Drabina analgetyczna

Drabina analgetyczna jest schematem opracowanym w 1986 roku przez Światową Organizację Zdrowia, odnoszącym się do terapii bólu. Początkowo zalecenia drabiny analgetycznej dotyczyły postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u osób zmagających się z chorobami nowotworowymi. Współcześnie lekarze posługują się schematem farmakologicznego leczenia bólu również wtedy, gdy mają do czynienia z pacjentami niechorującymi na raka. Drabina analgetyczna wskazana jest do leczenia wszystkich rodzajów bólu. Uwzględnia ona trzy stopnie intensywności leczenia pacjentów dorosłych (w przypadku dzieci obejmuje ona dwa stopnie).

Leczenie powinno rozpoczynać się zawsze od stopnia pierwszego. Pierwszy stopień drabiny analgetycznej obejmuje terapię następującymi środkami: nieopioidowy lekiem przeciwbólowym +/- koanalgetykiem. O ile stan pacjenta nie ulega poprawie na przestrzeni kilkunastu godzin, a dolegliwości bólowe są jeszcze bardziej odczuwalne, lekarz powinien podjąć decyzję o wprowadzeniu leków z drugiego stopnia. Drugi stopień uwzględnia podanie słabego leku opioidowego. Dodatkowo terapię można, ale nie trzeba wzbogacić koanalgetykiem.

W przypadku trzeciego stopnia drabiny analgetycznej, pacjent zmaga się z silnym lub bardzo silnym bólem. Konieczne może być wówczas podanie silnego opoidu (np. morfiny).

Pierwszy stopień drabiny analgetycznej odnosi się do zwalczania bólu o słabym lub umiarkowanym nasileniu. Podstawowymi lekami zawartymi w pierwszym stopniu drabiny są: paracetamol, metamizol i/lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

Ostatnie z wymienionych wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, a także przeciwgorączkowe. Mechanizm tych leków opiera się na hamowaniu produkcji prostaglandyn. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia lekarz może wówczas podać pacjentowi niesteroidowego leku przeciwzapalnego o nazwie:

• ibuprofen,
• ketoprofen,
• deksketoprofen,
• naproksen,
• diklofenak,
• nimesulid.

Pierwszy stopień drabiny analgetycznej uwzględnia także podawanie innych środków takich jak paracetamol i metamizol. Na dobę można zażyć maksymalnie 4000 mg metamizolu. Przy typowej dawce przeciwbólowe utrzymuje się on przez około 4 godziny.

Paracetamol nie wykazuje działania przeciwzapalnego, z tego względu można go łączyć z innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Od wielu lat substancja ta wykorzystywana jest do leczenia dolegliwości bólowych głowy, zębów, brzucha itp. Warto mieć jednak na uwadze, że paracetamolu nie powinno się łączyć z metamizolem! Jeśli pacjent nie odczuwa po podaniu środków żadnej poprawy, wskazane jest podanie środków z drugiego stopnia drabiny analgetycznej.

Drugi stopień drabiny analgetycznej odnosi się do zwalczania bólu umiarkowanego lub silnego. W poziomie drugim znajdują się słabe leki opioidowe takie jak kodeina czy tramadol. Leczemoe drugiego poziomu opiera się również o podanie nefopamu, leku, który jest inhibitorem zwrotnym wychwytu serotoniny i noradrenaliny.

Substancja ta działa znacznie słabiej niż morfina. Jego stosowanie zalecane jest wówczas, gdy pacjent zmaga się z zaparciami, wymiotami i nudnościami lub gdy źle reaguje na leki opioidowe. Specjaliści nie powinni podawać pacjentowi dwóch różnych opioidów. Wskazane jest podanie jednego z nich do wybranego NLPZ-u.

Trzeci stopień drabiny analgetycznej uwzględnia terapię bólu o silnego lub bardzo silnego. Podaje się wówczas silne leki opioidowe takie jak morfina, fentanyl, oksykodon, buprenorfina. Warto zaznaczyć, że środki te można łączyć z z lekami z poziomu pierwszego, a także innymi dodatkowymi środkami. Lekiem wspomagającym może być koanalgetyk. Lekarz prowadzący powinien zwrócić uwagę pacjentowi na możliwość występowania zaparć, nudności oraz wymiotów.