie (np. trzeszczka w stopie strzałkowa-boczna i piszczelowa-przyśrodkowa, powstające po podeszwowej stronie stawu śródstopno-paliczkowego pierwszego. Umiejscowione są przy połączeniu śródstopia z paluchem).
2. Funkcje trzeszczki
Trzeszczka, choć jest małą strukturą, pełni ważną rolę. Jakie są funkcje trzeszczki? Przede wszystkim struktura:
- chroni ścięgna np. zginacza długiego palucha w stopie,
- poprawia pracę ścięgien poprzez zwiększanie mechanicznej dźwigni mięśnia, odciążanie głowy kości i przejmowanie części obciążenia (np. ułatwia przenoszenie obciążeń przez przyśrodkową część przodostopia, zmniejsza siłę niezbędną do pracy stawu śródstopno-paliczkowego w momencie odbicia stopy od podłoża),
- odgrywa ważną rolę w stabilizacji dynamicznej i statycznej stawu.
3. Stany zapalne i urazy trzeszczki
Do najczęstszych patologii trzeszczki należy zapalenie trzeszczki lub złamanie trzeszczki. Znacznie rzadziej ulegają im trzeszczki zlokalizowane w dłoniach niż w stopach.
Jakie są przyczyny urazów tych struktur – zapalenia bądź złamania? Dochodzi do nich najczęściej u osób aktywnych fizycznie, sportowców (biegaczy, skoczków, tancerzy) w efekcie przeciążania, ale także wskutek kontuzji podczas niefortunnego zeskoku z dużej wysokości.
Inne częste przyczyny urazów lub patologicznych zmian w trzeszczkach to:
- zaburzenia kostno-stawowe i wady stóp, np. stopa płaska, stopa wydrążona, stopy płasko-koślawe,
- chodzenie na wysokich obcasach, co sprawia, że trzeszczki przejmują znaczną część obciążeń,
- wyginanie kostki do wewnątrz podczas chodzenia, co wywołuje nadmierne obciążenie pierwszej kości śródstopia.
Jeśli chodzi o symptomy stanu zapalnego trzeszczki, te pojawiają się stopniowo, stąd:
- ostry ból,
- wrażliwość na dotyk,
- kłucie w stopie,
- narastanie dolegliwości podczas obciążania stopy,
- stopniowe przenoszenie dolegliwości bólowych na okolicę bocznej krawędzi stopy.
Pojawiają się one dopiero w zaawansowanej fazie choroby. Trzeba pamiętać, że zapalenie trzeszczki to patologiczny stan spowodowany zbyt dużym obciążeniem danej okolicy przez bardzo długi czas.
Objawy złamania trzeszczki obserwuje się szybciej. Nagły ból, wrażliwość okolicy trzeszczki na dotyk (zazwyczaj stopy), obrzęk i krwiak (zwykle w obszarze palucha i przedniej części podbicia) pojawia się zaraz po doznaniu kontuzji.
4. Diagnostyka i leczenie trzeszczki
Rozpoznanie przyczyny bólu i innych dolegliwości, które mogą wskazywać na problem z trzeszczką, wymaga przede wszystkim badania przedmiotowego i podmiotowego (badanie fizykalne i wywiad lekarski). By potwierdzić rozpoznanie, należy wykonać badania obrazowe, na przy badanie RTG lub badanie rezonansu magnetycznego.
Leczenie stanu zapalnego trzeszczki obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i ograniczenie aktywności fizycznej, odciążenie stopy oraz stosowanie specjalistycznych wkładek, które chronią trzeszczki.
Pomocny jest kinesiotaping (oklejanie specjalnymi taśmami), zabiegi manualne czy krioterapia, jonoforeza oraz laseroterapia. Stopniowo wprowadza się też ćwiczenia rozciągające mięsień brzuchaty łydki i mięsień płaszczkowaty oraz tylną taśmę mięśniowo-powięziową.
Leczenie złamania trzeszczki w większości przypadków leczenie jest zachowawcze, czyli nieoperacyjne – polega na unieruchomieniu i odciążeniu kończyny. Duże znaczenie ma fizjoterapia: laseroterapia, magnetoterapia, krioterapia oraz drenaż limfatyczny.
Czasem w związku z problemami z trzeszczką wymagana jest interwencja chirurgiczna. Dzieje się tak, gdy doszło do przemieszczenia struktur lub gdy pomimo terapii rehabilitacyjnej trwającej co najmniej pół roku dolegliwości bólowe wciąż są dokuczliwe.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.