Czy reakcja anafilaktyczna po jakiejkolwiek szczepionce w przeszłości uniemożliwia zaszczepienie przeciwko COVID-19? Ekspert wyjaśnia

Do redakcji Wirtualnej Polski zgłosiła się kobieta, której tata w przeszłości doznał wstrząsu anafilaktycznego po szczepionce na tężec. Incydent sprawił, że mężczyzna boi się przyjąć szczepionkę przeciwko COVID-19. Czy jego obawy są uzasadnione? Ekspert wyjaśnia, czy anafilaksja po szczepieniu jest przeciwwskazaniem do przyjęcia preparatu na COVID-19.

1. Czym jest reakcja anafilaktyczna?

Za sprawą szczepień związanych z pandemią koronawirusa, w ostatnich miesiącach zrobiło się głośno o odczynie poszczepiennym, jakim jest wstrząs anafilaktyczny. Jest to znana, bardzo rzadko występująca (1-1,3 na 1 mln podanych dawek, bez względu na rodzaj szczepionki) reakcja poszczepienna, która może bezpośrednio zagrażać życiu. Jeśli wystąpi, konieczne jest zastosowanie adrenaliny oraz leczenie szpitalne. Wstrząs może wystąpić po podaniu jakiejkolwiek szczepionki lub leków w kilkanaście minut po wstrzyknięciu preparatu.

- Mój tato miał wiele lat temu wstrząs po podaniu szczepionki na tężec. Reakcja wystąpiła jednak dopiero po kilku dniach, zdążył wyjść ze szpitala i dopiero doszło do wstrząsu. Uratowało go podanie surowicy. Dlatego teraz boi się szczepionki na COVID-19 i od kilku miesięcy nie udało mi się go przekonać do szczepienia. Którą szczepionkę można uznać w przypadku takich osób za najbezpieczniejszą? Po jakim czasie od przyjęcia szczepionki na COVID-19 może dojść do wstrząsu? - pyta czytelniczka.

Zobacz film: "Prof. Flisiak: Nie ma dowodów, że śmiertelność po szczepionce wśród seniorów jest większa"

2. Czy anafilaksja po jakiejkolwiek szczepionce jest przeciwwskazaniem do przyjęcia preparatu na COVID-19?

Jak informuje Polskie Towarzystwo Alergologiczne, reakcje niepożądane są w ogromnej większości związane z odpowiedzią immunologiczną wywołaną samą szczepionką, a nie z reakcją alergiczną. W związku z tym osoby, które doznały w przeszłości wstrząsu anafilaktycznego po innej szczepionce, nie są automatycznie dyskwalifikowane do przyjęcia preparatu na COVID-19.

Prof. Ewa Czarnobilska, alergolog z Katedry Toksykologii i Chorób Środowiskowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkini Polskiego Towarzystwa Alergologicznego wyjaśnia, że osoby, u których w przeszłości wystąpił wstrząs anafilaktyczny, przed szczepieniem na COVID-19 powinny obowiązkowo skonsultować się z lekarzem POZ, który wyda skierowanie do alergologa. Rolą alergologa jest oszacowanie ryzyka wystąpienia ciężkiej reakcji nadwrażliwości po podaniu szczepionki.

- Osoby, które przebyły w przeszłości epizody anafilaksji, powinny być kierowane przez lekarzy kwalifikujących do szczepień przeciw COVID-19 na konsultację do alergologów z odpowiednim doświadczeniem i narzędziami diagnostycznymi, po to, aby wydali opinię, czy osoby te mogą być zaszczepione szczepionką przeciw COVID-19 - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Czarnobilska.

3. Gdzie i w jakich warunkach podawać szczepionkę osobom narażonym na wstrząs anafilaktyczny?

Lekarka dodaje, że jeśli lekarz stwierdzi, że podanie preparatu przeciwko COVID-19 będzie możliwe, to musi się ono odbywać w specjalnych warunkach.

- Jeżeli alergolog uzna, że istnieje ryzyko wystąpienia reakcji nadwrażliwości, to przed podaniem szczepionki przeciw COVID-19 należy sprawdzić dostępność materiałów i sprzętu potrzebnego do reanimacji, adrenaliny i płynów do stosowania dożylnego. Ponadto powinno się założyć wkłucie dożylne i sprawdzić możliwość przewozu takiego pacjenta na SOR - informuje prof. Czarnobilska.

Najlepiej, aby pacjenci z podwyższonym ryzykiem anafilaksji przyjmowali szczepionkę przeciwko COVID-19 w punkcie szczepień na terenie szpitala. Jeśli dojdzie do wstrząsu, konieczne będzie podanie specjalistycznych leków.

- W takiej sytuacji należy rozpocząć właściwe postępowanie obejmujące domięśniowe podanie adrenaliny (0,3–0,5 ml adrenaliny) oraz dożylne podanie płynów (500 ml roztworu fizjologicznego soli). Ponadto w ciągu 30 minut od wystąpienia objawów trzeba pobrać 5 ml krwi żylnej, odwirować i przekazać surowicę do laboratorium w celu oznaczenia stężenia tryptazy (jej podwyższone ponad normę stężenie może wskazywać na ryzyko anafilaksji - przyp.red.) - wyjaśnia ekspertka.

Alergolożka dodaje, że nawet jeśli objawy całkowicie ustąpią, pacjent powinien być hospitalizowany w celu dalszej 12–24-godzinnej obserwacji w warunkach szpitalnych.

4. Które ze składników szczepionki przeciwko COVID-19 mogą wywoływać wstrząs anafilaktyczny?

W przypadku stosowanych szczepionek przeciwko COVID-19 jedynymi składnikami, które mogą wywołać reakcję alergiczną, są glikol polietylenowy i polisorbat 80.

PEG, czyli glikol polietylenowy, jest zawarty w preparatach mRNA. To dość powszechnie używany składnik wielu kosmetyków, leków, kremów oraz maści. Mimo że PEG jest uznawany za substancję bezpieczną, podejrzewa się, że to właśnie on jest odpowiedzialny za przypadki anafilaksji po szczepieniu.

W przypadku większości szczepionek wektorowych, w tym AstraZeneca oraz Johnson & Johnson, składnikiem konserwującym jest Polisorbat 80, czyli monooleinian polioksyetylenosorbitolu. Ten związek jest częstym składnikiem szczepionek, jest również szeroko stosowany w przemyśle spożywczym pod symbolem E433.

Prof. Czarnobilska zauważa, że składniki uczulające obecne w preparatach przeciwko COVID-19 nie są obecne w składzie szczepionki na tężec. W związku z tym opisywany w liście do redakcji przypadek wstrząsu po tej szczepionce nie jest przeciwwskazaniem do przyjęcia szczepionki przeciwko COVID-19.

- W szczepionce na tężec nie ma ani PEG, ani polisorbatu 80, więc reakcja anafilaktyczna po tej szczepionce nie jest przeciwwskazaniem do przyjęcia preparatów przeciwko COVID-19. Mimo wszystko opisywany mężczyzna powinien skonsultować się z lekarzem, który oceni, czy nie ma innych obciążeń, które mogłyby narazić go na wstrząs anafilaktyczny. Bez wizyty u lekarza nie można podjąć decyzji o podaniu konkretnego preparatu na COVID-19. Konsultacja alergologiczna lub lekarza POZ jest konieczna - wyjaśnia prof. Czarnobilska.

Alergolog dr Piotr Dąbrowiecki z Wojskowego Instytutu Medycznego dodaje, że osobom, które doznały reakcji anafilaktycznej po pierwszej dawce preparatu przeciwko COVID-19, także można podać drugą dawkę szczepionki. Warunkiem jest wdrożenie wymienionych wcześniej procedur.

- Jeżeli pacjent miał wstrząs anafilaktyczny po przyjęciu pierwszej dawki szczepionki przeciwko COVID-19, kolejną dawkę przyjmuje w szpitalu. Przy bardzo wysokim ryzyku u chorego zakładamy wenflon, a po szczepionce przebywa na sali obserwacyjnej 30-60 minut, a nie 15 jak pozostali - podsumowuje dr Dąbrowiecki.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.