Jak budować odporność organizmu?

Odporność organizmu opiera są na skomplikowanym systemie odpornościowym. Jeśli układ immunologiczny działa poprawnie - chroni ciało przed mikroorganizmami, bakteriami i wirusami, które mogą wywołać chorobę.

1. Co to jest odporność?

Posiadamy dwa rodzaje odporności: czynną i bierną. Tę pierwszą nabywamy naturalnie w wyniku przebytych chorób lub w sposób sztuczny przez szczepionki. Ta druga natomiast powstaje w naszym organizmie już w życiu płodowym w wyniku przejścia przeciwciał z organizmu matki. Czasem odporność wytwarzana jest sztucznie w wyniku podania surowicy. Odporność można porównać do niewidzialnej sfery obronnej naszego organizmu. Tworzy ją m.in zespół pożytecznych bakterii, które chronią nas przed grzybami, szkodliwymi bakteriami i wirusami. Zewnętrzną barierę budują: skóra, śluzówki i odruchy obronne, jak np. kichanie, łzawienie, kaszel, wymioty. Tę naturalną barierę powinniśmy wspierać, a sposobów na to jest kilka.

2. Z czego składa się odporność organizmu?

Układ odpornościowy składa się z wielu części:

Zobacz film: "Rak prostaty. Historia Stanisława"

• organów takich jak śledziona i grasica,
• tkanek takich jak szpik kostny,
• specjalnych komórek obronnych, czyli krwinek białych,
• miejsc zbudowanych z tkanki limfatycznej, czyli migdałków, węzłów chłonnych, które znajdują się niedaleko "wejść" do naszego organizmu i bronią do niego dostępu.

3. Jak działa układ odpornościowy?

Po pierwsze, układ immunologiczny ustanawia barierę nieprzepuszczającą dla bakterii i wirusów. Po drugie, jeśli już się tam dostaną - układ odpornościowy niszczy je zanim mogą się rozprzestrzenić. Po trzecie, jeśli dostaną się i zaczną się rozprzestrzeniać po organizmie - odporność nadal atakuje niechcianych gości, aby ich całkowicie wyeliminować. Odporność organizmu broni nas przed inwazją obcych mikroorganizmów i zarazków. Działa szybko i sprawnie, aby pozbyć się zagrożenia dzięki białym krwinkom (leukocytom).

4. Zaburzenia odporności

Odporność organizmu nie zawsze działa tak, jak powinna. Nieprawidłowości, jakie mogą dotknąć nasz system immunologiczny, to:

• alergia - system immunologiczny atakuje alergen, który jest niegroźny dla organizmu, np. białko mleka krowiego,
• zaburzenia autoimmunologiczne - kiedy układ odpornościowy atakuje własny organizm, jakby był ciałem obcym,
• niedobory odpornościowe, wrodzone lub nabyte,
• rak atakujący układ odpornościowy.

5. Jak układ odpornościowy broni się przed przeziębieniem?

Zdrowy organizm broni się przed zakażeniem, uruchamiając mechanizmy obronne. Część z nich broni nas przed inwazjami, np. bakterii, w sposób zwany nieswoistym, czyli nie rozróżniają one intruza. Stanowią pierwszą linię obrony. Gdy ta zawiedzie, na pomoc przychodzą wyrafinowane mechanizmy odporności swoistej.

Biorą w nich udział wyspecjalizowane komórki zwane limfocytami, które dzięki zdolności tworzenia przeciwciał potrafią rozpoznawać i niszczyć atakujące nas wirusy i bakterie. W czasie tej walki wydzielane są substancje (zwane mediatorami zapalnymi) sterujące tym procesem i odpowiedzialne za zachodzące w tym czasie zmiany w funkcjonowaniu organizmu.

Większość odczuwalnych przez nas objawów grypy i przeziębienia to właśnie efekty obrony organizmu przez drobnoustrojami, a nie bezpośrednie działanie bakterii czy wirusów.

Grypa i przeziębienie to infekcje dotyczące górnych dróg oddechowych (nosa, gardła, krtani). Walka z drobnoustrojami zaczyna się przez uruchomienie mechanizmów obronnych. Część z nich broni nas, nie rozpoznając intruza, czyli w sposób nieswoisty. Gdy one zawiodą, zwalczaniem wirusów zajmują się komórki zwane limfocytami, które mają zdolność rozpoznawania intruzów i produkcji przeciwciał.

Są to mechanizmy obrony swoistej. Podczas niszczenia zagrażających nam patogenów, wydzielane są substancje, sterujące tym procesem. One także odpowiadają za wszelkie zmiany zachodzące w funkcjonowaniu naszego organizmu.

Odczuwane objawy grypy bądź przeziębienia (gorączka, ból głowy, katar, kaszel itp.) to właśnie efekty obrony organizmu, a nie bezpośrednie działanie bakterii czy wirusów.

Pamiętajmy o prowadzeniu zdrowego trybu życia przez cały rok, nie tylko w czasie jesienno-zimowym, gdy pojawia się najwięcej infekcji. Zaniedbywanie układu odpornościowego może prowadzić do poważnych chorób układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.

6. Czynniki chorobotwórcze

Niestety, przez większą część roku przebywamy w źle wietrzonych pomieszczeniach, wiele godzin spędzamy bez ruchu. W dodatku spożywamy ubogą w witaminy, długo przechowywaną, wysoko przetworzoną żywność. Towarzyszy nam przewlekły stres, który w najmniej odpowiednim momencie, gwałtownie obniżając odporność, ułatwia wirusom atak na nasz organizm.

Zarówno przeziębienie, jak i grypa to infekcje, czyli zakażenia zazwyczaj górnych dróg oddechowych, do których należy nos, gardło i krtań. Termin „zakażenie” oznacza, że drogi oddechowe zostały zaatakowane przez drobnoustroje (bakterie, wirusy).

7. Wzmocnienie odporności

Najważniejsze to prowadzić zdrowy tryb życia, czyli:

• spać 8 godzin na dobę,
• spożywać żywność bogatą w witaminy, świeżą i nieprzetworzoną,
• przebywać w dobrze przewietrzonych pomieszczeniach, zarówno w miejscu nauki i pracy, jak i w domu,
• często przebywać na świeżym powietrzu,
• pić dużo wody między posiłkami, dzięki czemu łatwiej pozbędziemy się szkodliwych produktów przemiany materii oraz zapewnimy naszym tkankom dobre nawodnienie,
• dystansować się od stresów,
• unikać nałogów, zwłaszcza palenia papierosów, które naraża nas na kontakt ze szkodliwymi substancjami oraz upośledza naturalne mechanizmy obronne dróg oddechowych.

Aby wspomóc swój układ odpornościowy, warto dbać o prawidłową podaż witamin, jak na przykład witaminy D czy C oraz rutyny, które biorą udział w tworzeniu bariery ochronnej, odbudowie uszkodzonych komórek i skutecznie w walce z drobnoustrojami.

Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) witamina D pomaga m.in. w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Niestety, zapewnienie organizmowi jej odpowiedniego poziomu wcale nie jest proste. Słońce, które pozwala na syntezę witaminy D w skórze, w naszej szerokości geograficznej pojawia się zdecydowanie zbyt rzadko. Z kolei produkty spożywcze zawierają jej niewielkie ilości. Znajdziemy ją m.in. w produktach mlecznych czy rybach, jednak należałoby ich zjeść bardzo dużo, by zapewnić swojemu organizmowi odpowiedni jej poziom. By zadbać więc o nasz układ odpornościowy, należy suplementować witaminę D.

Warto także szczepić się, np. przeciw grypie. Ta szczepionka jest wciąż najpopularniejsza, ponieważ zmniejsza ryzyko i pomaga uniknąć ciężkich powikłań. Zaczyna ona chronić nas już po tygodniu od jej podania. Objawy niepożądane, które mogą wystąpić po szczepieniu, są zazwyczaj łagodne, np. obrzęk w miejscu szczepionki czy stan podgorączkowy. W celu zaszczepienia należy udać się do swojego lekarza rodzinnego przed rozpoczęciem sezonu grypowego (wrzesień-październik). Szczepienie to należy powtarzać co roku.

7.1. Naturalne sposoby na poprawę odporności

Aby skutecznie walczyć z wszędobylskimi mikroorganizmami, powinniśmy dbać o swój układ odpornościowy, a w razie potrzeby wspomagać jego działanie od zewnątrz. Od dawna znana jest rola witaminy C i wspomagającej ją rutyny.

Obie substancje są pomocne w utrzymaniu prawidłowej odporności. Biorą udział w tworzeniu bariery ochronnej, która umożliwia skuteczną odpowiedź na atak drobnoustrojów i szybką odbudowę uszkodzonych w jego przebiegu komórek i tkanek. W związku z ciągłym zapotrzebowaniem organizmu na te składniki, kompozycje witaminy C i rutyny są wciąż doskonalone.

Bogate w witaminę C są czarne porzeczki, natka pietruszki, czerwona papryka czy brokuły. Rutyna z kolei jest pozyskiwana z pąków perełkowca japońskiego, ziela gryki, ruty, berberysu pospolitego, dziurawca zwyczajnego, mięty pieprzowej czy czarnego bzu.  

8. Dlaczego warto dbać o odporność?

Pamiętajmy, że nieleczone przewlekłe procesy zapalne uszkadzają tkanki, mogą także spowodować zaostrzenie objawów przewlekłych chorób układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego. Warto zatem pomyśleć o poprawie kondycji organizmu własnego oraz naszych bliskich. Kąpiele morskie, spacery po lesie, zdrowa żywność, a w pogotowiu suplementy diety ułatwiające odbudowę odporności, to krótki przepis na dobre samopoczucie przez kolejne 12 miesięcy.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.