Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: lek. Magdalena Reszczyńska

Jak budować odporność organizmu?

Odporność organizmu opiera są na skomplikowanym systemie odpornościowym
Odporność organizmu opiera są na skomplikowanym systemie odpornościowym (Shutterstock)

Odporność organizmu opiera są na skomplikowanym systemie odpornościowym. Jeśli układ immunologiczny działa poprawnie - chroni ciało przed mikroorganizmami, bakteriami i wirusami, które mogą wywołać chorobę.

spis treści

1. Co to jest odporność?

Posiadamy dwa rodzaje odporności: czynną i bierną. Tę pierwszą nabywamy naturalnie w wyniku przebytych chorób lub w sposób sztuczny przez szczepionki. Ta druga natomiast powstaje w naszym organizmie już w życiu płodowym w wyniku przejścia przeciwciał z organizmu matki. Czasem odporność wytwarzana jest sztucznie w wyniku podania surowicy. Odporność można porównać do niewidzialnej sfery obronnej naszego organizmu. Tworzy ją m.in zespół pożytecznych bakterii, które chronią nas przed grzybami, szkodliwymi bakteriami i wirusami. Zewnętrzną barierę budują: skóra, śluzówki i odruchy obronne, jak np. kichanie, łzawienie, kaszel, wymioty. Tę naturalną barierę powinniśmy wspierać, a sposobów na to jest kilka.

2. Z czego składa się odporność organizmu?

Układ odpornościowy składa się z wielu części:

Zobacz film: "Francuska zupa cebulowa. Rozgrzewa oraz wzmacnia odporność"
  • organów takich jak śledziona i grasica,
  • tkanek takich jak szpik kostny,
  • specjalnych komórek obronnych, czyli krwinek białych,
  • miejsc zbudowanych z tkanki limfatycznej, czyli migdałków, węzłów chłonnych, które znajdują się niedaleko "wejść" do naszego organizmu i bronią do niego dostępu.

3. Jak działa układ odpornościowy?

Po pierwsze, układ immunologiczny ustanawia barierę nieprzepuszczającą dla bakterii i wirusów. Po drugie, jeśli już się tam dostaną - układ odpornościowy niszczy je zanim mogą się rozprzestrzenić. Po trzecie, jeśli dostaną się i zaczną się rozprzestrzeniać po organizmie - odporność nadal atakuje niechcianych gości, aby ich całkowicie wyeliminować. Odporność organizmu broni nas przed inwazją obcych mikroorganizmów i zarazków. Działa szybko i sprawnie, aby pozbyć się zagrożenia dzięki białym krwinkom (leukocytom).

4. Zaburzenia odporności

Odporność organizmu nie zawsze działa tak, jak powinna. Nieprawidłowości, jakie mogą dotknąć nasz system immunologiczny, to:

5. Jak układ odpornościowy broni się przed przeziębieniem?

Zdrowy organizm broni się przed zakażeniem, uruchamiając mechanizmy obronne. Część z nich broni nas przed inwazjami, np. bakterii, w sposób zwany nieswoistym, czyli nie rozróżniają one intruza. Stanowią pierwszą linię obrony. Gdy ta zawiedzie, na pomoc przychodzą wyrafinowane mechanizmy odporności swoistej.

Biorą w nich udział wyspecjalizowane komórki zwane limfocytami, które dzięki zdolności tworzenia przeciwciał potrafią rozpoznawać i niszczyć atakujące nas wirusy i bakterie. W czasie tej walki wydzielane są substancje (zwane mediatorami zapalnymi) sterujące tym procesem i odpowiedzialne za zachodzące w tym czasie zmiany w funkcjonowaniu organizmu.

Większość odczuwalnych przez nas objawów grypy i przeziębienia to właśnie efekty obrony organizmu przez drobnoustrojami, a nie bezpośrednie działanie bakterii czy wirusów.

Grypa i przeziębienie to infekcje dotyczące górnych dróg oddechowych (nosa, gardła, krtani). Walka z drobnoustrojami zaczyna się przez uruchomienie mechanizmów obronnych. Część z nich broni nas, nie rozpoznając intruza, czyli w sposób nieswoisty. Gdy one zawiodą, zwalczaniem wirusów zajmują się komórki zwane limfocytami, które mają zdolność rozpoznawania intruzów i produkcji przeciwciał.

Są to mechanizmy obrony swoistej. Podczas niszczenia zagrażających nam patogenów, wydzielane są substancje, sterujące tym procesem. One także odpowiadają za wszelkie zmiany zachodzące w funkcjonowaniu naszego organizmu.

Odczuwane objawy grypy bądź przeziębienia (gorączka, ból głowy, katar, kaszel itp.) to właśnie efekty obrony organizmu, a nie bezpośrednie działanie bakterii czy wirusów.

Pamiętajmy o prowadzeniu zdrowego trybu życia przez cały rok, nie tylko w czasie jesienno-zimowym, gdy pojawia się najwięcej infekcji. Zaniedbywanie układu odpornościowego może prowadzić do poważnych chorób układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.

6. Czynniki chorobotwórcze

Niestety, przez większą część roku przebywamy w źle wietrzonych pomieszczeniach, wiele godzin spędzamy bez ruchu. W dodatku spożywamy ubogą w witaminy, długo przechowywaną, wysoko przetworzoną żywność. Towarzyszy nam przewlekły stres, który w najmniej odpowiednim momencie, gwałtownie obniżając odporność, ułatwia wirusom atak na nasz organizm.

Zarówno przeziębienie, jak i grypa to infekcje, czyli zakażenia zazwyczaj górnych dróg oddechowych, do których należy nos, gardło i krtań. Termin „zakażenie” oznacza, że drogi oddechowe zostały zaatakowane przez drobnoustroje (bakterie, wirusy).

7. Wzmocnienie odporności

Najważniejsze to prowadzić zdrowy tryb życia, czyli:

  • spać 8 godzin na dobę,
  • spożywać żywność bogatą w witaminy, świeżą i nieprzetworzoną,
  • przebywać w dobrze przewietrzonych pomieszczeniach, zarówno w miejscu nauki i pracy, jak i w domu,
  • często przebywać na świeżym powietrzu,
  • pić dużo wody między posiłkami, dzięki czemu łatwiej pozbędziemy się szkodliwych produktów przemiany materii oraz zapewnimy naszym tkankom dobre nawodnienie,
  • dystansować się od stresów,
  • unikać nałogów, zwłaszcza palenia papierosów, które naraża nas na kontakt ze szkodliwymi substancjami oraz upośledza naturalne mechanizmy obronne dróg oddechowych.

Aby wspomóc swój układ odpornościowy, warto dbać o prawidłową podaż witamin, jak na przykład witaminy D czy C oraz rutyny, które biorą udział w tworzeniu bariery ochronnej, odbudowie uszkodzonych komórek i skutecznie w walce z drobnoustrojami.

Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) witamina D pomaga m.in. w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Niestety, zapewnienie organizmowi jej odpowiedniego poziomu wcale nie jest proste. Słońce, które pozwala na syntezę witaminy D w skórze, w naszej szerokości geograficznej pojawia się zdecydowanie zbyt rzadko. Z kolei produkty spożywcze zawierają jej niewielkie ilości. Znajdziemy ją m.in. w produktach mlecznych czy rybach, jednak należałoby ich zjeść bardzo dużo, by zapewnić swojemu organizmowi odpowiedni jej poziom. By zadbać więc o nasz układ odpornościowy, należy suplementować witaminę D.

Warto także szczepić się, np. przeciw grypie. Ta szczepionka jest wciąż najpopularniejsza, ponieważ zmniejsza ryzyko i pomaga uniknąć ciężkich powikłań. Zaczyna ona chronić nas już po tygodniu od jej podania. Objawy niepożądane, które mogą wystąpić po szczepieniu, są zazwyczaj łagodne, np. obrzęk w miejscu szczepionki czy stan podgorączkowy. W celu zaszczepienia należy udać się do swojego lekarza rodzinnego przed rozpoczęciem sezonu grypowego (wrzesień-październik). Szczepienie to należy powtarzać co roku.

7.1. Naturalne sposoby na poprawę odporności

Aby skutecznie walczyć z wszędobylskimi mikroorganizmami, powinniśmy dbać o swój układ odpornościowy, a w razie potrzeby wspomagać jego działanie od zewnątrz. Od dawna znana jest rola witaminy C i wspomagającej ją rutyny.

Obie substancje są pomocne w utrzymaniu prawidłowej odporności. Biorą udział w tworzeniu bariery ochronnej, która umożliwia skuteczną odpowiedź na atak drobnoustrojów i szybką odbudowę uszkodzonych w jego przebiegu komórek i tkanek. W związku z ciągłym zapotrzebowaniem organizmu na te składniki, kompozycje witaminy C i rutyny są wciąż doskonalone.

Bogate w witaminę C są czarne porzeczki, natka pietruszki, czerwona papryka czy brokuły. Rutyna z kolei jest pozyskiwana z pąków perełkowca japońskiego, ziela gryki, ruty, berberysu pospolitego, dziurawca zwyczajnego, mięty pieprzowej czy czarnego bzu.  

8. Dlaczego warto dbać o odporność?

Pamiętajmy, że nieleczone przewlekłe procesy zapalne uszkadzają tkanki, mogą także spowodować zaostrzenie objawów przewlekłych chorób układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego. Warto zatem pomyśleć o poprawie kondycji organizmu własnego oraz naszych bliskich. Kąpiele morskie, spacery po lesie, zdrowa żywność, a w pogotowiu suplementy diety ułatwiające odbudowę odporności, to krótki przepis na dobre samopoczucie przez kolejne 12 miesięcy.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze