Zastrzyk domięśniowy – jak i gdzie go zrobić?
Zastrzyk domięśniowy to procedura medyczna polegająca na wprowadzeniu igły do mięśnia w celu podania leku lub innego roztworu. Nie jest to zabieg przyjemny, ale efektywny w działaniu i konieczny w wielu okolicznościach. Na czym polega? Jakie są wskazania i przeciwwskazania?
1. Co to jest zastrzyk domięśniowy?
Zastrzyk domięśniowy, inaczej iniekcja domięśniowa, to z definicji wprowadzenie igły do mięśnia w celu wprowadzenia leku lub innego roztworu. Jego celem jest szybkie działanie terapeutyczne, ale i ochrona przewodu pokarmowego. Ten sposób podania substancji wykorzystuje się również w sytuacji, gdy niemożliwe jest leczenie doustne.
To dlatego iniekcję uznaje się za formę podawania leków, które dzięki ominięciu przewodu pokarmowego działają bezpieczniej, szybciej i bardziej efektywnie niż na przykład tabletki.
Gdzie można zrobić zastrzyk domięśniowy? Najczęściej robi się go w pośladek, mięsień prosty uda, obszerny boczny i mięsień ramienny. Oprócz zastrzyków domięśniowych wyróżnia się zastrzyki dożylne, a także podskórne i śródskórne.
2. Jak zrobić zastrzyk domięśniowy w pośladek?
Zastrzyki domięśniowe wykonuje się najczęściej w pośladek. Rzadziej jest to zastrzyk domięśniowy w ramię czy zastrzyk domięśniowy w udo. Dlaczego? Ma to związek z wielkością mięśnia oraz ukrwieniem, co zapewnia optymalną dystrybucję i absorpcję podawanej substancji.
Przed przystąpieniem do wykonywania zastrzyku należy przeprowadzić wywiad z pacjentem i wykluczyć przeciwwskazania do podania określonego leku. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie stanu ampułki z lekiem. Konieczne jest umycie rąk i założenie jednorazowych rękawiczek.
Zastrzyki domięśniowy w pośladek wykonuje się w pozycji, która zmniejsza napięcie mięśni pośladka, ułatwia wbicie igły i zmniejsza ból przy podawaniu leku. Pacjent powinien leżeć z nogą zgiętą lekko w kolanie, a jedna stopa powinna być położona na kostce drugiej nogi. Miejsce wbicia igły wybiera się, dzieląc pośladek na cztery kwadranty. Następnie wyznacza się dwie linie:
- prowadzącą od końca bruzdy pośladkowej do kolca biodrowego,
- przechodzącą przez środek pośladka.
Igłę wbija się w środek górnego zewnętrznego kwadrantu (w celu ominięcia nerwów). Ważne jest, by pamiętać, że domięśniowo nie powinno się podawać więcej niż 5 ml substancji. Po wbiciu igły odciąga się tłok strzykawki, by upewnić się, że igła nie weszła w naczynie krwionośne. Świadczy o tym krew, która pojawia się po cofnięciu tłoka.
Dolegliwości bólowe pacjenta minimalizuje powolne wciskanie tłoka strzykawki minimalizuje. U dzieci można zastosować maści lub plastry znieczulające miejsce wkłucia.
3. Co jest potrzebne do zrobienia zastrzyku?
Do wykonania zastrzyku wykorzystywany jest tylko sterylny sprzęt jednorazowego użytku, taki jak: igła i strzykawka, środek dezynfekujący, rękawiczki, gaza oraz pojemnik na zużyte materiały medyczne.
Jaka igła jest najlepsza? Nie ma uniwersalnej igły do zastrzyków domięśniowych. Jej wybór zależy od leku. A strzykawka do iniekcji? Ta powinna być większa niż objętość podawanego leku.
4. Przeciwwskazania do iniekcji domięśniowej
Przeciwwskazaniem do wykonania zastrzyku domięśniowego jest:
- zażywanie środków przeciwzakrzepowych,
- skłonność do krwawień,
- zwłóknienia tkanki podskórnej i/lub mięśniowej,
- choroby skóry, zmiany skórne, stan zapalny lub ropny w miejscu iniekcji,
- podejrzenie zawału serca (z uwagi na ewentualne leczenie fibrynolityczne),
- tatuaż w miejscu iniekcji.
Czy można zrobić zastrzyk domięśniowy samodzielnie? Zdecydowanie nie jest to wskazane.
5. Powikłania po zastrzyku domięśniowym
Iniekcje domięśniowe, z uwagi na ryzyko powikłań, mogą być one wykonywane wyłącznie przez personel medyczny (pielęgniarki, położne, ratowników medycznych, lekarzy) i osoby, które posiadają stosowne uprawnienia. Źle zrobiony zastrzyk domięśniowy grozi wystąpieniem powikłań.
Możliwe komplikacje iniekcji domięśniowej obejmują:
- krwiak podskórny,
- zrosty poiniekcyjne,
- reakcje uczuleniowe, wstrząs anafilaktyczny,
- zakażenie w wyniku nieprzestrzegania zasad aseptyki i antyseptyki, ropień poiniekcyjny,
- zator tłuszczowy,
- uszkodzenie nerwów, zwłaszcza nerwu kulszowego i splotu ramiennego,
- jałową martwicę mięśnia,
- zwłóknienia i stwardnienia tkanki podskórnej, zanik tkanki podskórnej,
- upośledzenie wchłaniania leku wskutek zbyt płytkiego wkłucia lub użycie zbyt krótkiej igły,
- szybkie wchłanianie leku wskutek podania leku do naczynia krwionośnego w wyniku braku aspiracji,
- zespół Nicolaua, powikłanie spowodowane niezamierzonym przedostaniem się leku do światła tętnicy,
- zespół Hoigné, czyli powikłanie leczenia penicyliną prokainową w postaci zawiesiny wstrzykiwanej domięśniowo, o którym mówi się w przypadku przedostania się dużych kryształów penicyliny prokainowej do układu krążenia.
Osoba wykonująca zastrzyk powinna też dysponować zestawem przeciwwstrząsowym na wypadek gdyby u pacjenta wystąpiła nieoczekiwana reakcja alergiczna na podawany lek.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.