Nadzór epidemiologiczny - czym jest i na czym polega?

Nadzór epidemiologiczny to sposób monitorowania ludzi i chorób. Oznacza to, że może mieć charakter zarówno indywidualny, jak i ogólny. Zarówno definicja nadzoru epidemiologicznego, jak i zasady oraz tryb rozpoznawania i monitorowania sytuacji epidemiologicznej, które mają na celu unieszkodliwienie źródeł zakażenia, przecięcie dróg szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz uodpornienia osób podatnych na zakażenie określa Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008 r. (DZ. U. 2008 Nr 234 poz. 1570 z późn. zm.).

W dobie pandemii wywołanej koronawirusem nadzór epidemiologiczny kojarzy nam się głównie z obserwacją osoby zakażonej lub podejrzanej o zakażenie. To nadzór indywidualny.

Nadzór epidemiologiczny odbywa się w porozumieniu z pracownikami inspekcji sanitarnej, po wywiadzie epidemiologicznym. Objęte są nim osoby, które nie miały bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną, ale na przykład przebywały w tym samym budynku.

U osoby objętej nadzorem epidemiologicznym niezbędne jest przeprowadzanie badań sanitarno-epidemiologicznych w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej oraz zebranie, analiza i interpretacja informacji o okolicznościach i skutkach zakażenia.

Prewencyjnie zaleca się:

• ograniczenie spotkań,
• pozostanie w domu i przejście na pracę zdalną,
• monitorowanie stanu zdrowia poprzez pomiary temperatury dwa razy dziennie oraz kontrolowanie stanu zdrowia. Jeśli ulegnie on pogorszeniu, należy skontaktować się z inspekcją sanitarną oraz z lekarzem POZ. Niezbędne jest także natychmiastowe informowanie sanepidu o jakichkolwiek objawach złego samopoczucia czy pogorszenia stanu zdrowia.

Taki nadzór, przeprowadzany „na wszelki wypadek”, trwa 14 dni. W odróżnieniu od kwarantanny osoby objęte nadzorem epidemiologicznym mogą wychodzić z domu. Nadzór jedynie zaleca ograniczenie kontaktów i opuszczania miejsca zamieszkania do sytuacji niezbędnych. Nie zakazuje ich.

W kontekście zarówno pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2, jak i nadzoru epidemiologicznego, pojawiają się takie pojęcia jak izolacja domowa czy kwarantanna domowa. Nie są one tożsame.

Izolacja domowa jest stosowana u osób, u których test na obecność chorobotwórczego patogenu dał wynik pozytywny, jednak stan ich zdrowia jest dobry i hospitalizacja nie jest wymagana. Jej celem jest odosobnienie od osób zdrowych po to, by zmniejszyć ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się drobnoustrojów.

Jak długo trwa izolacja? Czas jej trwania zależy przede wszystkim od stanu zdrowia i objawów towarzyszących zakażeniu. O jej zakończeniu decyduje lekarz. Izolacja może przebiegać w warunkach domowych, ale i w specjalnym ośrodku - izolatorium.

Z kolei kwarantannie domowej z powodu zakażenia koronawirusem może zostać poddana każda osoba, u której zakażenie jest podejrzewane, nie obserwuje się jednak żadnych jego objawów. Podlegają jej wszyscy domownicy.

Tym samym kwarantannę należy rozumieć jako odosobnienie osób zdrowych, które były narażone na zakażenie, w celu zapobiegania szerzenia się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Kwarantanna domowa ma charakter profilaktyczny.

Nadzór epidemiologiczny to także permanentne i systematyczne gromadzenie, analiza i interpretacja oraz udostępnianie danych dotyczących zdrowia ludzi, czyli nadzór ogólny.

Informacje dotyczą zarówno zachorowań, jak i innych procesów zachodzących w sferze zdrowia publicznego. Dane są niezbędne do planowania i wdrażania działań z dziedziny zdrowia publicznego oraz oceny ich wyników. Wykorzystuje się je w celu zapobiegania i zwalczania zakażeń lub chorób zakaźnych.

Głównym miejscem przetwarzania i archiwizacji danych o chorobach zakaźnych w Polsce jest Zakład Epidemiologii w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego-PZH, który zatrudnia specjalistów sprawujących nadzór nad poszczególnymi jednostkami chorobowymi.

Ogólny nadzór epidemiologiczny umożliwia:

• wczesne ostrzeganie o pojawiających się lub zbliżających się zagrożeniach dla zdrowia publicznego,
• dokumentowanie efektów interwencji i śledzenie postępów,
• dostarczanie danych do ustalenia priorytetów i strategii polityki zdrowotnej.

Istnieje również nadzór wybiórczy, prowadzony przez wybrany podmiot lub zespół podmiotów w zakresie ich podstawowej działalności.